دانلودمقاله قانون کار

اختصاصی از فی گوو دانلودمقاله قانون کار دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

ماده 52:
در کارهای سخت و زیان آور و زیرزمینی، ساعات کار نباید از شش ساعت در روز و 36 ساعت در هفته تجاوز نماید.
تبصره:
کارهای سخت و زیان آور و زیرزمینی به موجب آیین نامه ای خواهد بود که توسط شورای عالی حفاظت فنی و بهداشت کار و شورای عالی کار تهیه و به تصویب وزرای کار و امور اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد رسید.

ماده 85:
برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور و رعایت دستورالعمل هایی که از طریق شورای عالی حفاظت فنی (جهت تأمین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیری از بیماری های حرفه ای و تأمین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین می شود، برای کلیه کارگاه ها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان الزامی است.
تبصره:
کارگاه های خانوادگی نیز مشمول مقررات این فصل بوده و مکلف به رعایت اصول فنی و بهداشت کار می باشد.

ماده 86:
شورای عالی حفاظت فنی مسئول تهیه موازین و آیین نامه های حفاظت فنی می باشد و از اعضای ذیل تشکیل می شود:
1- وزیر کار و امور اجتماعی یا معاون او که رئیس شورا خواهد بود.
2- معاون وزارت صنایع
3- معاون وزارت صنایع سنگین
4- معاون وزارت کشاورزی
5- معاون وزارت نفت
6- معاون وزارت معاون و فلزات
7- معاون وزارت جهاد سازندگی
8- رئیس سازمان حفاظت محیط زیست
9- دو نفر از استادان با تجربه دانشگاه در رشته های فنی
10- دو نفر از مدیران صنایع
11- دو نفر از نمایندگان کارگران
12- مدیر کل بازرسی کار وزارت کار و امور اجتماعی که دبیر شورا خواهد بود.
تبصره 1:
پیشنهادات شورا به تصویب وزارت کار و امور اجتماعی رسیده و شورا در صورت لزوم می تواند برای تهیه طرح آیین نامه های مربوط به حفاظت فنی کارگران در محیط کار و انجام سایر وظایف مربوط شورا، کمیته های تخصصی مرکب از کارشناسان تشکیل دهد.

تبصره 2:
آیین نامه داخلی شورا با پیشنهاد شورای عالی حفاظت فنی به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.

ماده 87:
اشخاص حقیقی و حقوقی که بخواهد کارگاه جدیدی احداث کنند و یا کارگاه های موجود را توسعه دهند، مکلفند بدواً برنامه کار و نقشه های ساختمانی و طرح های مورد نظر را از لحاظ پیش بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار برای اظهار نظر و تأیید به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال دارند. وزارت کار و امور اجتماعی موظف است نظرات خود را ظرف مدت یک ماه اعلام کند. بهره برداری از کارگاه های مزبور منوط به رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی خواهد بود.

ماده 88:
اشخاص حقیقی و حقوقی که به ساخت یا ورود و عرضه ماشین می پردازند مکلف به رعایت موارد ایمنی و حفاظتی مناسب می باشند.

ماده 89:
کارفرمایان مکلفند پیش از بهره برداری از ماشین ها، دستگاه ها، ابزار و لوازمی که آزمایش آنها مطابق آیین نامه های مصوب شورای عالی حفاظت فنی ضروری شناخته شده است، آزمایش های لازم را توسط آزمایشگاه ها و مراکز مورد تأیید شورای عالی حفاظت فنی انجام داده و مدارک مربوطه را حفظ و یک نسخه از آنها را برای اطلاع به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال کنند.
ماده 90:
کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که بخواهند لوازم حفاظت فنی و بهداشتی را وارد یا تولید کنند، باید مشخصات وسایل را بر حسب مورد همراه با نمونه های آن به وزرات کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال دارند و پس از تأیید، به ساخت یا وارد کردن این وسایل اقدام نمایند.

ماده 91:
کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون مکلف اند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگه داری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل های مربوط کارگاه می باشند.

ماده 92:
کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون که شاغلینی در آنها به اقتضای نوع کار در معرض بروز بیماری های ناشی از کار قرار دارند باید برای همه افراد مذکور پرونده پزشکی تشکیل دهند و دست کم سالی یک بار توسط مراکز بهداشتی درمانی از آنها معاینه و آزمایش های لازم را به عمل آورند و نتیجه را در پرونده مربوطه ضبط نمایند.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 33   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله شبکه گسترده سم شناسی

اختصاصی از فی گوو دانلودمقاله شبکه گسترده سم شناسی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

شبکه گسترده سم شناسی

پروژه اطلاعاتی ماده ضد آفت از ادارات گسترش تعاونی دانشگاه کرنل؛ دانشگاه ایالتی میشیگان؛ دانشگاه لیاست ارگان؛ و دانشگاه کالیفرنیا در سوییس. مخارج و حمایت اصلی توسط برنامه ارزیابی برفودرا آفت کش کشاورز ملی خدمات گسترده USDA فراهم شده بود.
- ماده ضد آفت
- اطلاعات
- نقشه مقطعی
- نام های تجاری یا سایر اسامی

برلانیر(بی . تی انواع کرستاکی):دایپل؛ تری ساید؛ باکتو اسپین؛ لیتاکس؛ نووابک؛ ویکتوری. سرتان (بی . تی . انواع ایزاوا) تکنار(بی . تی . انواع اسرائیلی).
- وضع تنظیم

این حشره کش میکروبی ابتدا در سال 1961 بعنوان حشره کش برای استعمال عمومی ثبت شد. ثبت استاندارد که در سال 1986توسط مرکز حمایت از محیط زیست آمریکا (EPA) صادر شد. سازندگان را ملزم به ایجاد تغییرات جزئی در برچسب احتیاط و ارائه اطلاعات بیشتری در رابطه با اثرات بی . تی بر ارگانیسم های غیر مورد هدف؛ کرد. در حالیکه EPA؛ اساس اطلاعات سم شناسی برای بی . تی کامل فرض می کند؛ اما این مرکز هنوز به اطلاعات بیشتری در مورد اثرات اکولوژی آن؛ نیاز دارد.
- مقدمه

باسیل ترینجنسیس (B.t.) باکتری ایجاد شده بطور طبیعی خاک است که سمی تولید می کند که باعث بیماری در حشرات می شود. تعداد حشره کش ها براساس این سمهاست. B.t برای اداره ی آفت بدلیل ویژگیش در برابر آفتها و نیز به دلیل عدم سمیتش برای انسانها دشمنان طبیعی بسیاری از آفتهای غلات؛ ایده آل به نظر می رسد. انواع مختلفی از B.t وجود دارد که هریک دارای سمیت خاصی در برابر انواع خاص حشرات می باشد: بی . تی . ایزاوا (B.t.a.) علیه شفیره های بید موم در شانه عسل استفاده می شود؛ بی . تی . اسرائیلی (B.t.i) در مقابل مگسها؛ مگسهای سیاه و بعضی پشه ها موثر است؛ بی . تی کرستاکی(B.t.k.) انواع مختلف حشرات فلس بال از جمله بید کولی و کلم پیچ را کنترل می کند. نژاد جدیدی بنام بی . تی . سان دایگو یافت شده است که برای گونه های خاص سوسک و شپشه پنبه مفید می باشد. بی. تی . برای اینکه موثر واقع شوند؛ باید حشرات در زمان نا بالغی آنرا بخورند؛ تغذیه مرحله تکامل به شفیره ها برمی گردد. این ماده در برابر حشرات بال بی اثر است. براساس جمعیت حشرات مورد هدف پیش از کاربرد این ماده اطمینان می دهد که حشرات در مرحله شفیره ای آسیب پذیرند. بیش از 150 حشره که اکثرا شفیره حشرات فلس بال؛ شناخته شده اند که به بعضی راههای B.t. حساسند.
باکتریها؛ ارگانیسم های تک سلولی ابتدایی هستند که به گروه ارگانیسم هایی بنام پیش هسته تعلق دارند. پیش هسته ها نه گیاهند نه جانورند. مانند اعضای خاص سلسله گیاهی؛ مثل سرخسها و قارچها؛ بی . تی . سلولهای زایش غیر جنسی تولید می کند بنام هاگها؛ که آنها قادر به زنده ماندن در شرایط زیان آور می کند. طی فرایند تشکیل هاگ؛ بی.تی نیز پیکر بلوری واحدی بعنوان محصول همراه تولید می کند. هاگها و بلورهای بی. تی باید بیش از اینکه بتوانند بصورت سم در حشرات مورد هدف عمل کنند خورده شوند. بنابراین بی . تی به سم شکم اشاره می شود. بلورهای بی . تی در پاسخ به شرایط روده ای شفیره ای حشرات حساس؛ حل می شوند. این سلولها را در روده از بین می برد که مانع گوارش معمولی می شود و تلاش می کند حشرات را از تغذیه در گیاهان میزبان باز دارد. هاگهای بی.تی می توانند سایر بافت حشرات را مورد هجوم قرار دهند که اینکار را با تکثیر در خون حشره صورت می گیرد تا حشره بمیرد و مرگ می تواند ظرف چند ساعت تا چند هفته از استفاده بی.تی صورت گیرد که به گونه حشره میزبان بی .تی خورده شده بستگی دارد.
- اثرات سم شناسی
- سمیت حاد
هیچ شکایتی پس از خوردن هجده انسان از یک گرم بی . تی تجاری بطور روزانه طی پنج روز بصورت یک روز در میان صورت نگرفت. عده ای 100 میلی گرم از پودر آنرا روزانه بعلاوه اندازه رژیم غذایی استنشاق کردند. افرادیکه یک گرم از آنرا در سه روز متوالی خورده بودند مسموم نشده بودند.
چون این عملی که از اولین عوامل کنترل بیولوژیکی ثبت شده برای استفاده علیه حشرات در آمریکا بود؛ بی.تی نیاز به انجام برنامه آزمایشی داشت که دقیق تر از آنچه که EPA بطور شایع برای آفت کشی نیاز داشت؛بود. در نتیجه؛ هیچ گفتگوی اطلاعاتی در رابطه با اطلاعات سمیتی خواسته شده توسط EPA برای اهداف ثبت وجود ندارد.
میزان وسیعی از تحقیقات با آزمایش روی حیوانات با استفاده از چندین روش در معرض قرار گیری به این صورت است( بالاترین مقدار آزمایش شده 10*7/6 برای یازدهمین هاک در هر حیوان بود). نتایج این آزمایشات نشان می دهد که استفاده از محصولات بی .تی می تواند باعث لفزایش اثرات منفی کمی شود. بی . تی در سایر آزمایشهای صورت گرفته روی پرندگان؛ سگها؛ خوکهای شاخ دار؛ موشها؛ موش خرماها؛ انسانها یا سایر حیوانات سمیت حاد نداشت. زمانیکه به موش خرماها بی . تی . کا (B.T.K)
تزریق شد؛ هیچ سم یا ویروس شاید آن اثرات دیده نشد. هیچ سمیت گوارشی در موش خرماها؛ موش ها یا بلدرچین ژاپنی که بلورهای پروتئین از بی .تی اسرائیلی خورده بودند؛ پیدا نشد.
ترکیب بسیار کمی در آزمایش حیوانات از استنشاق و مواجهه با پوست مشاهده شد. این ممکن است با خصوصیات فیزیکی بیشتر از بیولوژیکی بی.تی آزمایش شده ایجاد شود. موشها یک یا چند دوره یک ساعته از تنفس غباریکه حاوی 10*5/6 تا از همین هاگ بی.تی در هر متر مکعب بود؛ زنده ماندند. هیچ اثر سمی در موش خرماها که فرمولبندی بی.تی با قراردادن بطور مستقیم داخل ریه هایشان در میزان g/kg 500 از وزن بدن؛ داشتند؛ مشاهده نشد.
میزان حشره کش فرمولبندی شد؛ حشره کش که 50% موش خرماها را تقریبا می کشد؛ از مواد در گستره ای از 65/2 تا بیشتر از پنج گرم در هر کیلو گرم؛ تغذیه کرده اند. این میزان به روز کشنده 50 (LD50) برای بی.تی در موشها اشاره می شود. تعیین میزان گوارشی از بالا تا 10000 میلی گرم از هر کیلو گرم از وزن بدن سمیتی در موشها به موش خرماها یا سگها ایجاد نمی کند.
LD50 درستی فرآورده بی.تی در خرگوشهای mg/tg28/6 بود. مقداری قرمزی ناهنجار برگشت پذیر زمانیکه 1 mg/kg/dog از فرآورده بی.تی حدود 21 روز روی پوست خراشیده شده گذاشته شده بود؛ در پوست مشاهده شده بود هیچ سم عمدی سیماتیکی مشاهده نشد. استفاده پوستی g/kg 72 از بی.تی برای خرگوشها سمی نبود.
بلورهای بی.تی زمانیکه مستقیما به حفره های شکمی تزریق می شد باعث مرگ در آزمایش حیوانات شد. این امر نشان می دهد که بی.تی می تواند برای پستانداران سمی باشد؛ اما زمانیکه مواجهه از طریق روشهای معمولی رویارویی (خوراکی؛پوستی یا استنشاقی) است؛ متابولیسم یا نا بعدی سم از سمی شدن از پستانداران جلوگیری می کند.
- سمیت مزمن:

هیچ شکایتی از هشت نفریکه هفت ماه در معرض تخمیر محیط کشت؛ کپکهای باکتریهای مرطوب؛ مواد زباله ای و پودر ایجاد شده طی تولید تجاری بی.تی صورت نگرفت.
هیچ مدرکی از سمیت مزمن بی.تی در سگها؛ خوکها ی شاخ دار؛ موش خرماها؛ انسانها یا سایر حیوانات وجود ندارد. دادن میزان سیزده هفته از بی.تی به مقدارmg/kg8400 اثرات سمی تولید نکرد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   16 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله حفاظت ایمنی صنعتی

اختصاصی از فی گوو دانلود مقاله حفاظت ایمنی صنعتی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

چکیده
ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی، علمی ترکیبی است که سعی دارد ابزارها، دستگاه ها، محیط کار و مشاغل را با توجه به توانایی هایی جسمی – فکری و محدودیت ها و علائق انسانها، طراحی نماید. این علم با هدف افزایش بهره وری، با عنایت بر سلامتی، ایمنی و رفاه انسان در محیط، شکل گرفته است. همچنین این علم در تلاش است بجای متناسب سازی انسان با محیط، محیط را با انسان متناسب سازد. در این راستا، سازمان بین المللی کار ، واژة ارگونومی را به معنای متناسب کردن کار و شغل برای انسان تعریف کرده است.
این علم برای طراحی و ساخت ابزار و سیستم های تولیدی از ساده تا پیچیده و بغرنج، حل مشکلات مربوط به تکنولوژی نوین، و حتی ابزار و وسائل زندگی روزمره، کاربرد دارد. امروزه، از طراحی یک ابزار ساده نظیر انبردستی ساده ( از نظر نوع جنس، مصالح بکار رفته، اندازة دسته، نوع و ترکیب پلاستیکی دسته آن و … ) و یا یک خودکار ( از نظر قطر، اندازه، رنگ و … ) گرفته تا طراحی یک سیستم تولیدی کامل، از ارگونومی استفاده میشود. عمدتا زمینه هایی که ارگونومی در آنها مطالعه و اقدام میکند، عبارتند از : طراحی ابزار، وسائل، ماشین ها و تاسیسات به طرز صحیح و مطلوب، طراحی روش انجام کار با توجه به بهترین نحوه اجراء و متناسب با سیستم عضلانی و ساختمان فیزیکی بدن انسان و با هماهنگی روانی میان افراد و محیط کار و ابزار کار، وضعیت صحیح قرار گرفتن بدن و حرکات انسان حین انجام کار، شرایط فیزیکی مناسب در محیط کار ( با توجه به عواملی از قبیل : دما ، رطوبت ، جریان هوا ، ارتعاشات ، سر و صدا ، نور و روشنایی ، گرد و غبار ، تشعشعات و آلودگی های -مختلف ).
- مقدمه
در جهان کنونی و در سرآغاز سده بیست و یکم میلادی، علوم، بخش عمده‌ای از مشکلات افراد را در سیستم‌های کاری گوناگون حل و فصل کرده است. در این راستا، علوم و فنونی وجود دارند که از زوایای مختلف سلامت و بهداشت انسان‌ها و نیز کارآیی آنها را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند. یکی از این علوم، ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی است.
نیاز توجه هر چه بیشتر به عوامل انسانی در هر سازمانی بدون شک جزو مهمترین اصول و معیارهای آن سازمان است زیرا تمامی سازمان‌ها بدون استفاده از منابع انسانی، در واقع بی‌معنی و بی‌اعتبار هستند و فلسفه وجودی1 شان به خطر می‌افتد. پس، ناگفته پیداست که باید به این انسانهای شریفی که در سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف با دل و جان کار می‌کنند، ارزش قائل شده و قبل از هر چیز آنها را به عنوان همنوع خود در نظر آوریم، نه به مثابه قسمتی از دستگاه تولیدی سازمان (کارزار جدی 1379).
جویس مریلین، رئیس مؤسسه جویس در سیاتل آمریکا بر این عقیده است که اکنون دیگر این باور عمومیت یافته است که شرکت‌هایی که بهره وری و کنترل کیفیت را مدِ نظر دارند، دخالت دادن ارگونومی را در برنامه‌هایشان به عنوان یک شم تجاری بکار می‌گیرند؛ شرکت‌های موفق برنامه ارگونومی را با ایمنی، کنترل کیفیت و برنامه‌های تولیدی جهت دستیابی به حداکثر سود تلفیق نموده اند (طاهری 1376).
بالاخره باید اشاره کرد که در نظر گرفتن اصول ارگونومی در کار، نه تنها باعث حفظ سلامت نیروی انسانی و کارآمد در جوامع بشری می‌شود، بلکه مانع تحمل بسیاری از هزینه‌های مالی بر اقتصاد کشورهای فقیر خواهدشد. بعنوان مثال با طراحی درست و اصولی محل کار، می‌توان از متحمل شدن بیشترِ هزینه‌هایی چون هزینه از کار افتادگی، هزینه ناشی از حوادث، هزینه زمان از دست رفته تولید، هزینه ضایعات تولید اجتناب کرد. کم کردن زمان انجام کار، حذف حرکات اضافی در روند کار، شیوه ارتباط با محیط بیرونی، موازنه عرضه و تقاضا، بهینه سازی محیط کار، صرفه جویی در مصرف انرژی، و در یک کلام ارتقاءِ سطح سلامت انسان و شکوفایی اقتصادی، همه و همه از جمله مسائلی است که با شناخت صحیح از این دانش نوین می‌توان به آن دست یافت.
در حال حاضر در صنایع مختلف کشور، بخش‌های زیادی به چشم می‌خورد که کارگران در آن واحدها مشغول انجام فعالیت‌های بدنی و جسمانی می‌باشند. بنابراین عدم توجه به چگونگی انجام کار، می‌تواند صدمات یاد شده را سبب گردد. عوارض استخوانی ـ عضلانی در حقیقت از جمله بیماریهای مرتبط با کار هستند که می‌توانند بسیار ناتوان کننده ظاهر شده و باعث افت راندمان، افزایش غیبت های ناشی از کار، غرامت های دستمزد و نهایتاً، از کار افتادگی کارگر شوند.
ارگونومی2 یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی3، علمی ترکیبی است که سعی دارد ابزارها، دستگاه ها، محیط کار و مشاغل را با توجه به توانایی هایی جسمی ـ فکری و محدودیت ها و علائق انسانها، طراحی نماید. این علم با هدف افزایش بهره وری، با عنایت بر سلامتی، ایمنی و رفاه انسان در محیط، شکل گرفته است. همچنین این علم در تلاش است بجای متناسب سازی انسان با محیط، محیط را با انسان متناسب سازد. در این راستا، سازمان بین المللی کار4، واژه ارگونومی را به معنای متناسب کردن کار و شغل برای انسان5 تعریف کرده است (فروزانفر 1378).
این علم برای طراحی و ساخت ابزار و سیستم های تولیدی از ساده تا پیچیده و بغرنج، حل مشکلات مربوط به تکنولوژی نوین، و حتی ابزار و وسائل زندگی روزمره، کاربرد دارد. امروزه، از طراحی یک ابزار ساده نظیر انبردستی ساده (از نظر نوع جنس، مصالح بکار رفته، اندازه دسته، نوع و ترکیب پلاستیکی دسته آن و …) و یا یک خودکار (از نظر قطر، اندازه، رنگ و …) گرفته تا طراحی یک سیستم تولیدی کامل، از ارگونومی استفاده می‌شود. عمدتاً زمینه‌هایی که ارگونومی در آنها مطالعه و اقدام می‌کند، عبارتند از طراحی ابزار، وسائل، ماشین ها و تأسیسات به طرز صحیح و مطلوب، طراحی روش انجام کار با توجه به بهترین نحوه اجراء و متناسب با سیستم عضلانی و ساختمان فیزیکی بدن انسان و با هماهنگی روانی میان افراد و محیط کار و ابزار کار، وضعیت صحیح قرار گرفتن بدن و حرکات انسان حین انجام کار، شرایط فیزیکی مناسب در محیط کار با توجه به عواملی از قبیل دما، رطوبت، جریان هوا، ارتعاشات، سر و صدا، نور و روشنایی، گرد و غبار، تشعشعات و آلودگی های مختلف.
2- تعاریف ارگونومی
واژه «ارگونومی» از دو کلمه یونانی «ارگو6» به معنی کار و «نوموس7» به معنی قانون و قاعده طبیعی مشتق شده است و در لغت به معنای قوانین طبیعی کار است. اما در اصطلاح کاربردی علم ارگونومی مجموعه دانشی است که از تلفیق علوم زیستی، فیزیولوژی انسانی، سیستم‌ها و روش ها، طراحی مشاغل و محیط کار به وجود آمده است که سعی دارد ابزارها، دستگاه‌ها و محیط کار را با توجه به در نظر گرفتن توانایی های جسمانی، فکری و محدودیت‌ها و علائق انسان‌ها، طراحی کند. این علم با هدف افزایش بهره‌وری با توجه به سلامتی، ایمنی و رفاه کارکنان در محیط کار شکل یافته است (صادقی 1379؛ طاهری 1376).
برخی از تعاریفی که متخصصان و کارشناسان این علم از ارگونومی نموده‌اند، به عنوان نمونه در زیر آورده می‌شود:
• ارگونومی علم مطالعه انسانها در حین انجام کار، برای درک ارتباط پیچیده میان افراد و جنبه های فیزیکی و روانشناختی محیط کار، نیازهای شغلی و روشهای کار می‌باشد (WHO 1978).
• ارگونومی علمی است که انسان و تعامل آن را با محصولات، تولیدات، تجهیزات، امکانات، روش ها و محیط کار و زندگی مورد مطالعه قرار می‌دهد و علیرغم علوم فنی ـ مهندسی (که عمدتا به تکنیک ها و فنون می پردازد) بر انسان و طراحی وسائل برای افراد تاکید دارد (ساندرز و دیگران 1378).
• ارگونومی عبارتست از کاربرد اطلاعات علمی موجود درباره انسان (و روش های علمی کسب چنین اطلاعاتی) برای حل مشکلات طراحی (هلاندر 1375).
• انجمن بین‌المللی ارگونومی8، ارگونومی را چنین تعریف می‌کند: ارگونومی علمی است که دانش حاصل از علوم انسانی را با مشاغل، سیستم‌ها، محصولات و محیط زیست با توجه به توانایی های جسمانی و روانی و محدودیت‌های انسانی مرتبط می سازد (هانچینسون و دیل).
اما با توجه به تجارب علمی، و نیز با توجه به اجرای ارگونومی در یکی از خطوط تولید شرکت فرآورده های ـ غذایی گل بهان توسط نگارنده، و همچنین با توجه به اینکه نگارنده، پایان نامه کارشناسی ارشد خود را نیز در این مورد نوشته است، تعریف زیر، مفهوم ارگونومی را بهتر روشن می‌سازد:
ارگونومی عبارتست از علم بکارگیری بهینه از ابزار کار در محیط کاری، به نحوی که حداکثر بازدهی در تولیداتی که انسان در آن نقش دارد، بدست آید در حالی که کارگر یا کاربر حداکثر رضایت را از کاربرد ابزار مزبور و همچنین از محیط کاری دارد و میزان ایمنی لازم در کار برای کارگران و کاربران فراهم شده است (کارزار جدی 1379).
با توجه به تعریف فوق، علم ارگونومی از رشته های علمی نظیر پزشکی، فیزیولوژی، آمار، روانشناسی، مردم شناسی، آناتومی، بیومکانیک و سنجش ابعاد و اجزای بدن انسان، برای طراحی ماشین و محیط کار سود می‌برد. در واقع، ارگونومی یک علم چند رشته‌ای است که ارتباط متقابل تکنولوژی، محیط و نیازهای روحی و جسمانی انسان را برقرار می سازد. در ایالات متحده آمریکا، بجای واژه ارگونومی، عبارت مهندسی فاکتورهای انسانی را بکار می‌برند. انجمن فاکتورهای انسانی و ارگونومی آمریکا نیز بر روش های طراحی تاکید داشته و مهندسی فاکتورهای انسانی را چنین تعریف می‌کند: «کشف و کاربرداصول مربوط به رفتار انسان و خصوصیات طراحی، ارزیابی، فرآیند نگهداری محصولات و سیستم ها با هدف ایمن بودن، اثر بخش بودن و ایجاد رضایت در بین کارکنان».
اهداف اساسی علم ارگونومی، بهبود نحوه انجام کار، روش های کار و ابزار کار، و انطباق آنها با ویژگیهای روانی و جسمی انسان است. البته باید توجه داشت که با مراعات اصول ارگونومی، فشار کاری و خستگی های بی مورد کاهش می‌یابد. همچنین، ارگونومی در پی انطباق علمی شغل، شرایط، ابزار و محیط کار با مشخصات فیزیکی و بدنی انسان و نیز تعیین نیرو و توانایی جسمی اوست. باید شغل و محیط کار چنان طراحی شود که با مشخصات فیزیکی میانگین افراد (با ملحوظ کردن انحراف معیارهای مربوطه) مطابقت داشته باشد (فروزانفر 1378).

3- تاریخچه ارگونومی
حوزه پیدایش ارگونومی به انقلاب صنعتی ـ اواخر قرن نوزدهم و اوائل قرن بیستم ـ برمی‌گردد. کارهای پژوهشی فرانک و لیلیان گیلبرت در زمینه کارسنجی9 و مدیریت کارگاهی سرآغازی بر مطالعات ارگونومیک بود. پس از جنگ جهانی دوم و بویژه با روشن تر شدن مشکلات کاری و حتی تلفات ناشی از عدم توجه به دانش ارگونومی در محیط کاری، نیاز به طراحی محل کار بصورت ارگونومیک بیشتر احساس شد. پیچیدگی اشتباه های احتمالی در زمینه های مختلف همچون هواپیماهای جنگی، رادار و دیگر تجهیزات در طول جنگ، هم جنبه مهندسی و هم جنبه رفتاری داشت و گروه‌هایی متشکل از روانشناسان، مهندسان، انسان‌شناسان و فیزیولوژیست‌ها، همراه با هم کوشش‌هایی را جهت حل مشکلات طراحی و آموزش آغاز کردند. چنین کوشش‌هایی که در خلال جنگ دوم جهانی در آمریکا و انگلستان، به طور همزمان آغاز شده بود باعث گردید تا دانش ارگونومی شروع به رشد و توسعه کند و در اغلب کشورهای اروپایی مورد توجه واقع شود. در دهه 1980 میلادی، متأسفانه فجایع تکنولوژیکی بسیاری رخ داد و موجب شناخته شدن هر چه بیشتر دانش ارگونومی در میان مردم شد. کارخانه سازان، کارخانه داران، کارگران، دولتمردان و به تبع آن عامه مردم به طراحی ارگونومیک روی آوردند (ساندرز و مک‌کورمیک 1998).
در 4 دسامبر 1984میلادی، نشت گاز متیلو سوسیانات در کارخانه تولید سموم ضد آفات شرکت یونیون کارباید در بوپال هند، سبب مرگ نزدیک به 4000 تن و آسیب دیدن 200000 نفر دیگر شد. دو سال بعد، در 1986 میلادی، انفجار شدیدی در نیروگاه هسته ای چرنوبیل در شوروی (سابق)، سبب مرگ 300نفر و قرار گرفتن طیف وسیعی از مردم در معرض تابش های زیان آور و آلوده شدن میلیون ها هکتار زمین به رادیو اکتیو شد. سه سال بعد در 1989 میلادی در یک واحد تولیدی مواد پلاستیکی متعلق به شرکت نفت فیلیپس در تگزاس انفجاری روی داد که شدت این انفجار معادل انفجار 10 تُن تی. اِن. تی بود. 23 نفر کشته و 100 نفر مجروح شدند. همه این موارد و مثال های بسیار زیادی که مجال گنجایش آنها در این چند صفحه نیست، به باور کارشناسان، حوادثی هستند که علت اصلی تمامی آنها را باید در عدم طراحی صحیح ارگونومیک (به معنای کلی کلمه) جست (ساندرز و دیگران 1378).

4- شاخه های دانش ارگونومی
ارگونومی علمی چند نظامه است که در چهار حیطه عمده زیر فعالیت دارد:
4-1- روانشناسی مهندسی10
در حیطه اول، یعنی روانشناسی مهندسی، جنبه های پردازش اطلاعات مرتبط با کار، مورد بررسی قرار می‌گیرد. از دیدگاه ایمنی و بهداشت حرفه ای این بعد از ارگونومی، طراحی روشهای کار با هدف کاهش حوادث ناشی از خطاهای انسانی محسوب می‌شود.
4-2- فیزیولوژی کار
در حیطه دوم (فیزیولوژی کار)، تبادلات انرژی و متابولیسم بدن مطرح است. مفاهیم خستگی، بررسی کارهای ایستا و پویا و رژیم های کار و استراحت از دیدگاه فیزیولوژی کار مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.

4-3- بیومکانیک شغلی
در مباحث بیومکانیک شغلی ویژگیهای مکانیکی اندام‌های بدن مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این حیطه، حرکت اندام‌ها و اعمال نیرو در بافت های مختلف بدن تجزیه و تحلیل می‌شود. به کمک این معادلات می‌توان الگوها و ابعاد مناسب ایستگاه‌های کاری را با هدف کاهش فشارهای مکانیکی خارجی بر بدن بدست آورد. بطور خلاصه می‌توان گفت که چگونگی انتقال نیرو و حرکت دادن اجسام و ابزارآلات از جمله مباحث بیومکانیک شغلی هستند.
4-4- آنتروپومتری11
آنتروپومتری، به سنجش ابعاد فیزیکی بدن و کاربرد داده های ابعادی در اصلاح شرایط فیزیکی ایستگاه های کار می‌پردازد و از آنجایی که یکی از دلایل فشارهای وارده بر اندام‌ها، عدم تطابق ابعاد محل کار با ویژگی های ابعادی بدن کارگر یا کاربر می‌باشد، داده های آنتروپومتریک را می‌توان به طور مؤثری در طراحی تجهیزات، ایستگاه‌های کار، ابزارآلات و محصولات بکار بست (صادقی 1377).
لازم به یادآوری است که برای محاسبات آنتروپومتریک، اغلب از جداولی که قبلا برای این منظور تهیه گردیده است، استفاده می‌شود. اما باید خاطر نشان کرد که مردم هر منطقه خاصی، دارای اندازه‌‌‌های آنتروپومتریک ویژه خود می باشند که باید در تعیین اندازه‌های لازم در محیط کار و ابزار کار ملحوظ گردد. ولی متاسفانه در کشور ما هنوز داده های آنترومتریک در دست نیست و برای طراحی یک محیط کار به ناچار از داده های آنتروپومتریک سایر کشورها (بویژه از داده های آنتروپومتریکی که توسط ناسا تهیه شده است) استفاده می‌شود.
با توجه به اینکه اندازه‌های رسمی و تائید شده ای برای مردم کشورمان در دسترس نمی‌‌باشد، بنابراین اکثر کارشناسان ارگونومی با توجه به اشتراکات قومی و نژادی میان نژادهای ایرانی و آلمانی (ایندوژرمن)، داده های ـ آنتروپومتریک آلمانی را برای استفاده در کارهای تحقیقاتی کشورمان توصیه می نمایند. استفاده از این داده ها در کشورِ ما مسلما با مشکلاتی روبرو خواهد شد؛ زیرا این داده ها، با شرایط اقلیمی و قد و قامت مردم کشور ما تدوین نشده است و ممکن است با اندازه های مردم کشور ما اختلاف هایی داشته باشد. جدول 1 و شکل 1 داده‌های فوق را نشان می‌دهند (هلاندر 1375).
جدول 1 - ابعاد آنتروپومتریک بدن انسان که هر گونه طراحی باید بر اساس آنها انجام گیرد. ( اندازه های مربوط به مردمرکشور آلمان ـ ابعاد بر حسب سانتیمتر ) (فیزنت 1375).
شکل 1 - ابعاد آنتروپومتریک مشخص شده در جدول 1 (هلاندر 1375)
- چگونگی اجرای ارگونومی
مورد ملاحظه قرار دادن ابعاد مختلف بدن افراد برای انجام کار، به منظور انتخاب ابزار متناسب با توانایی های فیزیکی آنان حائز اهمیت است. بر طبق نظریه سینگلتون ، اصول کلی آنتروپومتری ـ ارگونومی که بایستی همواره در نظر گرفته شوند، عبارتند از:
• ابعاد پست کار باید حداقل 90% از افراد را پوشش دهد.
• در انتخاب اطلاعات آنتروپومتریک، طراح باید با توجه به ابعاد گوناگون و مثال هایی که در شرایط ایستا و پویا وجود دارد، خطای قابل قبول را تعیین نموده و به عنوان معیاری از آن استفاده نماید.
• تطابق بهینه ابعاد بدن کارگران با پست کاری آنها ممکن است در طول زمان تغییر یابد. زیرا اندازه جمعیت متغیر است و همین طور کارگرانی که وظایف مربوطه را انجام می دهند، عوض می شود.
•مشکلات وضعیت بدنی رابطه بسیار نزدیکی با عدم تطابق ابعادی دارد، به طوری که هر دوی آنها باید همزمان با یکدیگر مورد توجه قرار گیرند.
درباره وضعیت ایستاده (کارکنان یا کسانی که مجبورند یا ترجیح می‌دهند تا کارشان را ایستاده انجام دهند) در مقابل وضعیت نشسته، همواره باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرند:
• محل استقرار کنترل ها، اجزاء و مکان انجام فعالیت
• وجود فضای کافی برای زانوها
• اندازه و جهت نیروهایی که باید اعمال شوند
• تکرار و تعداد نشستن و برخاستن
در طراحی صندلی توجه به موارد زیر از اهمیت زیادی برخوردار است:
• ارتباط میان صندلی و سطح کار
• تغییر وضعیت بدنی
• استحکام و ثبات صندلی بویژه زمانی که متحرک باشد
• سهولت ایستادن و نشستن
• نرمی سطح نشستنگاه و پشتی صندلی
همانگونه که صندلی راحت امکان تغییر وضعیت بدنی را فراهم می کند، پست کار ایستاده نیز که از طراحی مطلوبی برخوردار باشد، حرکت بدنی را آسان تر می کند (چوبینه و دیگران 1378؛‌ ساندرز و مک‌کورمیک 1998).

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  29  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله نگارگری دوره صفوی

اختصاصی از فی گوو دانلود مقاله نگارگری دوره صفوی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

نگارگری ؛ جریانی در متن فرهنگ ایرانی
دوران رونق هنر در عصر صفویه در دارالسلطنه های شهرهایی چون اصفهان و قزوین و تبریز که در آن دوران مرکزیت به حساب می آمدند، ماجراهایی دارد که در تاریخ به ثبت رسیده است. اما دوران زوال و پراکندگی هنر و حرمان و دربه دری هنرمندان تحت الحمایه دارالسلطنه های آن دوران، پس از افول عصر صفویه داستان جالب تری دارد که در نهایت به رهایی موازین هنر از قید دربار و گسترش آن به اعماق جامعه انجامید. پس از افول حکومت صفویه و استقرار سلسله افشاریه و مرگ نادر و ایجاد هرج و مرج در کشور و متعاقب آن به روی کار آمدن کریمخان زند و سلطه آغامحمدخان و استقرار سلسله قاجاریه پس از زوال عصر زندیه؛ نگارگری ایرانی نیز دستخوش تغییرات و تحولاتی در نوع نگاه، مواد و مصالح، رویکردهای اجتماعی و همچنین طرز ارائه و تکنیک می شود.
آن توجه و اهمیتی که شاهان صفوی برای هنر و هنرمند قائل بودند، از سوی کریمخان زند نسبت به هنرمندان صورت نگرفت، در نتیجه هنرمندان که حمایت دربار و رونق اقتصادی دوران صفویه را از دست داده بودند، ناگزیر شدند به طبقات پائین تر و برخی اشراف با فرهنگ و به ویژه به سمت طبقات متوسط جامعه گرایش پیدا کنند.
این رویکرد تازه در هنر، ناشی از حضور مخاطبان تازه ای بود که هنرمندان باید با سطح سلیقه و روحیات آنان خود را هماهنگ سازند.
درست است که مخاطبان برخاسته از طبقات متوسط شهری توقعات زیباشناسانه نازل تری نسبت به درباریان داشتند، اما این اختلاف سطح، تنها به حذف برخی آرایه ها و تزیینات ظاهری منجر شد. لذا عنصر مردمی و ذوق عامیانه را جایگزین درخشش بصری و ذوق فئودالی پیشین ساخت.
از درون این گرایش تازه که با روان جمعی توده ها هماهنگ بود و نوعی عامیانگی بی سابقه را به نگارگری ایرانی وارد ساخته بود؛ چیزی به دست آمد که قرن ها در پشت دیوار دارالسلطنه ها و در درون سینه مردمان عادی حبس شده بود: آن چیز، عشق سوزان مردم به حماسه های ملی در قالب شعر و همچنین ایمان آنان به شور نهفته در فلسفه عاشورا بود.
حالا دیگر، نبض دگرگونی آشکارا در قلب شهرها می تپید. برخی از هنرمندان نیز هم نفس با مردم، گوش به نقل نقالان سپرده و قهوه خانه را به دارالسلطنه ترجیح دادند.
در فرایند عبور از نگارگری عصر صفویه تا دوران قاجاریه، تغییراتی تدریجی در شگردها، ابزار کار و نوع نگاه در نقاشی ایرانی پدید آمد.
نشانه های این تغییرات را می توان در رواج یافتن نوعی شمایل کشی ردیابی کرد که در دل خود یک هنر قصه گو و روایتگر موسوم به »نقاشی قهوه خانه ای» را پرورانید. نکته حائز اهمیت آنجاست که به خاطر داشته باشیم که از صفویه به این سو، نقاشی اروپایی آرام آرام به جامعه ایرانی راه پیدا می کند و هنرمند ایرانی، بی آن که چشم بسته به پذیرش و تقلید «ایسم»های هنر غربی بپردازد؛ صرفاً از ابزارهای جدیدی مثل رنگ و روغن و بوم بهره گرفت.
اما آنچه را که با این لوازم وارداتی نقش کرد، از فرهنگ ملی و دینی، از ایمان، احساس و تخیل و ادب و تاریخ خودش سرشار بود. به گواه تاریخ هنر، تا قبل از صفویه در میان نقاشان ما رنگ و روغن و بوم مورد استفاده قرار نمی گرفته است.
سلسله های پادشاهی با غرور ملی و ایمان مردم کاری کرده بودند که وقتی صحنه برای ترکیدن بغض های خفه در سینه ها فراهم شد، جریانی در متن فرهنگ ایرانی پدید آمد که نظیرش را در هیچ فرهنگی نمی توان سراغ گرفت. بغض تاریخ با صدای خسته نقالان می ترکید و دست نقاشان به جای زینت گری پرزرق و برق به نقش کردن ظالمان و اشقیا پرداخت و پاکان روزگار را با چهره های نورانی و روح عدالت جویی در مرکز پرده به تصویر کشید. «مقاتل خوانی» که شیون شیعیان مؤمن بر ستم یزیدیان است از حنجره نقالان و پرده خوانان بر هر کوی و برزنی خوانده می شد. نگارگران نیز به ترسیم این شیون و دادخواهی مؤمنانه می پرداختند.
افشار و زند و قاجار آمدند و رفتند... اما در اعماق فرهنگ این مردمان، مقاتل خوانی و نقالی و نقاشی قهوه خانه ای سربرآورد.
«نگارگران رسمی» که همواره در قرون و اعصار سر در آستان دارالسلطنه ها داشتند، به تدریج در موج عظیم مردمان با ایمان و ساده ای که در پشت دیوارهای دارالسطنه ها، قصه ها و غصه ها و رنج ها و آمال و آرزوهای خود را سینه به سینه و با جان سختی حفظ می کردند؛ محو شدند.
مردم که در بیخ گوش خود و در فضای گرم و صمیمی قهوه خانه، »نگارگران حقیقی» خود را باز می یافتند، چیزی را در گذرگاه ها و کوچه پس کوچه های شهرها به وجود آوردند که هرگز، حتی تا این لحظه آن طور که شایسته است، مورد تبلیغ قرار نگرفته است. در حالی که در اروپای قرن نوزدهم و در شهر پاریس، کافه مولن روژ که پاتوق رقاصه ها و نقاشان پاریسی بود، به تاریخ مکتوب هنر پیوسته است و همه دانشجویان هنر در همه جای دنیا با این نام و مسائل اطراف آن آشنا هستند.
وقتی که نقاش هنرمند هموطن ات را نشناسی، آشنایی با »لوترک» نقاش فرانسوی و پاتوق مولن روژ به برگی از خاطرات هنر تبدیل می شود. آشنایی با نقاش قابلی مثل لوترک خیلی هم ضروری است، اما درد اینجاست که کسی حسین قوللر آغاسی را نمی شناسد.
اینچنین است که معضلی موسوم به «نوگرایی نسنجیده» پدید می آید. معضلی که پیامدهای بعدی مثل «سنت گرایی متعصبانه» و «بی ریشگی و بی چهره گی غافلانه» را نیز به دنبال خود می آورد.
هر چه از صفویه دورتر و به قاجاریه نزدیکتر می شویم، روند آشنایی با هنر اروپایی ابعاد فزون تری به خود می گیرد. این آشنایی، بیشتر به یک دیدار می ماند، دیداری که نخستین نتایج آن به نوعی «تلفیق» می انجامد و نه «تقلید».
تلفیقی که به علت فقدان عنصر نقد و عامل نگاهدارنده ای چون تاریخ نویسی علمی وتجزیه و تحلیل عوامل فرهنگی؛ سخت شکننده است و هر آن ممکن است به ورطه تقلید بلغزد.
با دقت در این دوران است که می توان دو رویکرد عمده در نقاشی (قرن نوزدهم میلادی) ایران را به وضوح مشاهده کرد: رویکرد نخست، که ریشه در اعماق جامعه دارد و به نقاشی قهوه خانه ای مشهور است و با نام حسین قوللر آغاسی مزین است و رویکرد دوم، که به مراکز رسمی و سطوح بالاتر جامعه نزدیک است و همان جریانی را می سازد که در رأس آن نام کمال الملک می درخشد.

نگارگری سدهٔ دهم در سایهٔ حکومت صفویان
نگار گری بخارا نمودی شهرستانی داشته است نه شیوه شاهی و درباری و این مطلب از مقایسه نسخهٔ بهارستان بخارا اثر جامی با صحنه های جانوری سرزنده و آزاد دست که در رنگسایه های متفاوت روی حاشیه های خامه ای نسخه ای از خمسهٔ نظامی اجرا گردیده است ، به تأیید می رسد ؛ و این نسخه ای بود که میان سالهای ۹۴۵ تا ۹۴۹ در تبریز برای شاه طهماسب دومین پادشاه سلسلهٔ صفوی فراهم آمد .
نسخهٔ بهارستان بخارا ، ریشهٔ استوار در سنتها و روشهای اجرایی متداول در میان نگارگران و استادکاران آخری مکتب هرات می داشته است . بهزاد در میان اینان می درخشیده است ، گرچه درست معلوم نیست که در زمان سلطه یابی ازبکان و آغاز سلطنت صفویان او در هرات ماند ، یا اینکه چون ازبکان بخارا را در سال ۹۱۳ تصرف کردند به آن شهر رفت .
تا سال ۹۲۸ خبر قابل اعتمادی از او در دست نیست ، ولی در آن سال شاه اسماعیل ، سر سلسلهٔ صفوی ، بهزاد را به سرپرستی کتابخانهٔ سلطنتی در تبریز منصوب کرد . با داوری بر پایهٔ بهترین نسخه های صفوی که در نخستین سه دههٔ اول سدهٔ دهم در تبریز تدوین یافت ، و چیزی جز تصاویری خشک با هیکلهای جدا افتاده از هم بر صفحهٔ مینیاتور برای کتابهای کوچک شعر نبود ، می توان گفت که مکتب تبریز به طور یقین پیش از سال ۹۲۶ برخوردار از حضور و هنر بهزاد نمی بوده است .
مکتب صفوی در آن زمان اعتبار خود را از دست می دهد لیکن با جلوس شاه طهماسب دومین سلطان صفوی بر تخت ، اقلیم هنری دست کم برای مدتی کوتاه تغییر کرد و به صورت دومین عصر طلایی نسخه نویسی و نسخه پردازی مصور جلوه گر میشود .
چنانکه مشهور است شاه طهماسب از جوانی علاقمندی شدید خود را به نگارگری و هنرهای نسخه پردازی نشان داده . و حتی به قرار معلوم نقاشی را نزد استاد معروف ترکمنی ، سلطان محمد ، آموخته بود .
نتیجه اینکه حتی پیش از بر تخت نشستن شاه طهماسب در سال ۹۳۰ ، شکوفایی کم نظیری به واقع در کلیه هنرهای نسخه آرایی مصور در ایران صفوی به ثمر نشسته بود ، که نه تنها مورد حمایت و ترویج شاه قرار گرفت ، بلکه به توسط برادر جوانترش بهرام میرزا پشتیبانی شد ، که نگارگران و دیگر پیشه وران دست اندر کار را به فعالیت های نسخه آرایی دلگرم می ساخت ؛ و برای هم او بود که مرقعی با رسالهٔ دوست محمد گردآوری شد .
تبریز،
نگارگری صفوی
هنگامی که شاه اسماعیل اول صفوی (حک : 906ـ930) تبریز را تصرف کرد، نسخة خمسة نظامی مورخ 886 به دست او افتاد و نقاشان دربار، از جمله سلطان محمد، یازده نگارة دیگر به آن افزودند. نگاره های جدید با مشخصة دستارهای دوازده تَرک صفوی از نگاره های پیشین قابل تشخیص اند (همانجا). از این نگاره ها چنین برمی آید که سبک درباری ترکمانان در آغاز در دربار شاه اسماعیل مسلط بوده است (همان ، ص 51). از دیگر آثار متقدم مکتب صفوی شاهنامه ای معروف به »شاهنامة هوتن » است . تهیة این نسخه با 258 نگاره از حدود 928 تا 957 طول کشید. در 983، شاه طهماسب اول صفوی به مناسبت جلوس سلطان مراد سوم عثمانی این نسخه را برای او فرستاد. به نظر می رسد سلطان محمد در تصویرگری این نسخه همکاری داشته است (سوچک ، ص 197). در این نگاره ها نیز سبک درباری ترکمانان در ترسیم چهره ها و پیکرها و صخره های خیال انگیز با چهره های بیشماری که از پشت صخره ها برآمده و حیوانات زیبا در زمینه ای سبز همراه با مشخصه های سبک سلطان محمد، از جمله شوخ طبعی ، دیده می شود (رابینسون ، ص 52 ـ54؛ در بارة یکی از مهمترین نسخ مصور مکتب تبریز رجوع کنید به شاه طهماسبی * ، شاهنامه ).
در شکل گیری مکتب نخست صفوی در تبریز، علاوه بر سبک سلطان محمد و سبک درباری ترکمانان ، سبک کمال الدین بهزاد و پیروان او سهم دارند. با مهاجرت بهزاد و گروهی از هنرمندان از هرات به تبریز، فعالیتهایی آغاز شد که سبک تبریز دورة صفوی را به شیوه ای متفاوت با گذشته تبدیل کرد، بویژه از 928 که شاه اسماعیل اول ، بهزاد را به ریاست کتابخانه و کارگاه کتاب آرایی خود انتخاب کرد (برای متن فرمان شاه اسماعیل رجوع کنید به ج 2، قزوینی ، ص 272ـ273). تسلط سبک هرات بر شیوة پیشینِ نگارگری تبریز آشکار است . در بارة شاگردانی که بهزاد از هرات با خود آورد، اطلاعات دقیقی در دست نیست ، اما با توجه به ویژگیهای نگاره های منسوب به مکتب تبریز پس از بهزاد، می توان دریافت که آنان تحولی اساسی در محیط تازة خود ایجاد کردند (کونل ، ص 1872). این تحول ، سبکی پدید آورد که چهره نگاری به شیوة چینی را در نقاشیهای ایرانی منسوخ کرد و به چهرة افراد رنگ ایرانی داد و نقاشی را به طبیعت نزدیک ساخت و در آن آثار زندگی آفرید و توجه به روابط و عواطف شخصیتهای نقاشی شده اهمیت یافت (برومند، ص 7؛ نیز رجوع کنید به بهزاد * ، کمال الدین).
از نخستین شاگردان بهزاد، شیخ زاده مصور خراسانی بود (عالی ، ص 104) که نگاره های نسخه ای از خمسة نظامی به تاریخ 931 (محفوظ در موزة هنری متروپولیتن ) به او منسوب است (کونل ، ص 1872ـ1873). دیگر نقاش این مکتب میرنقاش ، رئیس نگارخانة شاه طهماسب اول ، بود (عالی ، ص 105). میان نگاره های منسوب به میرنقاش و آثار شاه محمد، دیگر نقاش دورة صفوی ، شباهتهای بسیاری وجود دارد (کونل ، ص 1877ـ 1878). ویژگی این دو نقاش ، ترسیم جوانان طبقة اشراف به صورتی خوشایند و به شیوه ای پر تکلف است (حسن ، ص 118). از دیگر هنرمندان بنام این مکتب ، خواجه عبدالعزیز استاد و نقاش شاه طهماسب (عالی ، ص 105ـ106)، آقامیرک ، شیخ محمد، میرمصور بدخشانی ، میرسیدعلی تبریزی ، میرزاعلی ، مظفرعلی و دوست محمد بوده اند.
دو تن از نقاشان این مکتب صفوی ، میرسیدعلی تبریزی و عبدالصمد مصور شیرازی ، به دعوت همایون (حک : 913ـ963) پادشاه هند، به آن کشور مهاجرت کردند. این دو در پایه گذاری مکتب هندوایرانی و تداوم سبک نگارگری مکتب تبریز در هند سهم بسیاری داشتند (کونل ، ص 1880ـ1881؛ راجرز، ص 31ـ 34؛ بهنام ، ص 2).
سلطان سلیم اول (حک : 918ـ926) پس از پیروزی در نبرد چالدران * در 920 و تصرف تبریز، عده ای از هنرمندان این شهر را به استانبول گسیل داشت (کونل ، ص 1882). همین امر زمینة نفوذ و گسترش مکتب تبریز در قلمرو عثمانی شد. بعدها نیز نقاشانی چون شاهقلی ــ که در دربار سلیمان قانونی (حک : 926ـ 974) اعتباری بایسته یافت ــ و ولی جان بن قاسم تبریزی شاگرد سیاوش گرجی (عالی ، ص 106)، باعث تداوم تأثیر مکتب تبریز در آنجا شدند.
سرانجامِ مکتب تبریز را هنرمندی به نام استاد محمدی یا محمدی بیگ ، پسر و شاگرد سلطان محمد، رقم زد. آثار او بشدت متأثر بهزاد و هنرمندان عصر طهماسب اول است . از ویژگیهای نگاره های او، چهره های گرد و کوچک و روشن جوانان و قامت باریک و تا حدودی نحیف آنها و ترسیم مناظر روستایی و توجه به زندگی روزمره است . یکی از آثار مهم او، تک چهره ای از خویشتن (محفوظ در موزة هنرهای زیبای بوستون ) است که نمودی واقع گرا دارد (کونل ، ص 1883؛ حسن ، ص 121).
مهمترین مشخصات نگارگری مکتب تبریز در دورة نخست صفوی اینهاست : فضاسازی چندساحتی ، رنگ بندی موزون با رنگهای متنوع و درخشان ، متمرکز نبودن ترکیب بندی نگاره ها بر شخصیت اصلی کتاب ، نمایش هم زمان رویدادهای اصلی و فرعی ، توجه به واقعیت و برقراری ارتباط میان آدمها و اشیا و محیط ، حضور پیکرهای آراسته به کلاه و دستار پیچیدة بلند دورة صفوی (پاکباز، ذیل مادّه ).
پس از انتقال پایتخت از تبریز به قزوین و سپس به اصفهان ، این دو شهر بترتیب وارث مکتب تبریز شدند (برای آگاهی از مسیر تداوم این سنّت نگارگری رجوع کنید به اصفهان ، مکتب *).
درآمدی بر مکتب نگارگری مشهد در عصرصفوی
سلسله صفوی درسال 907(ه ق ) بدست شاه ا سماعیل صفوی تاسیس شد .این دوره را می توان ازطرفی دوره اوج هنر ایران واز سوی دوره آغازانحطاط فرهنگی و هنری ایران نام نهاد . شاه اسماعیل صفوی درسال915 (ه ق) باشکست دادن شیبک خان ازبک وگشودن شهر هرات که وی درسال912(ه ق) پس از مرگ سطان حسین بایغرا به تصرف درآورده بود صاحب قدرت وثروت و ذخائر عظیم فرهنگی هنری تیموریان شد. وی باانتقال هنرمندان کارگاه بایسنقر میرزا ازهرات به پایتخت خود تبریز کارگاهی را در کتابخانه سلطنتی خود تاسیس کردکه باشکوهترین آثارتاریخ هنرنگارگری وکتاب آرائی ایران رااز خود به یادگارگذاشت.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   27 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله مقام زن

اختصاصی از فی گوو دانلود مقاله مقام زن دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

  این مقاله در حقیقت خلاصه ای از پایان نامه ی خانم مانا کیا است. به دلیل طولانی بودن مقاله در زیر خلاصه ای از مطالب اصلی آن ترجمه و ارائه شده است. تلاش شده است که قسمتهای مربوط به دیدگاهها و آرای پروین پایدار به طور کامل آورده شوند. اصل مقاله در کتابخانه ی صدیقه دولت آبادی موجود است.

در مورد موضوع زنان در قرن بیستم در ایران مطالب زیادی، با رویکردها و ددگاههای متفاوتی، نوشته شده است. بسیاری از این مطالب به طور مستقیم یا غیرمستقیم به موضوع حقوق زنان پرداخته اند. بسیاری از این مقالات عدم وجود اکتیویسم در دهه ی 1960 و 1970 را با شرکت گسترده ی زنان در انقلاب ضدشاه یا شروع اکتیویسم بعد از انقلاب اسلامی، در تضاد دانسته اند. اغلب تحقیقات تاریخی تر در مورد ایران قرن بیستم، حاوی اطلاعات بسیار کمی در مورد دو دهه ی پیش از استقرار انقلاب اسلامی هستند. در هر دو نوع از تحقیقات { تحقیقات تاریخی در مورد زنان و تحقیقات تاریخی عمومی} اغلب حقوق کسب شده توسط زنان نتیجه ی مستقیم سیاستهای مدرنیزاسیون دولتی فرض شده اند که از بالا به عنوان بخشش شاهانه اعطا گردیده اند و به این ترتیب راه برای بحث در مورد تاثیر اکتیویسم بر کسب این حقوق بسته می شود.
به شکلی پارادوکسیکال، نظر محققانی که با حکومت پهلوی مخالف اند با افرادی که از آن حمایت می کنند، در این مورد خاص مشترک است. روایتهای طرفدار سلطنت، اکتیویسم زنان را چنانچه خارج از بدنه ی فعالیتهای حکومت بوده باشد، نادیده گرفته یا حذف کرده اند. نظریه ی حقوق زنان به عنوان بخشش شاهانه مبتنی بر مفهوم سازی از حکومت به عنوان تجلی نهادی( instituitional manifestation) شخص شاه است، در این حال قوانین و سیاستها، همه از طریق عاملیت شخص شاه اتفاق می افتند. شاه خیرخواه مردم است، به روشنفکران کمک می کند، اهداف خود ا تشخیص دهند و به افراد بیش از حد سنتی کمک می کند تا خیر خود را بشناسند حتی گاهی اوقات با استفاده از زور. بنابراین زنان حکومتی آگاهند اما تنها ابزارهای سیاستهای دولتی به حساب می آیند.
در مقابل روایتهای طرفدار سلطنت، روایتهای محققان مخالف هم هر جا که بحث به فعالیتهای زنان با/ازطریق حکومت می رسد، اکتیویسم موجود در آن را نادیده می گیرند. آنها خطی میان اکتیویسم مستقل و اکتیویسم از طریق کار با حکومت می کشند و اولی را در تقابل با دومی قرار می دهند. شاید دلیل این کار،مخالفت با روایتهای طرفدار سلطنت باشد اما واقعیت این است که آنها نیز عاملیت زنان را نادیده می گیرند، البته در درون حکومت.
هر دونوع نوشته ها ( نوشته های طرفتدار حکومت پهلوی و مخالف آن) بر سلطه ی مطلق، قدرت محض و یکپارچگی حکومت پهلوی صحه می گذارند و به این ترتیب فضای کمی برای مقاومت و عاملیت باقی می ماند. اما اگر حکومت تجلی شخص شاه بود و قدرت در انحصار او، کسب حقوق قانونی توسط زنان در زمان یک شاه زن ستیز ( برای دیدن نظریات شاه در مورد زنان به مصاحبه ی او با اوریانا فالاچی نگاه کنید)را چگونه باید توجیه کرد؟
من معتقدم که با وجود آنکه فعالان حقوق زنان توسط حکومت شاه محدود می شدند اما حکومت تا حدی هم مجبور به پذیرش تقاضاهای آنان بود. به این ترتیب مسئله، درک فمینیسم در زمینه ای است که حکومت به سازمانهای رسمی زنان اجازه ی جدایی از حکومت را نمی دهد. من، به جای نادیده گرفتن سازمانهای زنان در داخل حکومت
یا همکار آن، به بررسی نتایج این همکاری پرداخته ام. من حقوق زنان در دوران پهلوی را به عنوان نتیجه ی مذاکره ی قدرت میان نیروهای مختلف مورد بررسی قرار می دهم. سوال دیگر این است که چگونه زنانی که کار داخل حکومت را انتخاب کرده بودند توانستند از گفتمان مدرنیته برای دستیابی به اهداف خود استفاده کنند؟
تشکیل سازمانهای زنان که اوج آن تشکیل سازمان زنان ایران است، و روایتهای چندین زن نزدیک به حکومت نقاط کانونی تحقیق من بوده اند. من معتقدم که اکتویسیم فمینیستی موجود در حکومت را نمی توان نتیجه ی مستقیم بسط سیاستهای حکومتی دانست.
استقلال نهادی=استقلال ایدوئولوژیک؟
در نوشته های مخالفان حکومت پیش فرض این است که تنها فعالیتها و سازمانهای مستقل از حکومت، فمینیستی و یا سازنده ی جنبش زنان به حساب می آیند. در این نوشته ها عاملیت در ارتباط مستقیم با یک ثنویت مکانی قرار می گیرد: داخل و خارج حکومت. در اغلب نوشته های فعالان خارج از حکومت، افراد داخل حکومت فاقد عاملیت اند. در این بخش مروری براین ادبیات داریم که البته هدف من از این کار زیر سوال بردن کل محتوای آنان نیست بلکه قصد دارم زمینه ای مناسب برای بحثهای بعدی ی این مقاله فراهم کنم. در این مقالات، مفهوم استقلال خطی متمایزکننده میان فعالان به عنوان افراد دارای عاملیت و فعالان به عنوان ابزار دولتی می کشد، بدون اینکه توجه به این امکان که " پاسخ فمینیسم جهان سومی در برابر تهدید باید پنهان شدن در زیر ردای طرفداری از حکومت باشد و بعضی اوقات هم همین طور بوده است"( به نقل از جرادین هنج در مقاله ی " راه خوبی برای پرواز: ملی گرایی، حکومت و انواع فمینیسم جهان سوم") البته من اهمیت آزادی نهادی را زیر سوال نمی برم اما دوست دارم به بعضی از خطرات این نوع از تحلیل { تحلیل همراه با کنار گذاشتن نیروهای اکتیویست داخل حکومت} اشاره کنم.
کتاب الیز ساناساریان با عنوان جنبش حقوق زنان در ایران: طغیان، افول و سرکوب از 1280تا انقلاب 57، یکی از اولین کتابهای نوشته شده در مورد حقوق زنان در ایران است و به عنوان منبع مورد استفاده ی بسیاری از محققان قرار گرفته است. ساناساریان در این کتاب می گوید " منحل شدن آخرین سازمان مستقل زنان در 1311، نشانه ای بر پایان جنبش زنان در ایران بود"این گفته البته تا حدی در ارتباط با چارچوب نظری کار اوست یعنی مخالفت با اینکه یک جنبش اجتماعی حتما باید با یک نهاد رسمی (official establishment) مخالف باشد. در اینجا ارتباطی مستقیم و بی چون و چرا میان یک جنبش و استقلال نهادی وجود دارد. آیا می توانیم بپذیریم همان فعالانی که ساناساریان معتقد است دارای عاملیت هستند با وارد شدن به دولت عاملیت خود را از دست می دهند؟
بسیاری از محققان می نویسند که حکومت ایران در سالهای 1320 تا 1332 از قدرت کمی برخوردار بود و احزاب و گروههای سیاسی رشد زیادی داشتند. به این ترتیب باید فضای مناسب برای فعالتهای "مستقل" زنان به وجود آمده باشد اما در این دوره تغییر چشم گیری در وضعیت قانونی زنان حاصل نمی شود و اغلب افراد دلیل این ضعف را نقش پایین دستی بسیاری از سازمانهای زنان در ارتباط با احزاب سیاسی کاملا مردانه می دانند. در اینجا نیز با نیروی سیاسی مردانه مواجه هستیم که جایگزین قدرت و سلطه ی مطلق شاه شده است و به هیچ وجه از هیچ چیز تاثیر نمی پذیرد. به عقیده ی آفاری در اینجا نوعی عاملیت سیاسی مردانه جایگزین عاملیت فعالان زن می شود. در اینجا هم سوال ما در مورد اینکه چرا مذاکرات در این دوره منجر به هیچ تغییر چشم گیری در وضعیت حقوقی زنان نمی شود، بی پاسخ می ماند.
اغلب محققان از سالهای بعد از سال 1332 به عنوان سالهای براندازی کامل هرگونه مخالفت توسط حکومت یاد می کنند. در این دوره اغلب کمپین های زنان متمرکز بر کسب حق رای و شرکت در انتخابات است. چندین سال بعد از کسب حق رای، سازمان زنان ایران شکل می گیرد و قانون حمایت خانواده، که اغلب به چشم دستاوردی حکومتی مورد بررسی قرار می گیرد، تصویب می شود. دغدغه ی ذهنی من، فرآیندی است که باعث ظهور این قانون می شود و نه خود این قانون.
کار پروین پایدار به خوبی مرکزیت موقعیت زنان در گفتمان سیاسی ایران قرن بیستم را نشان می دهد، اما توضیح کمی در مورد نحوه ی ورود بحثهای حقوقی زنان به گفتمان مدرنیزاسیون حکومت پهلوی ارائه می دهد. خیلی ساده گفته می شود که " گفتمان مدرنیته قصد داشت موقعیت خانوادگی و اجتماعی زنان را با تصویر یک تمدن در حال شکل گیری در یک سطح قرار دهد."( نقل قول از کتاب پروین پایدار، زنان و فرایند سیاسی در ایران قرن بیستم)"در مورد حق رای، پایدار می گوید که جنبش حق رای زنان " با اقدام اختیاری یک حاکم مستبد" به نتیجه رسید. تصوری که در ذهن ما شکل می گیرد، این است که محمدرضا شاه پهلوی یک روز صبح از خواب بیدار می شود و سرحال است و به همین خاطر به زنان حق رای می دهد.
پایدار تنها 11 صفحه از نزدیک چهارصد صفحه کتاب خود را به نطقهای شاه در مورد جنسیت، سازمان زنان ایران و قوانین خانواده ی تصویب شده در دهه ی 1340 و 1350 اختصاص می دهد. به طور خاص در مورد سازمان زنان ایران در کتاب او تنها دو پاراگراف و تعداد کمی اشاره در مورد ارتباط این سازمان با قوانین یا دولت وجود دارد. از 1945 به بعد، سازمانهای رسمی زنان از طریق سازمان زنان ایران به طور ساختاریافته ای به حکومت متصل شدند، اما این باعث نمی شود که فعالیتهای این سازمان را به کلی نفی کنیم. تعریف پایدار از حکومت گیج کننده و بین قوانین، نطقهای شاه و اقدامات نهادهای فردی، بدون قائل شدن تمایزی میان آنها، سرگردان است.( پایدار، صفحات 149 تا 160 کتاب زنان و فرایندهای سیاسی...)
در کتاب پایدار، اثری از فرایند طرحاین قوانین یا مذاکره بر سر آنها { قوانین خانواده ی تصویب شده در دهه ی 40 و 50} به چشم نمی خورد. پایدار به مقاله ای در روزنامه اشاره می کند که مجلس را به خاطر رد طرح اصلاح قانون خانواده مورد انتقاد قرار می دهد. او سپس به چند سال جلوتر می رود، زمانی که حزب ایران نوین لایحه ای را تقدیم مجلس می کند که در قالب قانون به تصویب می رسد. تنها چیزی که به ما گفته می شود این است که "نسخه ی اولیه این لایحه توسط سازمان زنان ایران تهیه شده بود و بعدتر به اسم قانون حمایت خانواده شناخته شد" عاملیت فعالانی که در مجلس کار می کردند، حذف شده و به حزب سیاسی آنها انتقال داده می شود و تصوری که برای ما به وجود می آید این است که نقش سازمان زنان چیزی در حد نقش منشی بوده است.
پایدار، سازمان زنان را " نهادی بسته، سلسله مراتبی و غیردموکراتیک"توصیف می کند که " از فساد ذاتی موجود در چنین نهادهایی رنج می برد". هر چند او تعریف صریحی از " چنین نهادهایی" ارائه نمی دهد اما استنباط ما این است که منظور او نهادهای دولتی اند چون او ارزیابی خود از این نهادهای را به این ترتیب منظم می کند" سازمان زنان ایران نقش مهمی در ترویج سیاستهای مثبت در مورد زنان در داخل دستگاه حکومتی بازی کرد." این جمله ی آخر نشان دهنده ی نظر او در مورد این موضوع است: توجه سرسری او به سازمان زنان، جایی نه برای وجود عاملیت در میان فعالان آن و نه برای وجود مقاومت در برابر حکومت در داخل آن باقی نمی گذارد.
ساناساریان نیز به شیوه ای مشابه به خاطر اینکه سازمان زنان در اهداف و اولویتهای خود محدود و همسو با سیاستهای حکومت است، آن را یک جنبش اجتماعی نمی داند.
در کار ژانت آفاری اولین بار که ما چیزی در مورد سازمانهای رسمی زنان می شنویم، مربوط به سازمان زنان ایران است. آفاری می گوید که شاه تصمیم به تاسیس این سازمان می گیرد و خواهر جاه طلب او اشرف پهلوی در راس آن قرار می گیرد. چنین به نظر می رسد که ایده ی تشکیل این سازمان از شاه بوده است و خواهرش نیز فرصتی برای ریاست یک سازمان کاملا تازه تاسیس به دست می آورد. اشکال این نوع بیان این است که تاریخچه ی اکتیویسم فمینیستی و سازمانهای زنان پیش از تشکیل سازمان زنان ایران، در آن کاملا نادیده گرفته شده است.
گیتی نشاط در مقاله ی خود با عنوان " زنان در ایران پیش از انقلاب: یک بررسی تاریخی" می گوید که سرکوب بعد از کودتای 1332، نتوانست عزم زنان فعال یا حامی حقوق زنان را از بین ببرد. مقاله ی نشاط از آن لحاظ جالب توجه است که برای اکتیویسم در تصویب قوانین، ارزش قائل می شود. او معتقد است که با وجود اینکه اعطای حق رای به زنان، در نتیجه ی فرمان مستقیم شاه ممکن شد اما نباید جنبشها و کمپینهای زنان را نیز در دستیابی به این حق نادیده گرفت. او همچنین این عقیده را که تمام این حقوق از بالا به زنان اعطا شد به چالش می کشد و می گوید " بعدتر رژیم شاه تلاش کرد تمامی فرآیند کسب حق رای برای زنان را به خود منصوب کند" نشاط به عدم وجود آزادی های سیاسی در آن دوره توجه می کند، اما تصور او از اکتیویسم به استقلال نهادی وابسته نیست.
آیا زمانی که استقلال نهادی ممکن نیست، اکتیویسم فمینیستی ناپدید می شود؟ متاسفانه پاسخ بسیاری از محققان ایرانی ( و نه همه ی آنها) به این سوال مثبت بوده است.
راهی جایگزین برای بررسی اکتیویسم حقوق زنان
نظر ساناساریان در مورد شورای عالی زنان، که توسط دولت و با ائتلاف 18 سازمان زنان تشکیل شده بود، این است که قصد اصلی حکومت از تشکیل این شورا، محدود کردن خواسته های سازمانهای مدنی بود. به عقیده ی او، فعالان این سازمانها از هیچ گونه عاملیتی برخوردار نبودند چه در فرایند متمرکز کردن نهادی شان و تبدیل به شورای عالی و چه در فعالیتهایشان در داخل سازمان مطبوعشان.
با اینکه زنان فعال در سازمانهای اولیه ی زنان همه متعلق به طبقات متوسط و بالای شهری بودند اما ساناساریان کار آنها را تحسین می کند و معتقد است که آنها به دلیل عدم وجود خصایص شخصی مانند تخیل، شجاعت و ... و رابطه شان با حکومت، تنها در پی کسب تغییرات قانونی برای زنان بودند که البته بیشتر برای طبقه ی خودشان کاربرد داشت. به این ترتیب چطور ارتباط زنان فعال قدیمی با حکومت قابل توجیه است اما وجود اکتیویسم رد درون حکومت نه؟
راه دیگر بررسی فعالیتهای مختلف زنان در دورانهای مختلف، نگاه به آنها به عنوان سوژه هایی درگیر با شرایط زمانی مختص خودشان است. در مورد ایران، گفتمان مدرنیزاسیون پهلوی محدودیتها و تحدیدهایی را همراه خود داشت که گفتمان زنان باید در قالب آنها خواسته های خود را بیان می کرد. سلطه ی ایدوئولوژیک و ساختاری حکومت پهلوی بر گفتمان حقوق زنان باعث به وجود آمدن رابطه ای شد که در نهایت به تغییرات جالبی در گفتمان مدرنیزاسیون حکومت منتهی شد.
تقاضاهای زنان خود را با شرایط و ماهیت حکومت تطابق داد و به خاطر زبان همسوی آنها { با حکومت}، حکومت وادار به بررسی و وضع قوانینی شد که بدون وجود فشار از جانب فعالان زن، هرگز صورت نمی گرفت.
درنگی در سیر تکامل نهادی سازمانهای زنان
جماعت راه نو در 1323 تاسیس شد و بعدتر به عضویت شورای عالی زنان درآمد. موسس آن مهرانگیز دولتشاهی و همکارانش در آژانس توسعه ی ایران بودند. اعضای آن از تنوع زیادی برخوردار بودند و حتی مردان عضو آن بودند. این سازمان اگرچه یک جنبش توده ای به حساب نمی آمد اما از اهمیت خاصی در میان زنان متمول تهرانی برخوردار بود و با وجود اشتغال به فعالیتهای اجتماعی، هدف اصلی آن احقاق حقوق سیاسی برای زنان بود.
به نظر دولتشاهی ( تمام نقل قولهای مربوط به دولتشاهی در این قسمت از گفتگوی او با شاهرخ مسکوب در قالب طرح تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد استخراج شده است) اهمیت حضور زنان در فعالیتهای اجتماعی، دو دلیل دارد: اول انکه آنان مدت زیادی در خانه مانده اند و باید شجاعت لازم برای حضور در اجتماع را کسب کنند و دوم اینکه جامعه متوجه شود که زنان می توانند مفید باشند و کار انجام دهند. به عبارت دیگر زنان طبقه ی متوسط با ارائه ی خدمات به زنان طبقه ی پایین خود را توانمند می ساختند تا بتوانند وارد مناسبات سیاسی شوند و قوانین را تغییر دهند.
هدف اولیه ی این سازمان به گفته ی دولتشاهی اصلاح قانون خانواده بود و نه کسب حق رای برای زنان. دولتشاهی معتقد بود که بدون وجود یک قانون خانواده ی مناسب که زنان را آگاه کند آنها نمی توانند با کسب حق رای تغییر محسوسی در شرایط فعلی به وجود آورند.
جماعت راه نو دارای ساختاری بسیار دموکراتیک بود و علاوه بر آن به طور مرتب جلسات گفتگو و بحث در مورد قانون اساسی و مدنی برگزار می کرد. هدف از این جلسات بالا بردن سطح آگاهی زنان تحصیل کرده ی طبقه ی بالا نسبت به قوانین موجود بود. آنها نمی خواستند نمی خواستند کسی را تحریک کنند، هدف تنها بالا بردن آگاهی بود.
بنابراین شیوه ای آنها در عین حال که مسالمت جویانه بود و فاصله ی زیادی با اقدامات رادیکال داشت اما آگاهانه در جهات ایجاد تغییر در داخل سیستم تلاش می کرد. دولتشاهی در حین کار با حکومت، برای ایجاد تغییر نیز تلاش می کرد. هر چند اشکالاتی به این رویکرد وجود دارد اما این رویکرد فاقد اکتیویسم نیست.
دولتشاهی همچنین در مورد نحوه ی تشکیل فدراسیون سازمانهای زنان توضیح می دهد که این فدراسیون تقریبا یکسال پس از آغاز به کار جماعت راه نو و برای همکاری و هماهنگی بیشتر 14 سازمان زنان، توسط خود آنها، به وجود آمد. هر سازمان در این فدراسیون یک نماینده یا رابط داشت.
در همین زمان، یکی از سازمانهای عضو فدراسیون به نام جامعه ی 17 دی، از اشرف پهلوی درخواست می کند که رییس افتخاری سازمان شان باشد. دولتشاهی اشاره می کند که این سازمان، سازمان چندان مهم و جدی ای هم نبوده است. زمانی که اشرف این درخواست را می پذیرد، بحثی بر سر استقلال در فدراسیون در می گیرد. دولتشاهی می گوید که اغلب اعضای فدراسیون معتقد بودند باید روی پاهای خودشان بایستند و اگر اعضای خانواده ی سلطنتی علاقه مند به کمک هستند می توانند به آنها کمک کنند. اما قانون این است که فدراسیون سازمانهای زنان از کسی درخواست نمی کند، ریاست آن را بر عهده بگیرد.
اما مساله اینجا خاتمه نمی پذیرد و آنها به شخص شاه مراجعه می کنند. شاه می گوید که اگر خواهرش رییس یکی از سازمانهای عضو فدراسیون است، باید رییس خود فدراسیون نیز باشد. دولتشاهی معتقد است که تمایل شاه به کنترل سازمانهای زنان نتیجه ی ترس او از مستولی شدن جنبشهای خطرناک چپ گرا بر آنان بود. قرار گرفتن اشرف در راس فدراسیون برای سازمانها نتایج سودباری نیز به دنبال داشت مانند کسب کمکهای مالی. بنابراین سازمانهای زنان تصمیم به قبول ریاست او کردند و در واقع با قبول مقداری کنترل، از مزایای همراه با آن کنترل برخوردار شدند.
این تشکیلات تازه که اشرف پهلوی ریاست آن را بر عهده داشت و سازمانهای عضو فدراسیون فعالانه در آن مشارکت می کردند، شورای عالی زنان نام گرفت. با اعمال کنترل مستقیم شاه، تغییر چندانی در فعالیتهای داخلی سازمانها به وجود نیامد اما دولتشاهی می گوید که شاه به اشرف دستور داده بود که " هرکسی به هر کنفرانسی {خارجی} نرود" دولتشاهی می گوید که پیش از تشکیل شورای عالی هر کس که پول داشت می توانست در هر کنفرانس بین المللی یی حضور یابد اما بعد از آن دولت این افراد/ نمایندگان دولت ایران، را انتخاب کرده و هزینه های سفر را نیز پرداخت می کرد. به عقیده ی دولتشاهی این یکی از جنبه های مثبت تشکیل فدراسیون بود.
خود دولتشاهی با شرکت مستمر در این کنفرانسها، به عنوان رییس شورای بین المللی زنان انتخاب می شود. به این ترتیب با مطرح شدن فعالان حقوق زنان در مجامع بین المللی نوع روابط آنان با حکومت نیز تغییر می کند. دولتشاهی اشاره می کند که یکی از دلایل حمایت شورای عالی از نسخه ی اولیه ی قانون خانواده اصلاح شده، حمایت شورای بین المللی از آن بود. شورای عالی این نسخه ی اولیه را به وزارت دادگستری برد و بعدتر با اکتیویسم نمایندگان زن در مجلس، این نسخه ی اولیه به قانون حمایت از خانواده تبدیل شد. بنابراین روابط و قدرت شورای عالی با وجود آنکه فعالیتهای زنان را تحت انقیاد کنترل نهادی درآورد، اما باعث حضور بیشتر زنان در صحنه های داخلی و خارجی و کسب قدرت سیاسی بیشتر نیز شد.
بعد از پیوستن سازمانهای زنان به شورای عالی، آنان به فعالیتهای اجتماعی، خیریه و سیاسی خود در سطح محلی نیز ادامه دادند. به عبارت دیگر هرچند آنان تحت کنترل بودند اما ساختارشان تغییر نکرد. دولتشاهی به جنبه های مثبت اعمال این قدرت و حمایت اشاره می کند. او می گوید درست است که اشرف قدرت تصمیم گیری داشت و رابط اصلی شورا با حکومت به حساب می آمد اما اساس فعالیتهای داخلی و خارجی شورا، تجارب زنان عضو سازمانها بود. به عبارت دیگر در فرآیند تشکیل شورا، زنان عضو سازمانها شبیه اشرف پهلوی نشدند بلکه همکاری با او باعث شد بتوانند بحثهای خودشان را مطرح کنند و نهادی به وجود آورند که نتیجه ی تبادل تجربیات و مهارتها باشد اگرچه از موضعی فرودست از لحاظ قدرت.
با افزایش شرکت در مجامع بین المللی زنان ایرانی با فعالان زنان در کشورهای دیگر آشنا شدند و بعضی از ایده های آنان را به امانت گرفتند. یکی از این ایده ها مشارکت انبوه و افزایش عضویت زنان در سازمانهای فعال بود. این ایده را می توان یکی از دلایل تشکیل سازمان زنان ایران در 1345 دانست که نهادی متمرکزتر بود و یکی از اهداف اصلی آن جذب انبوه زنان به سمت فعالیتهایی برای کسب حقوق برای زنان بود. دولتشاهی می گوید که آنها با اشرف صحبت می کنند و به او می گویند که بهتر است به جای فشار نهادی از بالا، با صبر و دقت نهادهای مدنی و مشارکت انبوه از پایین را رشد دهند. آنها معتقد بودند که افزایش تحصیلات، اشتغال و مشارکت سیاسی، تاثیر بیشتری بر رشد سازمانهای زنان خواهد داشت تا تغییرات نهادی. می بینیم که با وجود اینکه این فعالان زن در خدمت دولت بودند اما از عواقب و نتایج تغییرات نهادی صورت گرفته توسط دولت و خطرات آن نیز آگاهی داشتند.
اشرف پهلوی می خواست به جای تمامی سازمانهای زنان یک سازمان واحد و ملی به وجود بیاورد تا بدین وسیله مشارکت توده ای را جذب نموده و بر مرکزیت نهادی بیفزاید. اما خود شورای بین المللی زنان ( که ایده ی تشکیل چنین سازمانی از آنجا آمده بود) با این کار مخالفت کرد و چنانچه این کار انجا می شد، عضویت ایران در این شورا به خطر می افتاد. دولتشاهی توضیح می دهد که " چون شرایط عضویت در شورای بین المللی بدین گونه بود که سازمانهای عضو به عنوان باید به عنوان یک چتر برای کمک و همکاری میان سازمانهای مختلف زنان در سطح کشورشان تلاش می کردند" و این به خاطر کمک به تشکیل یک جامعه ی مدنی دموکراتیک به جای یک جامعه ی مدنی تحت سیطره ی حکومت مستبد بود. بنابراین سازمان زنان ایران در استانها جایگزین سازمانهای دیگر شد اما در تهران، تمامی سازمانها به فعالیت خود، البته تحت نظر سازمان زنان، ادامه دادند. دولتشاهی می گوید که بدین ترتیب دیگر سازمان زنان تشکیلاتی متحد که توسط سازمانهای زنان تشکیل شده و اداره شود، نبود بلکه رقیب دیگر سازمانهای زنان به حساب می آمد با این فرق که روابط و قدرت سیاسی بیشتری داشت. می بینیم که با اینکه فعالانی مانند دولتشاهی ماندن در فعالیتهای بیش از پیش محدود شده ی زنان را انتخاب می کنند اما به اشکالات چنین سیستمی نیز واقف اند.
در تهران تمامی سازمانهای زنان مجبور به فعالیت زیر نظر نمایندگی سازمان زنان یعنی سازمان زنان پایتخت شدند. دولتشاهی مخالف این شیوه بود به خصوص که به نظر او رییس سازمان زنان پایتخت، که رابط سازمانهای زنان با سازمان زنان ایران بود، علاقه ای به فعالیت دیگر سازمانهای زنان نداشت، آنان را زائد و بی فایده می دانست و به این ترتیب آنها بیش از پیش در فعالیتهایشان محدود شدند. دولتشاهی همچنین فعالیتهای بزرگ و همه جانبه ی سازمان زنان در برگزاری کلاسها، کنفرانسها و ارائه ی خدمات را مورد انتقاد قرار می دهد. به عقیده ی او این فعالیتهای از عمق لازم برخوردار نبودند و بسیاری از آنها تنها جنبه ی نمایشی داشتند.
در کل دولتشاهی معتقد به عدم تاثیرگزاری سازمان زنان و حتی مختل کردن دیگر سازمانهای زنان، از جمله جماعت راه نو، توسط این سازمان است. به عقیده ی او حتی فرستادن نمایندگانی از جانب این سازمان به سازمان ملل به دلایل متعدد از جمله عدم سازماندهی و تغییر متعدد نمایندگان، نتوانسته است آنچنان که باید و شاید تاثیرگزار باشد و ارتباط لازم را با دیگر سازمانها برقرار کند. به نظر او حتی نزدیکی سازمان با حکومت تنها تا زمانی ارزش داشت که باعث خفه شدن سازمانهای دیگر نشود. او میزان بالای مرکزیت و کنترلی که سازمان بر زنان اعمال می کرد را خلاف آور می داند.
یکسان نبودن اشرف پهلوی با شاه و حکومت
برای بسیاری از نویسندگان و فعالان زن، اشرف پهلوی وسیله ی خوبی برای لابی شاه و البته ی ابزار کنترلی شاه بر سازمانهای زنان بود. اما اشتباه است اگر او را نسخه ی مونث شاه بدانیم. او با اینکه به حکومت سلطنتی اعتقاد داشت اما دوست داشت به نفع خودش روی سیاستها و نظرات شاه نیز تاثیر بگذارد. او در خاطراتش می گوید که جنبش زنان پیش از ملاقات او با زنان عضو سازمانها وجود نداشته است و آنها به کارهای تنها به کارهای خیریه مشغول بوده اند و باحضور اوجنبش حقوق زنان آغاز می شود. اما دیدگاههای مهناز افخمی، دبیر کل سازمان زنان از سال 49 تا 57 و وزیر امور زنان از 1354 تا 1357 کاملا متفاوت است. او برای خودش و دیگر فعالان زن پیش از تشکیل شورای عالی زنان و حتی در مراحل تشکیل آن، عاملیت و هویت قائل می شود. افخمی دیدار با اشرف پهلوی را تغییر در شکل جنبش زنان و مصالحه ی فعالان زن با دولت و مشارکت در سیاساتهای مدرنیزاسیون حکومتی می داند و نه آغاز جنبش زنان. او در توصیفش از تکامل سازمانها و استراتژی های زنان به جای تمرکز بر اشرف، بر چگونگی این مصالحه متمرکز می شود. نحوه ی این تکامل مهم است چون نشان می دهد که فعالان چگونه در این فرایند دگرگونی نهادی شرکت کردند. به نظر می آید زنانی که این ساختار جدید را پذیرفتند به عاملان فعال در پروژه های ملی تبدیل شدند و همانقدر که با آن همکاری کردند در برابر آن مقاومت هم نمودند.
هیاهوی مدرنیزاسیون
افخمی تصدیق می کند که حکومت پهلوی " با آنکه به هیچ وجه فمینیست نبود اما به مدرنیزاسیون و تغییر متعهد بود." برای افخمی همکاری و مصالحه با یک حکومت مستبد، یک اصل بدیهی است. او نیاز به مدرنیزاسیون را مخرج مشترک دولت و فعالان زن می داند و معتقد است که بدین وسیله همکاری میان این دو گروه ممکن شد. حکومت می توانست حقوق زنان را جزئی از برنامه های مدرنیزاسیون خودش بداند و در حقیقت این مصالحه با دولت برای فعالان زن، ابزاری برای رسیدن به نتیجه ی دلخواه است. دیگر برنامه های زنان فعال مانند استقلال مالی زنان و تحصیلات آنان نیز با برنامه های مدرنیزاسیون حکومتی همخوانی داشت.
هرچند افخمی و دولتشاهی هر دو به اهمیت کسب قدرت سیاسی توسط زنان تاکید می کنند اما تلاشی برای کسب این قدرت یا بالا بردن آگاهی سیاسی تمامی زنان، بجز زنان فعال در سازمانهای زنان، چه در عمل و چه در اساسنامه ی سازمان زنان دیده نمی شود. به نظر می آید داد و ستدی به این شکل انجام گرفته باشد: حقوق زنان با مسئولیتهای شهروندی مدرن و وظیفه ی مشارکت در یک اقتصاد کاپیتالیستی معاوضه می شود.
صحبت از درون: حقوق زنان و مدرنیزاسیون
کنترل نهادی به این معنا بود که فعالان مجبور به کار در چارچوب محدودیتهای سیاستهای ملی مدرنیزاسیون حکومت بودند. خواندن روایت یک اکتیویست که در زمان حکومت شاه نوشته شده است، می تواند به فهم بهتر این مصالحه کمک کند. ممکن است در وهله ی اول روایت بدرالملوک بامداد چاپلوسانه به نظر بیاید اما خوانش دقیق آن می تواند ما را بهتر با این مصالحه ی ایدئولوژیک که گفتمان حقوق زنان او را شکل می دهد، آشنا کند.
او در کتابش از انقلاب مشروطه به عنوان بیدارگر زنان نام می برد اما به وضوح تشکیل مراکز بانوان توسط دولت را آغازگر جنبش زنان در ایران می داند. او از پذیرش این موضوعات که سالها فعالان برای آن تلاش کرده اند، توسط دولت، خوشحال است و برداشتن حجاب، ورود زنان به دانشگاه تهران و ... را از بزرگترین اصلاحات رضاشاه در مورد زنان می داند.
در یکی از فصلها او اشاره می کند که بعد از سال 1320 که دولت حمایت خود را از فعالان زنان دریغ می کند، آنها با مقاومت سنت گرایان مواجه می شوند و به این ترتیب حمایت و کنترل را برای پیشبرد حقوق زنان مثبت می داند. او همچنین میان سنت گرایی و اسلام گرایی تمایز قائل می شود. در حالی که سنت گرایی با هر گونه مدرنیزاسیون وضعیت زنان مخالف است، اسلام واقعی مشکلی با بهبود وضعیت نان از طریق مدرنیزاسیون ندارد. باید تاکید شود که در کل نوشته ی بدرالملوک بامداد، باز هم زنان طبقه ی بالا حامی و حافظ زنان سنتی و متعلق به طبقه ی پایین هستند.
اماوقتی مدرنیزاسیون ملی باشد، زنان برای خدمت به ملت تربیت می شوند. بامداد مرتب بر اهمیت تحصیلات برای زنان تاکید می کند اما نه برای اینکه زنان به عنوان انسان اهمیت دارند بلکه به این خاطر که به این ترتیب به همسران و مادران بهتری تبدیل می شوند. به این ترتیب نسخه ی زن مدرن شده همچنان در روابطی به شدت مردسالارانه تعریف می شود و اگر قرار باشد برای مادر و همسری بهتر بودن، حقوق زنان به آنها اعطا شود، موقعیت آنها بوسیله ی روابطشان با مردان تعیین خواهد شد.
بامداد همچنین معتقد است میزان حقوق اعطا شده به زنان باید با میزان مدرن شدن آنان تطابق داشته باشد به عبارت دیگر زنان طبقه ی بالاتر مدرن ترند و باید حقوق بیشتر داشته باشند و بالعکس.
روند رهایی زنان در ایرانی، رهایی گروه خاصی از زنان بود. این رهایی به قیمت تمایز و مصالحه ی حقوق زنان طبقه ی پایین اجتماع به دست آمد. زنان طبقه ی بالا، یا همان فعالان زن، در موضع قدرت نسبت به زنان طبقه ی پایین قرار داشتند و وظیفه ی داشتند با مدرن کردن ذهن و بدنهای آنان، آنان را تبدیل به انسان کنند. به این ترتیب حقوق و قدرت زنان طبقه ی پایین در فعالیتهای رهایی بخش تحت کنترل دولت به حاشیه رانده شد، همانطور که گفتمان برابری جنسیتی زنان در برابر گفتمان مدرنیته ی حکومت به حاشیه رانده شد.
بهای همکاری: مصالحه بر سر حقوق زنان طبقه ی پایین
تغییر اجتماعی، از زن سنتی به زن مدرن، بخشی از پروژه ی فعالان زن برای زنان دیگر بود. به این ترتیب در درون گفتمان برابری جنسیتی یک رابطه ی سلطه میان زنان دو طبقه شکل گرفته بود.
مثلا کلاسهایی که جماعت راه نو در جنوب تهران برگزار می کرد، نمونه ی خوبی است. دولتشاهی می گوید که به زنان جنوب شهری یاد می داده اند که خانه هایشان را تمیز نگه دارند، آشغالهایشان را بیرون از خانه ببرند و برای بچه هایشان به موقع شناسنامه بگیرند و اگر آنها این کارها را به خوبی انجام می داده اند، جماعت به آنها جایزه می داده است. تاکید او بر مدرن و علمی بودن آموزشهای داده شده به این زنان است. معنای این حرف این است که چون آنها قبلا این کارها را به شیوه ای غیر مدرن انجام می داده اند، کارشان درست نبوده است. از این نقطه نظر، سنت مساوی با عدم وجود عقلانیت، اغتشاش، کثیفی و عدم آگاهی است و نمی توان آن را چیزی سیستماتیک به حساب آورد. به این وسیله زنان فعال با زنان عادی مانند مادر برخورد کردند، همانطور که حکومت با همه ی زنان مانند پدر برخورد می کرد.
زنان طبقه ی پایین سهمی در بحثهای جکاعت راه نو نداشتند، تنها برنامه ها روی آنها اجرا می شد. توضیح دولتشاهی در مورد نیازهای این زنان، ماهیت اکتیویسم زنان طبقه ی متوسط را مشخص می کند. کار خیریه با زنان طبقه ی پایین آنان را برای فعالیتهای مدنی آماده می کند. اما برای زنان طبقه ی پایین این فعالیتها فقط به این درد می خورد که یاد بگیرند چطور خانه هایشان را تمیز کنند و خوب غذا بپزند تا از شوهرانشان کتک نخورند.
نتیجه گیری
ین نقل قولها و روایتها قطعا نماینده ی تمام فعالان حقوق زنان در داخل حکومت نیستند، بلکه به ما کمک می کند راههای جدیدی برای پاسخگویی به سوالات قدیمی پیدا کنیم. با داشتن این نکته در ذهن که " بدون نادیده گرفتن شجاعت و بصیرت زنان طبقه ی بالا و متوسط که باسواد و تحصیل کرده بودند... ما هنوز می توانیم تصور کنیم که موقعیت طبقاتی آنان باعث به وجود آمدن تناقضاتی در رفتار آنان با زنان دیگر می شد" ( لیلا ابولقود در بازسازی زنان: فمینیسم و مدرنیته در خاورمیانه) نوشتن یک تاریخ انتقادی از اکتیویسم حقوق زنان در یک محیط مستبد وابسته به حفظ عاملیت فعالان طبقه ی بالا است. بدون قبول این عاملیت، ما با صحبت به جای زنان به جای تحلیل گفتمان آنها، تاریخ را مورد تحریف قرار خواهیم داد و به این وسیله روابط سلطه را بازنویسی خواهیم کرد. در حالی که لیلا ابولقود به ما هشدار می دهد که " واژگان زنان طبقه ی متوسط و بالا را که در پروژه های فمینیستی شرکت کرده اند بی چون و چرا نپذیرید- مفاهیم مانند" بیداری"، "حقوق زنان" و "توانمندسازی" که جزیی از روایتهای مربوط به توسعه و روشنگری به حساب می آیند." انجام این کار به ما کمک می کند تناقضات موجود در روایتهای آنان را بیابیم. ارتباط مفهومی میان برابری جنسیتی در گفتمان فمینیستی و پدرسالاری مدرن در گفتمان مدرنیزاسیون، باعث به وجود آمدن شکلی نخبه گرایانه از اکتیویسم حقوق زنان در این شد. ادغام اکتیویسم در چارچوب مدرنیزاسیون حکومتی نه تنها توانایی فعالان در جهت دستیابی به حقوق را محدود ساخت بلکه آنان را در یک محیط سلطه ی درون جنسیتی پدرسالارانه در ارتباط با زنان طبقه ی پایین قرار داد. فعالان گفتمان سلسله مراتبی مدرنیزاسیون در مورد حذف و سلطه را پذیرفتند و به این ترتیب توانایی خود برای برخورد اساسی با روابط پدرسالارانه را از دست دادند.
با نادیده گرفتن زنان طبقه ی پایین، فعالان موفق به انجام اصلاحات در چارچوب برنامه ی مدرنیزاسیون شدند.. در نتیجه، تقسیمات طبقاتی بازتولید و تقویت شدند و طیفی بزرگ از زنان طبقه ی پایین، برچسب سنتی خورد ه و ار فعالیتهای رهایی بخش این دوره، کنار گذاشته شدند.
چرا حضرت علی (ع) می‌فرمایند: زن ناقص العقل و الایمان است‌؟
گاهی حادثه یا موضوعی در اثر یک سلسله عوامل تاریخی‌، زمان‌، مکان و... ستایش یا نکوهش می‌شود، اما نه به این معنی که اصل طبیعت آن شی‌ء قابل ستایش یا مستحق نکوهش باشد; بلکه احتمال دارد زمینه یا دلیل خاصی باعث این ستایش یا نکوهش شده باشد.
بخشی از نکوهش‌های نهج البلاغه راجع به زن‌، ظاهراً به جریان جنگ جمل بر می‌گردد; یعنی جنگی که به شهادت تاریخ‌، زمینة دو جنگ صفین و نهروان را فراهم آورد و در نهایت منجر به شهادت مظلومانة حضرت علی‌(ع) و پایان حکومت عادلانه‌اش گردید; بنابراین می‌توان گفت‌: انگیزة حضرت (ع) در بیان آن خطبه‌، انگشت گذاردن روی نقاط ضعفی است که در نوع زنان موجود بوده و می‌توانسته خطرساز باشد. آری اگر بنا باشد زنی رهبری سیاسی و زمام مسائل حکومتی را در دست گیرد، نباید چنان نقاط ضعفی را در وی نادیده گرفت‌، چنان که مردان هم بدون داشتن لیاقت و قابلیت‌های لازم‌، نمی‌توانند مسئولیت‌های رهبری و حکومتی را به عهده گیرند.
در واقع حضرت (ع) خواسته‌اند با اشاره به نقاط ضعف موجود در نوع زنان‌، به انبوه مردمی که چشم و گوش بسته به دنبال یک زن راه افتاده و علیه امام عادل خویش فتنه‌ای برپا ساخته‌اند، هشدار داده و آنان را از ادامة حرکت در مسیر باطل و خطرساز باز دارند.
البته حضرت علی (ع) در مواضعی دیگر از نهج البلاغه‌، آن جا که لازم بوده‌، از مردان نیز انتقاد نموده و معایب اخلاقی و عملی آنها را تذکر داده‌اند. یا در جای دیگر، ضمن بیانات کوبنده‌ای‌، مردم بصره و کوفه را با تعبیرات تندی همچون سبک عقلی و سفاهت مورد انتقاد قرار می‌دهند; یعنی درست همان خصلتی که به عنوان سومین صفت مذموم زنان در خطبة 79، بیان شده است‌. این مطلب رهنمودی است که نشان می‌دهد: تعبیر «هن نواقص العقول‌» همة زنان را در همة طبقات و همة اعصار و قرون در بر نمی‌گیرد; بلکه مشارالیه سخن حضرت‌(ع)در مرحلة اول‌، زنی است که طوفان جنگ را علیه حق و حقیقت بر انگیخت‌، و در مرحلة بعد متوجه زنانی است که در تمام اعصار و قرون در فکر و عمل‌، مشابه این زن هستند. البته این شیوه‌، شیوة قرآن کریم است که در بعضی مواقع‌، به انگیزة هدایت مردم‌، نقاط ضعف نوع انسان را تذکر می‌دهد. مثلاً وقتی انسان را موجودی «هلوع‌» معرفی می‌کند (که اگر گزندی به او برسد، بی‌تابی می‌کند و اگر چیزی به او رسد، بسیار منع کننده و باز دارنده از رسیدن خیرات به دیگران است‌)، انسان را وا می‌دارد تا با شناسایی نقاط ضعف‌، به اصلاح خود پرداخته و در زمرة نماز گزارانی درآید که قرآن کریم آنها را از خطر انحراف‌، خارج ساخته است‌. از سوی دیگر می‌دانیم که حضرت مفسر قرآن کریم و مبین احکام وحی بوده‌اند. حال اگر منطق قرآن را در مورد نوع زن بشناسیم‌، اندیشه‌های حضرت را نیز شناخته‌ایم‌. قرآن کریم‌، ارزش انسان‌ها را به تقوای آنها می‌داند و زن و مرد بودن را در رسیدن به کمال‌، دخیل نمی‌داند. مثلاً وقتی از حضرت مریم (س)، آسیه همسر فرعون‌، خواهر حضرت موسی (ع)، مادر حضرت مریم و بعضی زنان برجسته‌، چنان به نیکی یاد کرده و کمالاتشان را تصریحاً یا تلویحاً ذکر می‌نماید و به استعداد و لیاقت‌های آن‌ها در راه کسب کرامت‌های انسانی‌، اعتراف می‌نماید، آیا می‌توان پذیرفت حضرت علی (ع) که آشناترین انسان‌ها به منطق قرآن است‌، در صدد تحقیر زن برآمده و او را موجودی پست و خوار معرفی نماید؟

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   34 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید