دانلودمقاله وضعیت دوران بارداری در زنان روزه دار و غیر روزه دار

اختصاصی از فی گوو دانلودمقاله وضعیت دوران بارداری در زنان روزه دار و غیر روزه دار دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

وضعیت دوران بارداری در زنان روزه دار و غیر روزه دار تفاوت معنی داری ندارد

نتایج پژوهشی درباره وضعیت زنان باردار در ماه مبارک رمضان نشان می دهد: بین وضعیت دوران بارداری در زنان روزه دار و غیر روزه دار در سه ماهه دوم و سوم اختلاف معنی داری وجود ندارد

به گزارش«شبکه خبر دانشجو»، فریده مصطفی زاده در پایان نامه خود باعنوان بررسی مقایسه ای وضعیت دوران بارداری و نتایج حاملگی در زنان روزه دار و غیر روزه دار مراجعه کننده به مرکز بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی تصریح کرده است: بین نتایج حاملگی در زنان روزه دار و غیر روزه دار سه ماهه دوم و زنان روزه دار سه ماهه سوم اختلاف معنی داری وجود ندارد و مقایسه نسبت ها بین افزایش وزن طبیعی افراد دو گروه اختلاف معنی داری را نشان داد.

این پژوهش که در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شده است، خاطر نشان می کند: افزایش وزن در زنان روزه دار سه ماهه دوم بیشتر از زنان غیر روزه دار بود و افزایش وزن درسه ماهه سوم بارداری بین زنان روزه دار و غیر روزه دار اختلاف معنی داری نداشت.

در این پژوهش آمده است: نسبت ابتلا به کم خونی در دوران بارداری، نسبت تولد نوزاد نارس و نسبت تولد نوزاد کم وزن در سه ماهه دوم و سه ماهه سوم در زنان روزه دار و غیر روزه دار اختلاف معنی داری وجود ندارد.

در پایان این پژوهش تاکید شده است: زنان باردار که از سلامتی کامل برخوردار هستند با کمک و مشورت تیم بهداشتی و مراقبت کافی در دوران بارداری می توانند در سه ماهه دوم و سوم بارداری در ماه مبارک رمضان روزه بگیرند و زنان باردار و غیر روزه دار باید مورد توجه کافی و دقیق قرار گیرند تا دچار مشکل و عوارض مربوط به آن نشوند

روزه‌داری زنان باردار در سه ماه اول موجب اختلالات مغزی جنین می‌شود
خبرگزاری فارس: یک متخصص زنان و زایمان گفت: زنان باردار در سه ماه ابتدای بارداری به ویژه هشت هفته اول به دلیل تشکیل سلولهای مغزی جنین نباید روزه بگیرند.
آذر میرزایی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی فارس افزود: کمبود قند خون در سه ماهه اول بارداری به شدت بر روی رشد عمومی جنین موثر است و این امر به ویژه در فصولی که مدت روزه داری طولانی تر است حساسیت بیشتری دارد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه در ماههای اول بارداری معمولا به دلیل شرایط ویژه داشتن حالت تهوع و ویار، مادر در حالت عادی نیز امکان صرف وعده‌های غذایی را ندارد، روزه داری این مشکل را تشدید می کند و موجب کاهش قند خون و تجمع مواد کتونی در خون می شود.
وی اضافه کرد: البته بر اساس مطالعات انجام شده روزه‌داری زنان باردار در سه ماهه دوم به شرط تغذیه مناسب در وعده‌های سحر و افطار بلامانع است.
میرزایی روزه‌داری زنان باردار در سه ماهه سوم را به علت وجود بیشترین زمان رشد جنین نگران کننده خواند و گفت: در این دوران رشد جنین رابطه مستقیم با مصرف مناسب مواد غذایی دارد و نباید تحت هیچ شرایطی اختلالی در بافت این املاح به وجود آید.
وی افزود: زنان بارداری که شرایط مساعد برای روزه‌داری را دارند باید حتما در وعده‌های افطار از مایعات زیاد و مواد غذایی سبک استفاده کنند و به فاصله چند ساعت شام میل کنند و هنگام سحر نیز از مواد غذایی چرب و کربو هیدراتهای پیچیده مانند خرما، گردو و خشکبار استفاده کنند.
بررسی مقایسه‌ای وضعیت دوران بارداری و نتایج حاملگی در زنان روزه‌دار و غیر روزه‌دار مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی, / فریده مصطفی‌زاده؛ به راهنمائی : یادآور نیکروش

پژوهش حاضر یک مطالعه کوهورت می‌باشد که به منظور مقایسه وضعیت دوران بارداری و نتایج حاملگی در زنان روزه‌دار و غیر روزه‌دار سه ماهه دوم و سوم مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی اردبیل در سال 1377 انجام شده است . در این پژوهش 84 زن باردار که شامل 21 زن روزه‌دار و 21 زن غیر روزه‌دار سه ماهه دوم، 21 زن روزه‌دار و 21 زن غیر روزه‌دار سه ماهه سوم بارداری بودند با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها برگه ثبت اطلاعات بود که از طریق مصاحبه با زنان باردار و استفاده از پرونده توسط پژوهشگر تکمیل گردید. برگه ثبت موراد شامل اطلاعاتی مربوطه به متغیرهای مستقل (تعداد روزهای روزه‌داری در ماه مبارک رمضان)، وابسته (افزایش وزن کلی در بارداری و ابتلا به کم خونی در دوران بارداری، وزن موقع تولد نوزاد، آپگار دقایق اول و پنجم بعد از تولد، سن حاملگی هنگام زایمان)، مداخله‌گر (سن شغل، تعداد حاملگی و تعداد زایمان) و زمینه‌ای (میزان تحصیلات زن باردار و همسر، جنس نوزاد، شغل همسر، نحوه مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی، تعداد دفعات مراجعه، تعداد روزهای روزه‌داری در ماه رجب و شعبان) بود. یافته‌های پژوهش در 68 جدول به نمایش گذاشته شده است . در این پژوهش از آزمونهای آماری کای - دو و دقیق فیشر و نیز آزمون مقایسه نسبت‌ها جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان دادند که بین وضعیت دوران بارداری در زنان روزه‌دار و غیر روزه‌دار سه ماهه دوم و زنان روزه‌دار و غیر روزه‌دار سه ماهه سوم اختلاف معنی‌داری وجود ندارد. همچنین یافته‌ها نشان دادند که بین نتایج حاملگی در زنان روزه‌دار و غیر روزه‌دار سه ماهه دوم و زنان روزه‌دار سه ماهه سوم اختلاف معنی‌دار وجود ندارد. آزمون مقایسه نسبت‌ها نشان داد که بین نسبت افزایش وزن طبیعی در زنان روزه‌دار و غیر روزه‌دار سه ماهه دوم اختلاف معنی‌داری وجود دارد (Z 2/04 و P<0/05) و افزایش وزن در زنان روزه‌دار سه ماهه دوم بیشتر از زنان غیر روزه‌دار بود، این آزمون در سه ماهه سوم اختلاف معنی‌داری نشان نداد (Z 0/36). یافته‌ها نشان دادند که بین نسبت ابتلا به کم خونی در دوران بارداری (Z 1)، نسبت تولد نوزاد نارس (Z 1)، نسبت به آپگار غیرطبیعی دقایق اول (Z 0) و پنجم (Z 0) و نسبت تولد نوزاد کم وزن در سه ماهه دوم (Z 1/125) و در سه ماهه سوم (Z 0) در زنان روزه‌دار و غیر روزه‌دار اختلاف معنی‌داری وجود ندارد. در خاتمه با توجه به این بررسی پیشنهاد شد در صورتی که زنان حامله از سلامتی کامل برخوردار باشند با کمک و مشورت تیم بهداشتی و مراقبت کافی در دوران بارداری می‌توانند سه ماهه دوم و سوم بارداری در ماه مبارک رمضان روزه بگیرند. همچتیت زنان باردار غیر روزه‌دار نیز در این ماه مبارک باید مورد توجه کافی و دقیق قرار گیرند تا دچار مشکل وزن و عوارض مربوط به آن نشوند. در خاتمه براساس

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  14  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله قانون کار

اختصاصی از فی گوو دانلودمقاله قانون کار دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

ماده 52:
در کارهای سخت و زیان آور و زیرزمینی، ساعات کار نباید از شش ساعت در روز و 36 ساعت در هفته تجاوز نماید.
تبصره:
کارهای سخت و زیان آور و زیرزمینی به موجب آیین نامه ای خواهد بود که توسط شورای عالی حفاظت فنی و بهداشت کار و شورای عالی کار تهیه و به تصویب وزرای کار و امور اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد رسید.

ماده 85:
برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور و رعایت دستورالعمل هایی که از طریق شورای عالی حفاظت فنی (جهت تأمین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیری از بیماری های حرفه ای و تأمین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین می شود، برای کلیه کارگاه ها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان الزامی است.
تبصره:
کارگاه های خانوادگی نیز مشمول مقررات این فصل بوده و مکلف به رعایت اصول فنی و بهداشت کار می باشد.

ماده 86:
شورای عالی حفاظت فنی مسئول تهیه موازین و آیین نامه های حفاظت فنی می باشد و از اعضای ذیل تشکیل می شود:
1- وزیر کار و امور اجتماعی یا معاون او که رئیس شورا خواهد بود.
2- معاون وزارت صنایع
3- معاون وزارت صنایع سنگین
4- معاون وزارت کشاورزی
5- معاون وزارت نفت
6- معاون وزارت معاون و فلزات
7- معاون وزارت جهاد سازندگی
8- رئیس سازمان حفاظت محیط زیست
9- دو نفر از استادان با تجربه دانشگاه در رشته های فنی
10- دو نفر از مدیران صنایع
11- دو نفر از نمایندگان کارگران
12- مدیر کل بازرسی کار وزارت کار و امور اجتماعی که دبیر شورا خواهد بود.
تبصره 1:
پیشنهادات شورا به تصویب وزارت کار و امور اجتماعی رسیده و شورا در صورت لزوم می تواند برای تهیه طرح آیین نامه های مربوط به حفاظت فنی کارگران در محیط کار و انجام سایر وظایف مربوط شورا، کمیته های تخصصی مرکب از کارشناسان تشکیل دهد.

تبصره 2:
آیین نامه داخلی شورا با پیشنهاد شورای عالی حفاظت فنی به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.

ماده 87:
اشخاص حقیقی و حقوقی که بخواهد کارگاه جدیدی احداث کنند و یا کارگاه های موجود را توسعه دهند، مکلفند بدواً برنامه کار و نقشه های ساختمانی و طرح های مورد نظر را از لحاظ پیش بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار برای اظهار نظر و تأیید به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال دارند. وزارت کار و امور اجتماعی موظف است نظرات خود را ظرف مدت یک ماه اعلام کند. بهره برداری از کارگاه های مزبور منوط به رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی خواهد بود.

ماده 88:
اشخاص حقیقی و حقوقی که به ساخت یا ورود و عرضه ماشین می پردازند مکلف به رعایت موارد ایمنی و حفاظتی مناسب می باشند.

ماده 89:
کارفرمایان مکلفند پیش از بهره برداری از ماشین ها، دستگاه ها، ابزار و لوازمی که آزمایش آنها مطابق آیین نامه های مصوب شورای عالی حفاظت فنی ضروری شناخته شده است، آزمایش های لازم را توسط آزمایشگاه ها و مراکز مورد تأیید شورای عالی حفاظت فنی انجام داده و مدارک مربوطه را حفظ و یک نسخه از آنها را برای اطلاع به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال کنند.
ماده 90:
کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که بخواهند لوازم حفاظت فنی و بهداشتی را وارد یا تولید کنند، باید مشخصات وسایل را بر حسب مورد همراه با نمونه های آن به وزرات کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال دارند و پس از تأیید، به ساخت یا وارد کردن این وسایل اقدام نمایند.

ماده 91:
کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون مکلف اند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگه داری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل های مربوط کارگاه می باشند.

ماده 92:
کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون که شاغلینی در آنها به اقتضای نوع کار در معرض بروز بیماری های ناشی از کار قرار دارند باید برای همه افراد مذکور پرونده پزشکی تشکیل دهند و دست کم سالی یک بار توسط مراکز بهداشتی درمانی از آنها معاینه و آزمایش های لازم را به عمل آورند و نتیجه را در پرونده مربوطه ضبط نمایند.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 33   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله شبکه گسترده سم شناسی

اختصاصی از فی گوو دانلودمقاله شبکه گسترده سم شناسی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

شبکه گسترده سم شناسی

پروژه اطلاعاتی ماده ضد آفت از ادارات گسترش تعاونی دانشگاه کرنل؛ دانشگاه ایالتی میشیگان؛ دانشگاه لیاست ارگان؛ و دانشگاه کالیفرنیا در سوییس. مخارج و حمایت اصلی توسط برنامه ارزیابی برفودرا آفت کش کشاورز ملی خدمات گسترده USDA فراهم شده بود.
- ماده ضد آفت
- اطلاعات
- نقشه مقطعی
- نام های تجاری یا سایر اسامی

برلانیر(بی . تی انواع کرستاکی):دایپل؛ تری ساید؛ باکتو اسپین؛ لیتاکس؛ نووابک؛ ویکتوری. سرتان (بی . تی . انواع ایزاوا) تکنار(بی . تی . انواع اسرائیلی).
- وضع تنظیم

این حشره کش میکروبی ابتدا در سال 1961 بعنوان حشره کش برای استعمال عمومی ثبت شد. ثبت استاندارد که در سال 1986توسط مرکز حمایت از محیط زیست آمریکا (EPA) صادر شد. سازندگان را ملزم به ایجاد تغییرات جزئی در برچسب احتیاط و ارائه اطلاعات بیشتری در رابطه با اثرات بی . تی بر ارگانیسم های غیر مورد هدف؛ کرد. در حالیکه EPA؛ اساس اطلاعات سم شناسی برای بی . تی کامل فرض می کند؛ اما این مرکز هنوز به اطلاعات بیشتری در مورد اثرات اکولوژی آن؛ نیاز دارد.
- مقدمه

باسیل ترینجنسیس (B.t.) باکتری ایجاد شده بطور طبیعی خاک است که سمی تولید می کند که باعث بیماری در حشرات می شود. تعداد حشره کش ها براساس این سمهاست. B.t برای اداره ی آفت بدلیل ویژگیش در برابر آفتها و نیز به دلیل عدم سمیتش برای انسانها دشمنان طبیعی بسیاری از آفتهای غلات؛ ایده آل به نظر می رسد. انواع مختلفی از B.t وجود دارد که هریک دارای سمیت خاصی در برابر انواع خاص حشرات می باشد: بی . تی . ایزاوا (B.t.a.) علیه شفیره های بید موم در شانه عسل استفاده می شود؛ بی . تی . اسرائیلی (B.t.i) در مقابل مگسها؛ مگسهای سیاه و بعضی پشه ها موثر است؛ بی . تی کرستاکی(B.t.k.) انواع مختلف حشرات فلس بال از جمله بید کولی و کلم پیچ را کنترل می کند. نژاد جدیدی بنام بی . تی . سان دایگو یافت شده است که برای گونه های خاص سوسک و شپشه پنبه مفید می باشد. بی. تی . برای اینکه موثر واقع شوند؛ باید حشرات در زمان نا بالغی آنرا بخورند؛ تغذیه مرحله تکامل به شفیره ها برمی گردد. این ماده در برابر حشرات بال بی اثر است. براساس جمعیت حشرات مورد هدف پیش از کاربرد این ماده اطمینان می دهد که حشرات در مرحله شفیره ای آسیب پذیرند. بیش از 150 حشره که اکثرا شفیره حشرات فلس بال؛ شناخته شده اند که به بعضی راههای B.t. حساسند.
باکتریها؛ ارگانیسم های تک سلولی ابتدایی هستند که به گروه ارگانیسم هایی بنام پیش هسته تعلق دارند. پیش هسته ها نه گیاهند نه جانورند. مانند اعضای خاص سلسله گیاهی؛ مثل سرخسها و قارچها؛ بی . تی . سلولهای زایش غیر جنسی تولید می کند بنام هاگها؛ که آنها قادر به زنده ماندن در شرایط زیان آور می کند. طی فرایند تشکیل هاگ؛ بی.تی نیز پیکر بلوری واحدی بعنوان محصول همراه تولید می کند. هاگها و بلورهای بی. تی باید بیش از اینکه بتوانند بصورت سم در حشرات مورد هدف عمل کنند خورده شوند. بنابراین بی . تی به سم شکم اشاره می شود. بلورهای بی . تی در پاسخ به شرایط روده ای شفیره ای حشرات حساس؛ حل می شوند. این سلولها را در روده از بین می برد که مانع گوارش معمولی می شود و تلاش می کند حشرات را از تغذیه در گیاهان میزبان باز دارد. هاگهای بی.تی می توانند سایر بافت حشرات را مورد هجوم قرار دهند که اینکار را با تکثیر در خون حشره صورت می گیرد تا حشره بمیرد و مرگ می تواند ظرف چند ساعت تا چند هفته از استفاده بی.تی صورت گیرد که به گونه حشره میزبان بی .تی خورده شده بستگی دارد.
- اثرات سم شناسی
- سمیت حاد
هیچ شکایتی پس از خوردن هجده انسان از یک گرم بی . تی تجاری بطور روزانه طی پنج روز بصورت یک روز در میان صورت نگرفت. عده ای 100 میلی گرم از پودر آنرا روزانه بعلاوه اندازه رژیم غذایی استنشاق کردند. افرادیکه یک گرم از آنرا در سه روز متوالی خورده بودند مسموم نشده بودند.
چون این عملی که از اولین عوامل کنترل بیولوژیکی ثبت شده برای استفاده علیه حشرات در آمریکا بود؛ بی.تی نیاز به انجام برنامه آزمایشی داشت که دقیق تر از آنچه که EPA بطور شایع برای آفت کشی نیاز داشت؛بود. در نتیجه؛ هیچ گفتگوی اطلاعاتی در رابطه با اطلاعات سمیتی خواسته شده توسط EPA برای اهداف ثبت وجود ندارد.
میزان وسیعی از تحقیقات با آزمایش روی حیوانات با استفاده از چندین روش در معرض قرار گیری به این صورت است( بالاترین مقدار آزمایش شده 10*7/6 برای یازدهمین هاک در هر حیوان بود). نتایج این آزمایشات نشان می دهد که استفاده از محصولات بی .تی می تواند باعث لفزایش اثرات منفی کمی شود. بی . تی در سایر آزمایشهای صورت گرفته روی پرندگان؛ سگها؛ خوکهای شاخ دار؛ موشها؛ موش خرماها؛ انسانها یا سایر حیوانات سمیت حاد نداشت. زمانیکه به موش خرماها بی . تی . کا (B.T.K)
تزریق شد؛ هیچ سم یا ویروس شاید آن اثرات دیده نشد. هیچ سمیت گوارشی در موش خرماها؛ موش ها یا بلدرچین ژاپنی که بلورهای پروتئین از بی .تی اسرائیلی خورده بودند؛ پیدا نشد.
ترکیب بسیار کمی در آزمایش حیوانات از استنشاق و مواجهه با پوست مشاهده شد. این ممکن است با خصوصیات فیزیکی بیشتر از بیولوژیکی بی.تی آزمایش شده ایجاد شود. موشها یک یا چند دوره یک ساعته از تنفس غباریکه حاوی 10*5/6 تا از همین هاگ بی.تی در هر متر مکعب بود؛ زنده ماندند. هیچ اثر سمی در موش خرماها که فرمولبندی بی.تی با قراردادن بطور مستقیم داخل ریه هایشان در میزان g/kg 500 از وزن بدن؛ داشتند؛ مشاهده نشد.
میزان حشره کش فرمولبندی شد؛ حشره کش که 50% موش خرماها را تقریبا می کشد؛ از مواد در گستره ای از 65/2 تا بیشتر از پنج گرم در هر کیلو گرم؛ تغذیه کرده اند. این میزان به روز کشنده 50 (LD50) برای بی.تی در موشها اشاره می شود. تعیین میزان گوارشی از بالا تا 10000 میلی گرم از هر کیلو گرم از وزن بدن سمیتی در موشها به موش خرماها یا سگها ایجاد نمی کند.
LD50 درستی فرآورده بی.تی در خرگوشهای mg/tg28/6 بود. مقداری قرمزی ناهنجار برگشت پذیر زمانیکه 1 mg/kg/dog از فرآورده بی.تی حدود 21 روز روی پوست خراشیده شده گذاشته شده بود؛ در پوست مشاهده شده بود هیچ سم عمدی سیماتیکی مشاهده نشد. استفاده پوستی g/kg 72 از بی.تی برای خرگوشها سمی نبود.
بلورهای بی.تی زمانیکه مستقیما به حفره های شکمی تزریق می شد باعث مرگ در آزمایش حیوانات شد. این امر نشان می دهد که بی.تی می تواند برای پستانداران سمی باشد؛ اما زمانیکه مواجهه از طریق روشهای معمولی رویارویی (خوراکی؛پوستی یا استنشاقی) است؛ متابولیسم یا نا بعدی سم از سمی شدن از پستانداران جلوگیری می کند.
- سمیت مزمن:

هیچ شکایتی از هشت نفریکه هفت ماه در معرض تخمیر محیط کشت؛ کپکهای باکتریهای مرطوب؛ مواد زباله ای و پودر ایجاد شده طی تولید تجاری بی.تی صورت نگرفت.
هیچ مدرکی از سمیت مزمن بی.تی در سگها؛ خوکها ی شاخ دار؛ موش خرماها؛ انسانها یا سایر حیوانات وجود ندارد. دادن میزان سیزده هفته از بی.تی به مقدارmg/kg8400 اثرات سمی تولید نکرد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   16 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله حفاظت ایمنی صنعتی

اختصاصی از فی گوو دانلود مقاله حفاظت ایمنی صنعتی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

چکیده
ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی، علمی ترکیبی است که سعی دارد ابزارها، دستگاه ها، محیط کار و مشاغل را با توجه به توانایی هایی جسمی – فکری و محدودیت ها و علائق انسانها، طراحی نماید. این علم با هدف افزایش بهره وری، با عنایت بر سلامتی، ایمنی و رفاه انسان در محیط، شکل گرفته است. همچنین این علم در تلاش است بجای متناسب سازی انسان با محیط، محیط را با انسان متناسب سازد. در این راستا، سازمان بین المللی کار ، واژة ارگونومی را به معنای متناسب کردن کار و شغل برای انسان تعریف کرده است.
این علم برای طراحی و ساخت ابزار و سیستم های تولیدی از ساده تا پیچیده و بغرنج، حل مشکلات مربوط به تکنولوژی نوین، و حتی ابزار و وسائل زندگی روزمره، کاربرد دارد. امروزه، از طراحی یک ابزار ساده نظیر انبردستی ساده ( از نظر نوع جنس، مصالح بکار رفته، اندازة دسته، نوع و ترکیب پلاستیکی دسته آن و … ) و یا یک خودکار ( از نظر قطر، اندازه، رنگ و … ) گرفته تا طراحی یک سیستم تولیدی کامل، از ارگونومی استفاده میشود. عمدتا زمینه هایی که ارگونومی در آنها مطالعه و اقدام میکند، عبارتند از : طراحی ابزار، وسائل، ماشین ها و تاسیسات به طرز صحیح و مطلوب، طراحی روش انجام کار با توجه به بهترین نحوه اجراء و متناسب با سیستم عضلانی و ساختمان فیزیکی بدن انسان و با هماهنگی روانی میان افراد و محیط کار و ابزار کار، وضعیت صحیح قرار گرفتن بدن و حرکات انسان حین انجام کار، شرایط فیزیکی مناسب در محیط کار ( با توجه به عواملی از قبیل : دما ، رطوبت ، جریان هوا ، ارتعاشات ، سر و صدا ، نور و روشنایی ، گرد و غبار ، تشعشعات و آلودگی های -مختلف ).
- مقدمه
در جهان کنونی و در سرآغاز سده بیست و یکم میلادی، علوم، بخش عمده‌ای از مشکلات افراد را در سیستم‌های کاری گوناگون حل و فصل کرده است. در این راستا، علوم و فنونی وجود دارند که از زوایای مختلف سلامت و بهداشت انسان‌ها و نیز کارآیی آنها را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند. یکی از این علوم، ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی است.
نیاز توجه هر چه بیشتر به عوامل انسانی در هر سازمانی بدون شک جزو مهمترین اصول و معیارهای آن سازمان است زیرا تمامی سازمان‌ها بدون استفاده از منابع انسانی، در واقع بی‌معنی و بی‌اعتبار هستند و فلسفه وجودی1 شان به خطر می‌افتد. پس، ناگفته پیداست که باید به این انسانهای شریفی که در سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف با دل و جان کار می‌کنند، ارزش قائل شده و قبل از هر چیز آنها را به عنوان همنوع خود در نظر آوریم، نه به مثابه قسمتی از دستگاه تولیدی سازمان (کارزار جدی 1379).
جویس مریلین، رئیس مؤسسه جویس در سیاتل آمریکا بر این عقیده است که اکنون دیگر این باور عمومیت یافته است که شرکت‌هایی که بهره وری و کنترل کیفیت را مدِ نظر دارند، دخالت دادن ارگونومی را در برنامه‌هایشان به عنوان یک شم تجاری بکار می‌گیرند؛ شرکت‌های موفق برنامه ارگونومی را با ایمنی، کنترل کیفیت و برنامه‌های تولیدی جهت دستیابی به حداکثر سود تلفیق نموده اند (طاهری 1376).
بالاخره باید اشاره کرد که در نظر گرفتن اصول ارگونومی در کار، نه تنها باعث حفظ سلامت نیروی انسانی و کارآمد در جوامع بشری می‌شود، بلکه مانع تحمل بسیاری از هزینه‌های مالی بر اقتصاد کشورهای فقیر خواهدشد. بعنوان مثال با طراحی درست و اصولی محل کار، می‌توان از متحمل شدن بیشترِ هزینه‌هایی چون هزینه از کار افتادگی، هزینه ناشی از حوادث، هزینه زمان از دست رفته تولید، هزینه ضایعات تولید اجتناب کرد. کم کردن زمان انجام کار، حذف حرکات اضافی در روند کار، شیوه ارتباط با محیط بیرونی، موازنه عرضه و تقاضا، بهینه سازی محیط کار، صرفه جویی در مصرف انرژی، و در یک کلام ارتقاءِ سطح سلامت انسان و شکوفایی اقتصادی، همه و همه از جمله مسائلی است که با شناخت صحیح از این دانش نوین می‌توان به آن دست یافت.
در حال حاضر در صنایع مختلف کشور، بخش‌های زیادی به چشم می‌خورد که کارگران در آن واحدها مشغول انجام فعالیت‌های بدنی و جسمانی می‌باشند. بنابراین عدم توجه به چگونگی انجام کار، می‌تواند صدمات یاد شده را سبب گردد. عوارض استخوانی ـ عضلانی در حقیقت از جمله بیماریهای مرتبط با کار هستند که می‌توانند بسیار ناتوان کننده ظاهر شده و باعث افت راندمان، افزایش غیبت های ناشی از کار، غرامت های دستمزد و نهایتاً، از کار افتادگی کارگر شوند.
ارگونومی2 یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی3، علمی ترکیبی است که سعی دارد ابزارها، دستگاه ها، محیط کار و مشاغل را با توجه به توانایی هایی جسمی ـ فکری و محدودیت ها و علائق انسانها، طراحی نماید. این علم با هدف افزایش بهره وری، با عنایت بر سلامتی، ایمنی و رفاه انسان در محیط، شکل گرفته است. همچنین این علم در تلاش است بجای متناسب سازی انسان با محیط، محیط را با انسان متناسب سازد. در این راستا، سازمان بین المللی کار4، واژه ارگونومی را به معنای متناسب کردن کار و شغل برای انسان5 تعریف کرده است (فروزانفر 1378).
این علم برای طراحی و ساخت ابزار و سیستم های تولیدی از ساده تا پیچیده و بغرنج، حل مشکلات مربوط به تکنولوژی نوین، و حتی ابزار و وسائل زندگی روزمره، کاربرد دارد. امروزه، از طراحی یک ابزار ساده نظیر انبردستی ساده (از نظر نوع جنس، مصالح بکار رفته، اندازه دسته، نوع و ترکیب پلاستیکی دسته آن و …) و یا یک خودکار (از نظر قطر، اندازه، رنگ و …) گرفته تا طراحی یک سیستم تولیدی کامل، از ارگونومی استفاده می‌شود. عمدتاً زمینه‌هایی که ارگونومی در آنها مطالعه و اقدام می‌کند، عبارتند از طراحی ابزار، وسائل، ماشین ها و تأسیسات به طرز صحیح و مطلوب، طراحی روش انجام کار با توجه به بهترین نحوه اجراء و متناسب با سیستم عضلانی و ساختمان فیزیکی بدن انسان و با هماهنگی روانی میان افراد و محیط کار و ابزار کار، وضعیت صحیح قرار گرفتن بدن و حرکات انسان حین انجام کار، شرایط فیزیکی مناسب در محیط کار با توجه به عواملی از قبیل دما، رطوبت، جریان هوا، ارتعاشات، سر و صدا، نور و روشنایی، گرد و غبار، تشعشعات و آلودگی های مختلف.
2- تعاریف ارگونومی
واژه «ارگونومی» از دو کلمه یونانی «ارگو6» به معنی کار و «نوموس7» به معنی قانون و قاعده طبیعی مشتق شده است و در لغت به معنای قوانین طبیعی کار است. اما در اصطلاح کاربردی علم ارگونومی مجموعه دانشی است که از تلفیق علوم زیستی، فیزیولوژی انسانی، سیستم‌ها و روش ها، طراحی مشاغل و محیط کار به وجود آمده است که سعی دارد ابزارها، دستگاه‌ها و محیط کار را با توجه به در نظر گرفتن توانایی های جسمانی، فکری و محدودیت‌ها و علائق انسان‌ها، طراحی کند. این علم با هدف افزایش بهره‌وری با توجه به سلامتی، ایمنی و رفاه کارکنان در محیط کار شکل یافته است (صادقی 1379؛ طاهری 1376).
برخی از تعاریفی که متخصصان و کارشناسان این علم از ارگونومی نموده‌اند، به عنوان نمونه در زیر آورده می‌شود:
• ارگونومی علم مطالعه انسانها در حین انجام کار، برای درک ارتباط پیچیده میان افراد و جنبه های فیزیکی و روانشناختی محیط کار، نیازهای شغلی و روشهای کار می‌باشد (WHO 1978).
• ارگونومی علمی است که انسان و تعامل آن را با محصولات، تولیدات، تجهیزات، امکانات، روش ها و محیط کار و زندگی مورد مطالعه قرار می‌دهد و علیرغم علوم فنی ـ مهندسی (که عمدتا به تکنیک ها و فنون می پردازد) بر انسان و طراحی وسائل برای افراد تاکید دارد (ساندرز و دیگران 1378).
• ارگونومی عبارتست از کاربرد اطلاعات علمی موجود درباره انسان (و روش های علمی کسب چنین اطلاعاتی) برای حل مشکلات طراحی (هلاندر 1375).
• انجمن بین‌المللی ارگونومی8، ارگونومی را چنین تعریف می‌کند: ارگونومی علمی است که دانش حاصل از علوم انسانی را با مشاغل، سیستم‌ها، محصولات و محیط زیست با توجه به توانایی های جسمانی و روانی و محدودیت‌های انسانی مرتبط می سازد (هانچینسون و دیل).
اما با توجه به تجارب علمی، و نیز با توجه به اجرای ارگونومی در یکی از خطوط تولید شرکت فرآورده های ـ غذایی گل بهان توسط نگارنده، و همچنین با توجه به اینکه نگارنده، پایان نامه کارشناسی ارشد خود را نیز در این مورد نوشته است، تعریف زیر، مفهوم ارگونومی را بهتر روشن می‌سازد:
ارگونومی عبارتست از علم بکارگیری بهینه از ابزار کار در محیط کاری، به نحوی که حداکثر بازدهی در تولیداتی که انسان در آن نقش دارد، بدست آید در حالی که کارگر یا کاربر حداکثر رضایت را از کاربرد ابزار مزبور و همچنین از محیط کاری دارد و میزان ایمنی لازم در کار برای کارگران و کاربران فراهم شده است (کارزار جدی 1379).
با توجه به تعریف فوق، علم ارگونومی از رشته های علمی نظیر پزشکی، فیزیولوژی، آمار، روانشناسی، مردم شناسی، آناتومی، بیومکانیک و سنجش ابعاد و اجزای بدن انسان، برای طراحی ماشین و محیط کار سود می‌برد. در واقع، ارگونومی یک علم چند رشته‌ای است که ارتباط متقابل تکنولوژی، محیط و نیازهای روحی و جسمانی انسان را برقرار می سازد. در ایالات متحده آمریکا، بجای واژه ارگونومی، عبارت مهندسی فاکتورهای انسانی را بکار می‌برند. انجمن فاکتورهای انسانی و ارگونومی آمریکا نیز بر روش های طراحی تاکید داشته و مهندسی فاکتورهای انسانی را چنین تعریف می‌کند: «کشف و کاربرداصول مربوط به رفتار انسان و خصوصیات طراحی، ارزیابی، فرآیند نگهداری محصولات و سیستم ها با هدف ایمن بودن، اثر بخش بودن و ایجاد رضایت در بین کارکنان».
اهداف اساسی علم ارگونومی، بهبود نحوه انجام کار، روش های کار و ابزار کار، و انطباق آنها با ویژگیهای روانی و جسمی انسان است. البته باید توجه داشت که با مراعات اصول ارگونومی، فشار کاری و خستگی های بی مورد کاهش می‌یابد. همچنین، ارگونومی در پی انطباق علمی شغل، شرایط، ابزار و محیط کار با مشخصات فیزیکی و بدنی انسان و نیز تعیین نیرو و توانایی جسمی اوست. باید شغل و محیط کار چنان طراحی شود که با مشخصات فیزیکی میانگین افراد (با ملحوظ کردن انحراف معیارهای مربوطه) مطابقت داشته باشد (فروزانفر 1378).

3- تاریخچه ارگونومی
حوزه پیدایش ارگونومی به انقلاب صنعتی ـ اواخر قرن نوزدهم و اوائل قرن بیستم ـ برمی‌گردد. کارهای پژوهشی فرانک و لیلیان گیلبرت در زمینه کارسنجی9 و مدیریت کارگاهی سرآغازی بر مطالعات ارگونومیک بود. پس از جنگ جهانی دوم و بویژه با روشن تر شدن مشکلات کاری و حتی تلفات ناشی از عدم توجه به دانش ارگونومی در محیط کاری، نیاز به طراحی محل کار بصورت ارگونومیک بیشتر احساس شد. پیچیدگی اشتباه های احتمالی در زمینه های مختلف همچون هواپیماهای جنگی، رادار و دیگر تجهیزات در طول جنگ، هم جنبه مهندسی و هم جنبه رفتاری داشت و گروه‌هایی متشکل از روانشناسان، مهندسان، انسان‌شناسان و فیزیولوژیست‌ها، همراه با هم کوشش‌هایی را جهت حل مشکلات طراحی و آموزش آغاز کردند. چنین کوشش‌هایی که در خلال جنگ دوم جهانی در آمریکا و انگلستان، به طور همزمان آغاز شده بود باعث گردید تا دانش ارگونومی شروع به رشد و توسعه کند و در اغلب کشورهای اروپایی مورد توجه واقع شود. در دهه 1980 میلادی، متأسفانه فجایع تکنولوژیکی بسیاری رخ داد و موجب شناخته شدن هر چه بیشتر دانش ارگونومی در میان مردم شد. کارخانه سازان، کارخانه داران، کارگران، دولتمردان و به تبع آن عامه مردم به طراحی ارگونومیک روی آوردند (ساندرز و مک‌کورمیک 1998).
در 4 دسامبر 1984میلادی، نشت گاز متیلو سوسیانات در کارخانه تولید سموم ضد آفات شرکت یونیون کارباید در بوپال هند، سبب مرگ نزدیک به 4000 تن و آسیب دیدن 200000 نفر دیگر شد. دو سال بعد، در 1986 میلادی، انفجار شدیدی در نیروگاه هسته ای چرنوبیل در شوروی (سابق)، سبب مرگ 300نفر و قرار گرفتن طیف وسیعی از مردم در معرض تابش های زیان آور و آلوده شدن میلیون ها هکتار زمین به رادیو اکتیو شد. سه سال بعد در 1989 میلادی در یک واحد تولیدی مواد پلاستیکی متعلق به شرکت نفت فیلیپس در تگزاس انفجاری روی داد که شدت این انفجار معادل انفجار 10 تُن تی. اِن. تی بود. 23 نفر کشته و 100 نفر مجروح شدند. همه این موارد و مثال های بسیار زیادی که مجال گنجایش آنها در این چند صفحه نیست، به باور کارشناسان، حوادثی هستند که علت اصلی تمامی آنها را باید در عدم طراحی صحیح ارگونومیک (به معنای کلی کلمه) جست (ساندرز و دیگران 1378).

4- شاخه های دانش ارگونومی
ارگونومی علمی چند نظامه است که در چهار حیطه عمده زیر فعالیت دارد:
4-1- روانشناسی مهندسی10
در حیطه اول، یعنی روانشناسی مهندسی، جنبه های پردازش اطلاعات مرتبط با کار، مورد بررسی قرار می‌گیرد. از دیدگاه ایمنی و بهداشت حرفه ای این بعد از ارگونومی، طراحی روشهای کار با هدف کاهش حوادث ناشی از خطاهای انسانی محسوب می‌شود.
4-2- فیزیولوژی کار
در حیطه دوم (فیزیولوژی کار)، تبادلات انرژی و متابولیسم بدن مطرح است. مفاهیم خستگی، بررسی کارهای ایستا و پویا و رژیم های کار و استراحت از دیدگاه فیزیولوژی کار مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.

4-3- بیومکانیک شغلی
در مباحث بیومکانیک شغلی ویژگیهای مکانیکی اندام‌های بدن مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این حیطه، حرکت اندام‌ها و اعمال نیرو در بافت های مختلف بدن تجزیه و تحلیل می‌شود. به کمک این معادلات می‌توان الگوها و ابعاد مناسب ایستگاه‌های کاری را با هدف کاهش فشارهای مکانیکی خارجی بر بدن بدست آورد. بطور خلاصه می‌توان گفت که چگونگی انتقال نیرو و حرکت دادن اجسام و ابزارآلات از جمله مباحث بیومکانیک شغلی هستند.
4-4- آنتروپومتری11
آنتروپومتری، به سنجش ابعاد فیزیکی بدن و کاربرد داده های ابعادی در اصلاح شرایط فیزیکی ایستگاه های کار می‌پردازد و از آنجایی که یکی از دلایل فشارهای وارده بر اندام‌ها، عدم تطابق ابعاد محل کار با ویژگی های ابعادی بدن کارگر یا کاربر می‌باشد، داده های آنتروپومتریک را می‌توان به طور مؤثری در طراحی تجهیزات، ایستگاه‌های کار، ابزارآلات و محصولات بکار بست (صادقی 1377).
لازم به یادآوری است که برای محاسبات آنتروپومتریک، اغلب از جداولی که قبلا برای این منظور تهیه گردیده است، استفاده می‌شود. اما باید خاطر نشان کرد که مردم هر منطقه خاصی، دارای اندازه‌‌‌های آنتروپومتریک ویژه خود می باشند که باید در تعیین اندازه‌های لازم در محیط کار و ابزار کار ملحوظ گردد. ولی متاسفانه در کشور ما هنوز داده های آنترومتریک در دست نیست و برای طراحی یک محیط کار به ناچار از داده های آنتروپومتریک سایر کشورها (بویژه از داده های آنتروپومتریکی که توسط ناسا تهیه شده است) استفاده می‌شود.
با توجه به اینکه اندازه‌های رسمی و تائید شده ای برای مردم کشورمان در دسترس نمی‌‌باشد، بنابراین اکثر کارشناسان ارگونومی با توجه به اشتراکات قومی و نژادی میان نژادهای ایرانی و آلمانی (ایندوژرمن)، داده های ـ آنتروپومتریک آلمانی را برای استفاده در کارهای تحقیقاتی کشورمان توصیه می نمایند. استفاده از این داده ها در کشورِ ما مسلما با مشکلاتی روبرو خواهد شد؛ زیرا این داده ها، با شرایط اقلیمی و قد و قامت مردم کشور ما تدوین نشده است و ممکن است با اندازه های مردم کشور ما اختلاف هایی داشته باشد. جدول 1 و شکل 1 داده‌های فوق را نشان می‌دهند (هلاندر 1375).
جدول 1 - ابعاد آنتروپومتریک بدن انسان که هر گونه طراحی باید بر اساس آنها انجام گیرد. ( اندازه های مربوط به مردمرکشور آلمان ـ ابعاد بر حسب سانتیمتر ) (فیزنت 1375).
شکل 1 - ابعاد آنتروپومتریک مشخص شده در جدول 1 (هلاندر 1375)
- چگونگی اجرای ارگونومی
مورد ملاحظه قرار دادن ابعاد مختلف بدن افراد برای انجام کار، به منظور انتخاب ابزار متناسب با توانایی های فیزیکی آنان حائز اهمیت است. بر طبق نظریه سینگلتون ، اصول کلی آنتروپومتری ـ ارگونومی که بایستی همواره در نظر گرفته شوند، عبارتند از:
• ابعاد پست کار باید حداقل 90% از افراد را پوشش دهد.
• در انتخاب اطلاعات آنتروپومتریک، طراح باید با توجه به ابعاد گوناگون و مثال هایی که در شرایط ایستا و پویا وجود دارد، خطای قابل قبول را تعیین نموده و به عنوان معیاری از آن استفاده نماید.
• تطابق بهینه ابعاد بدن کارگران با پست کاری آنها ممکن است در طول زمان تغییر یابد. زیرا اندازه جمعیت متغیر است و همین طور کارگرانی که وظایف مربوطه را انجام می دهند، عوض می شود.
•مشکلات وضعیت بدنی رابطه بسیار نزدیکی با عدم تطابق ابعادی دارد، به طوری که هر دوی آنها باید همزمان با یکدیگر مورد توجه قرار گیرند.
درباره وضعیت ایستاده (کارکنان یا کسانی که مجبورند یا ترجیح می‌دهند تا کارشان را ایستاده انجام دهند) در مقابل وضعیت نشسته، همواره باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرند:
• محل استقرار کنترل ها، اجزاء و مکان انجام فعالیت
• وجود فضای کافی برای زانوها
• اندازه و جهت نیروهایی که باید اعمال شوند
• تکرار و تعداد نشستن و برخاستن
در طراحی صندلی توجه به موارد زیر از اهمیت زیادی برخوردار است:
• ارتباط میان صندلی و سطح کار
• تغییر وضعیت بدنی
• استحکام و ثبات صندلی بویژه زمانی که متحرک باشد
• سهولت ایستادن و نشستن
• نرمی سطح نشستنگاه و پشتی صندلی
همانگونه که صندلی راحت امکان تغییر وضعیت بدنی را فراهم می کند، پست کار ایستاده نیز که از طراحی مطلوبی برخوردار باشد، حرکت بدنی را آسان تر می کند (چوبینه و دیگران 1378؛‌ ساندرز و مک‌کورمیک 1998).

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  29  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله نگارگری دوره صفوی

اختصاصی از فی گوو دانلود مقاله نگارگری دوره صفوی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

نگارگری ؛ جریانی در متن فرهنگ ایرانی
دوران رونق هنر در عصر صفویه در دارالسلطنه های شهرهایی چون اصفهان و قزوین و تبریز که در آن دوران مرکزیت به حساب می آمدند، ماجراهایی دارد که در تاریخ به ثبت رسیده است. اما دوران زوال و پراکندگی هنر و حرمان و دربه دری هنرمندان تحت الحمایه دارالسلطنه های آن دوران، پس از افول عصر صفویه داستان جالب تری دارد که در نهایت به رهایی موازین هنر از قید دربار و گسترش آن به اعماق جامعه انجامید. پس از افول حکومت صفویه و استقرار سلسله افشاریه و مرگ نادر و ایجاد هرج و مرج در کشور و متعاقب آن به روی کار آمدن کریمخان زند و سلطه آغامحمدخان و استقرار سلسله قاجاریه پس از زوال عصر زندیه؛ نگارگری ایرانی نیز دستخوش تغییرات و تحولاتی در نوع نگاه، مواد و مصالح، رویکردهای اجتماعی و همچنین طرز ارائه و تکنیک می شود.
آن توجه و اهمیتی که شاهان صفوی برای هنر و هنرمند قائل بودند، از سوی کریمخان زند نسبت به هنرمندان صورت نگرفت، در نتیجه هنرمندان که حمایت دربار و رونق اقتصادی دوران صفویه را از دست داده بودند، ناگزیر شدند به طبقات پائین تر و برخی اشراف با فرهنگ و به ویژه به سمت طبقات متوسط جامعه گرایش پیدا کنند.
این رویکرد تازه در هنر، ناشی از حضور مخاطبان تازه ای بود که هنرمندان باید با سطح سلیقه و روحیات آنان خود را هماهنگ سازند.
درست است که مخاطبان برخاسته از طبقات متوسط شهری توقعات زیباشناسانه نازل تری نسبت به درباریان داشتند، اما این اختلاف سطح، تنها به حذف برخی آرایه ها و تزیینات ظاهری منجر شد. لذا عنصر مردمی و ذوق عامیانه را جایگزین درخشش بصری و ذوق فئودالی پیشین ساخت.
از درون این گرایش تازه که با روان جمعی توده ها هماهنگ بود و نوعی عامیانگی بی سابقه را به نگارگری ایرانی وارد ساخته بود؛ چیزی به دست آمد که قرن ها در پشت دیوار دارالسلطنه ها و در درون سینه مردمان عادی حبس شده بود: آن چیز، عشق سوزان مردم به حماسه های ملی در قالب شعر و همچنین ایمان آنان به شور نهفته در فلسفه عاشورا بود.
حالا دیگر، نبض دگرگونی آشکارا در قلب شهرها می تپید. برخی از هنرمندان نیز هم نفس با مردم، گوش به نقل نقالان سپرده و قهوه خانه را به دارالسلطنه ترجیح دادند.
در فرایند عبور از نگارگری عصر صفویه تا دوران قاجاریه، تغییراتی تدریجی در شگردها، ابزار کار و نوع نگاه در نقاشی ایرانی پدید آمد.
نشانه های این تغییرات را می توان در رواج یافتن نوعی شمایل کشی ردیابی کرد که در دل خود یک هنر قصه گو و روایتگر موسوم به »نقاشی قهوه خانه ای» را پرورانید. نکته حائز اهمیت آنجاست که به خاطر داشته باشیم که از صفویه به این سو، نقاشی اروپایی آرام آرام به جامعه ایرانی راه پیدا می کند و هنرمند ایرانی، بی آن که چشم بسته به پذیرش و تقلید «ایسم»های هنر غربی بپردازد؛ صرفاً از ابزارهای جدیدی مثل رنگ و روغن و بوم بهره گرفت.
اما آنچه را که با این لوازم وارداتی نقش کرد، از فرهنگ ملی و دینی، از ایمان، احساس و تخیل و ادب و تاریخ خودش سرشار بود. به گواه تاریخ هنر، تا قبل از صفویه در میان نقاشان ما رنگ و روغن و بوم مورد استفاده قرار نمی گرفته است.
سلسله های پادشاهی با غرور ملی و ایمان مردم کاری کرده بودند که وقتی صحنه برای ترکیدن بغض های خفه در سینه ها فراهم شد، جریانی در متن فرهنگ ایرانی پدید آمد که نظیرش را در هیچ فرهنگی نمی توان سراغ گرفت. بغض تاریخ با صدای خسته نقالان می ترکید و دست نقاشان به جای زینت گری پرزرق و برق به نقش کردن ظالمان و اشقیا پرداخت و پاکان روزگار را با چهره های نورانی و روح عدالت جویی در مرکز پرده به تصویر کشید. «مقاتل خوانی» که شیون شیعیان مؤمن بر ستم یزیدیان است از حنجره نقالان و پرده خوانان بر هر کوی و برزنی خوانده می شد. نگارگران نیز به ترسیم این شیون و دادخواهی مؤمنانه می پرداختند.
افشار و زند و قاجار آمدند و رفتند... اما در اعماق فرهنگ این مردمان، مقاتل خوانی و نقالی و نقاشی قهوه خانه ای سربرآورد.
«نگارگران رسمی» که همواره در قرون و اعصار سر در آستان دارالسلطنه ها داشتند، به تدریج در موج عظیم مردمان با ایمان و ساده ای که در پشت دیوارهای دارالسطنه ها، قصه ها و غصه ها و رنج ها و آمال و آرزوهای خود را سینه به سینه و با جان سختی حفظ می کردند؛ محو شدند.
مردم که در بیخ گوش خود و در فضای گرم و صمیمی قهوه خانه، »نگارگران حقیقی» خود را باز می یافتند، چیزی را در گذرگاه ها و کوچه پس کوچه های شهرها به وجود آوردند که هرگز، حتی تا این لحظه آن طور که شایسته است، مورد تبلیغ قرار نگرفته است. در حالی که در اروپای قرن نوزدهم و در شهر پاریس، کافه مولن روژ که پاتوق رقاصه ها و نقاشان پاریسی بود، به تاریخ مکتوب هنر پیوسته است و همه دانشجویان هنر در همه جای دنیا با این نام و مسائل اطراف آن آشنا هستند.
وقتی که نقاش هنرمند هموطن ات را نشناسی، آشنایی با »لوترک» نقاش فرانسوی و پاتوق مولن روژ به برگی از خاطرات هنر تبدیل می شود. آشنایی با نقاش قابلی مثل لوترک خیلی هم ضروری است، اما درد اینجاست که کسی حسین قوللر آغاسی را نمی شناسد.
اینچنین است که معضلی موسوم به «نوگرایی نسنجیده» پدید می آید. معضلی که پیامدهای بعدی مثل «سنت گرایی متعصبانه» و «بی ریشگی و بی چهره گی غافلانه» را نیز به دنبال خود می آورد.
هر چه از صفویه دورتر و به قاجاریه نزدیکتر می شویم، روند آشنایی با هنر اروپایی ابعاد فزون تری به خود می گیرد. این آشنایی، بیشتر به یک دیدار می ماند، دیداری که نخستین نتایج آن به نوعی «تلفیق» می انجامد و نه «تقلید».
تلفیقی که به علت فقدان عنصر نقد و عامل نگاهدارنده ای چون تاریخ نویسی علمی وتجزیه و تحلیل عوامل فرهنگی؛ سخت شکننده است و هر آن ممکن است به ورطه تقلید بلغزد.
با دقت در این دوران است که می توان دو رویکرد عمده در نقاشی (قرن نوزدهم میلادی) ایران را به وضوح مشاهده کرد: رویکرد نخست، که ریشه در اعماق جامعه دارد و به نقاشی قهوه خانه ای مشهور است و با نام حسین قوللر آغاسی مزین است و رویکرد دوم، که به مراکز رسمی و سطوح بالاتر جامعه نزدیک است و همان جریانی را می سازد که در رأس آن نام کمال الملک می درخشد.

نگارگری سدهٔ دهم در سایهٔ حکومت صفویان
نگار گری بخارا نمودی شهرستانی داشته است نه شیوه شاهی و درباری و این مطلب از مقایسه نسخهٔ بهارستان بخارا اثر جامی با صحنه های جانوری سرزنده و آزاد دست که در رنگسایه های متفاوت روی حاشیه های خامه ای نسخه ای از خمسهٔ نظامی اجرا گردیده است ، به تأیید می رسد ؛ و این نسخه ای بود که میان سالهای ۹۴۵ تا ۹۴۹ در تبریز برای شاه طهماسب دومین پادشاه سلسلهٔ صفوی فراهم آمد .
نسخهٔ بهارستان بخارا ، ریشهٔ استوار در سنتها و روشهای اجرایی متداول در میان نگارگران و استادکاران آخری مکتب هرات می داشته است . بهزاد در میان اینان می درخشیده است ، گرچه درست معلوم نیست که در زمان سلطه یابی ازبکان و آغاز سلطنت صفویان او در هرات ماند ، یا اینکه چون ازبکان بخارا را در سال ۹۱۳ تصرف کردند به آن شهر رفت .
تا سال ۹۲۸ خبر قابل اعتمادی از او در دست نیست ، ولی در آن سال شاه اسماعیل ، سر سلسلهٔ صفوی ، بهزاد را به سرپرستی کتابخانهٔ سلطنتی در تبریز منصوب کرد . با داوری بر پایهٔ بهترین نسخه های صفوی که در نخستین سه دههٔ اول سدهٔ دهم در تبریز تدوین یافت ، و چیزی جز تصاویری خشک با هیکلهای جدا افتاده از هم بر صفحهٔ مینیاتور برای کتابهای کوچک شعر نبود ، می توان گفت که مکتب تبریز به طور یقین پیش از سال ۹۲۶ برخوردار از حضور و هنر بهزاد نمی بوده است .
مکتب صفوی در آن زمان اعتبار خود را از دست می دهد لیکن با جلوس شاه طهماسب دومین سلطان صفوی بر تخت ، اقلیم هنری دست کم برای مدتی کوتاه تغییر کرد و به صورت دومین عصر طلایی نسخه نویسی و نسخه پردازی مصور جلوه گر میشود .
چنانکه مشهور است شاه طهماسب از جوانی علاقمندی شدید خود را به نگارگری و هنرهای نسخه پردازی نشان داده . و حتی به قرار معلوم نقاشی را نزد استاد معروف ترکمنی ، سلطان محمد ، آموخته بود .
نتیجه اینکه حتی پیش از بر تخت نشستن شاه طهماسب در سال ۹۳۰ ، شکوفایی کم نظیری به واقع در کلیه هنرهای نسخه آرایی مصور در ایران صفوی به ثمر نشسته بود ، که نه تنها مورد حمایت و ترویج شاه قرار گرفت ، بلکه به توسط برادر جوانترش بهرام میرزا پشتیبانی شد ، که نگارگران و دیگر پیشه وران دست اندر کار را به فعالیت های نسخه آرایی دلگرم می ساخت ؛ و برای هم او بود که مرقعی با رسالهٔ دوست محمد گردآوری شد .
تبریز،
نگارگری صفوی
هنگامی که شاه اسماعیل اول صفوی (حک : 906ـ930) تبریز را تصرف کرد، نسخة خمسة نظامی مورخ 886 به دست او افتاد و نقاشان دربار، از جمله سلطان محمد، یازده نگارة دیگر به آن افزودند. نگاره های جدید با مشخصة دستارهای دوازده تَرک صفوی از نگاره های پیشین قابل تشخیص اند (همانجا). از این نگاره ها چنین برمی آید که سبک درباری ترکمانان در آغاز در دربار شاه اسماعیل مسلط بوده است (همان ، ص 51). از دیگر آثار متقدم مکتب صفوی شاهنامه ای معروف به »شاهنامة هوتن » است . تهیة این نسخه با 258 نگاره از حدود 928 تا 957 طول کشید. در 983، شاه طهماسب اول صفوی به مناسبت جلوس سلطان مراد سوم عثمانی این نسخه را برای او فرستاد. به نظر می رسد سلطان محمد در تصویرگری این نسخه همکاری داشته است (سوچک ، ص 197). در این نگاره ها نیز سبک درباری ترکمانان در ترسیم چهره ها و پیکرها و صخره های خیال انگیز با چهره های بیشماری که از پشت صخره ها برآمده و حیوانات زیبا در زمینه ای سبز همراه با مشخصه های سبک سلطان محمد، از جمله شوخ طبعی ، دیده می شود (رابینسون ، ص 52 ـ54؛ در بارة یکی از مهمترین نسخ مصور مکتب تبریز رجوع کنید به شاه طهماسبی * ، شاهنامه ).
در شکل گیری مکتب نخست صفوی در تبریز، علاوه بر سبک سلطان محمد و سبک درباری ترکمانان ، سبک کمال الدین بهزاد و پیروان او سهم دارند. با مهاجرت بهزاد و گروهی از هنرمندان از هرات به تبریز، فعالیتهایی آغاز شد که سبک تبریز دورة صفوی را به شیوه ای متفاوت با گذشته تبدیل کرد، بویژه از 928 که شاه اسماعیل اول ، بهزاد را به ریاست کتابخانه و کارگاه کتاب آرایی خود انتخاب کرد (برای متن فرمان شاه اسماعیل رجوع کنید به ج 2، قزوینی ، ص 272ـ273). تسلط سبک هرات بر شیوة پیشینِ نگارگری تبریز آشکار است . در بارة شاگردانی که بهزاد از هرات با خود آورد، اطلاعات دقیقی در دست نیست ، اما با توجه به ویژگیهای نگاره های منسوب به مکتب تبریز پس از بهزاد، می توان دریافت که آنان تحولی اساسی در محیط تازة خود ایجاد کردند (کونل ، ص 1872). این تحول ، سبکی پدید آورد که چهره نگاری به شیوة چینی را در نقاشیهای ایرانی منسوخ کرد و به چهرة افراد رنگ ایرانی داد و نقاشی را به طبیعت نزدیک ساخت و در آن آثار زندگی آفرید و توجه به روابط و عواطف شخصیتهای نقاشی شده اهمیت یافت (برومند، ص 7؛ نیز رجوع کنید به بهزاد * ، کمال الدین).
از نخستین شاگردان بهزاد، شیخ زاده مصور خراسانی بود (عالی ، ص 104) که نگاره های نسخه ای از خمسة نظامی به تاریخ 931 (محفوظ در موزة هنری متروپولیتن ) به او منسوب است (کونل ، ص 1872ـ1873). دیگر نقاش این مکتب میرنقاش ، رئیس نگارخانة شاه طهماسب اول ، بود (عالی ، ص 105). میان نگاره های منسوب به میرنقاش و آثار شاه محمد، دیگر نقاش دورة صفوی ، شباهتهای بسیاری وجود دارد (کونل ، ص 1877ـ 1878). ویژگی این دو نقاش ، ترسیم جوانان طبقة اشراف به صورتی خوشایند و به شیوه ای پر تکلف است (حسن ، ص 118). از دیگر هنرمندان بنام این مکتب ، خواجه عبدالعزیز استاد و نقاش شاه طهماسب (عالی ، ص 105ـ106)، آقامیرک ، شیخ محمد، میرمصور بدخشانی ، میرسیدعلی تبریزی ، میرزاعلی ، مظفرعلی و دوست محمد بوده اند.
دو تن از نقاشان این مکتب صفوی ، میرسیدعلی تبریزی و عبدالصمد مصور شیرازی ، به دعوت همایون (حک : 913ـ963) پادشاه هند، به آن کشور مهاجرت کردند. این دو در پایه گذاری مکتب هندوایرانی و تداوم سبک نگارگری مکتب تبریز در هند سهم بسیاری داشتند (کونل ، ص 1880ـ1881؛ راجرز، ص 31ـ 34؛ بهنام ، ص 2).
سلطان سلیم اول (حک : 918ـ926) پس از پیروزی در نبرد چالدران * در 920 و تصرف تبریز، عده ای از هنرمندان این شهر را به استانبول گسیل داشت (کونل ، ص 1882). همین امر زمینة نفوذ و گسترش مکتب تبریز در قلمرو عثمانی شد. بعدها نیز نقاشانی چون شاهقلی ــ که در دربار سلیمان قانونی (حک : 926ـ 974) اعتباری بایسته یافت ــ و ولی جان بن قاسم تبریزی شاگرد سیاوش گرجی (عالی ، ص 106)، باعث تداوم تأثیر مکتب تبریز در آنجا شدند.
سرانجامِ مکتب تبریز را هنرمندی به نام استاد محمدی یا محمدی بیگ ، پسر و شاگرد سلطان محمد، رقم زد. آثار او بشدت متأثر بهزاد و هنرمندان عصر طهماسب اول است . از ویژگیهای نگاره های او، چهره های گرد و کوچک و روشن جوانان و قامت باریک و تا حدودی نحیف آنها و ترسیم مناظر روستایی و توجه به زندگی روزمره است . یکی از آثار مهم او، تک چهره ای از خویشتن (محفوظ در موزة هنرهای زیبای بوستون ) است که نمودی واقع گرا دارد (کونل ، ص 1883؛ حسن ، ص 121).
مهمترین مشخصات نگارگری مکتب تبریز در دورة نخست صفوی اینهاست : فضاسازی چندساحتی ، رنگ بندی موزون با رنگهای متنوع و درخشان ، متمرکز نبودن ترکیب بندی نگاره ها بر شخصیت اصلی کتاب ، نمایش هم زمان رویدادهای اصلی و فرعی ، توجه به واقعیت و برقراری ارتباط میان آدمها و اشیا و محیط ، حضور پیکرهای آراسته به کلاه و دستار پیچیدة بلند دورة صفوی (پاکباز، ذیل مادّه ).
پس از انتقال پایتخت از تبریز به قزوین و سپس به اصفهان ، این دو شهر بترتیب وارث مکتب تبریز شدند (برای آگاهی از مسیر تداوم این سنّت نگارگری رجوع کنید به اصفهان ، مکتب *).
درآمدی بر مکتب نگارگری مشهد در عصرصفوی
سلسله صفوی درسال 907(ه ق ) بدست شاه ا سماعیل صفوی تاسیس شد .این دوره را می توان ازطرفی دوره اوج هنر ایران واز سوی دوره آغازانحطاط فرهنگی و هنری ایران نام نهاد . شاه اسماعیل صفوی درسال915 (ه ق) باشکست دادن شیبک خان ازبک وگشودن شهر هرات که وی درسال912(ه ق) پس از مرگ سطان حسین بایغرا به تصرف درآورده بود صاحب قدرت وثروت و ذخائر عظیم فرهنگی هنری تیموریان شد. وی باانتقال هنرمندان کارگاه بایسنقر میرزا ازهرات به پایتخت خود تبریز کارگاهی را در کتابخانه سلطنتی خود تاسیس کردکه باشکوهترین آثارتاریخ هنرنگارگری وکتاب آرائی ایران رااز خود به یادگارگذاشت.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   27 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید