تعریف معرق کاری در فرهنگ نامه ها
فرهنگ عمید
معرق
مرد کم گوشت و لاغر ، شراب رگدار از آب ، شرابی که با اندکی آب مخلوط شده باشد ، در فارسی به نوعی از کاشی هم می گویند که از تکه های ریزریز با اشکال گوناگون ساخته می شود.
موزائیک
نوعی از نقاشی و خاتم کاری با گچ یا سیمان ، نوعی آجر که با سیمان و شن های رنگین ساخته می شود
فرهنگ دهخدا
معرق کاری :
ساختن یا نصب کاشی های معرق ، معرق کاری در قرن 6 هجری یعنی در دوره سلجوقیان به سمت کمال رفت و بسیار متداول گردید. در قرن هشتم هجری هنرمندان معرق کار بمراتب از هنرمندان عهد سلجوقی جلو افتادند .
در این قرن موفق شدند اجزایی را که اشکال معرق از آنها تشکیل می یابد کوچکتر کنند و لطیفترین و زیباترین اشکال بنائی و هندسی را در مجموعه ای از رنگهای زیبا و براق که جز در فنون و صنایع شرقی مخصوصاً ایرانی دیده نمی شود نمایش دهند . مخصوصاً ارزانی معرق بیشتر موجب شیوع آن گردید . زیرا هزینه ساختن معرقهای لعاب صدفی دار بمراتب کمتر از هزینه آجرهای کاشی مینایی بود و علت این امر واضح است. زیرا در کاشی لازم بود پس از کشیدن رنگ و نقش یک بار دیگر آن را در کوره گذارند و این عمل گذشته از هزینه اضافی که داشت چندان مورد اطمینان نبود و چه ممکن بود کاشیها از کوره سالم بیرون نیاید ، صنعت معرق کاری در قرن های نهم و دهم هجری به منتهای ترقی خود رسید در این دوره مراکز مهم معرق سازی شهرهای اصفهان ، یزد ، کاشان ، هرات ، سمرقند و تبریز بود.
موزائیک : ( فرهنگ دهخدا )
مجموعه مکعبهای کوچک رنگارنگ از مرمر یا اسمالت (smalt) که رسمی هندسی مانند کتاب را تشکیل می دهد و در سیمان کار گذاشته شده نوعی آجر که با سیمان ساده یا رنگین یا ساده ساخته شود
موزائیک Mosaic ) معرق( ( دایره المعارف هنر ، نوشته رویین پاکباز )
طرح پیک نما یا انتزاعی ساخته شده از قطعات سنگ ، شیشه ، سفال ، چوب رنگین بر روی دیوار ، سقف ، زمین و غیره هنر موزاییک از دیرزمان شناخته شده بود و تا به امروز نیز کاربرد دارد. در بین النهرین و مصر باستان نوعی موزائیک در اندازه های کوچک و برای مصارف تزئینی و زینتی ساخته می شد ولی رومیان آن را چون یک قالب هنری همپایه دیوارنگاری به کار می بردند . صنعت موزاییک سازی توسط هنرمندان صدر مسیحیت ادامه یافت و در اوایل قرون وسطی به خصوص در قلمرو امپراتوران بیزانسی به اوج شکوفایی خود رسید ( مثلاً موزاییک های کلیسای سان وتیله در راونا )
تاریخچه معرق کاشی
مرکز اولیه صنعت کاشی سازی درشهرکاشان بوده و در ابتدا پیدایش پدیده ای از نوع تکامل یافته صنعت سفال سازی و ظروف لعابدار و مینایی می باشد و در نهایت ممتاز ترین نوع کاشی ، خشتی که در دوران تحول این صنعت پدید آمد محراب های بزرگ ، قوی و کتیبایی پیوسته خطی بود که برای مساجد و مقابر و اماکن عمومی ساخته می شد. بزرگترین خانواده کاشی سازان که در پیشه موروثی مهارت کامل و علم داشتند اولادان ابوطالب بودند زیرا علاوه بر آثار هنری چند نسل متوالی که تا کنون باقی مانده است در نتیجه کشف کتاب خطی در موضوع دستورهای فنی سفال سازی ، از تحلیل و ترکیب مواد لازم تا حرارت دادن در کوره و غیره ، تخصص و هنرمندی آنان ثابت و آشکار شده است.
این کتاب که در سال 1314 شمسی از کتابخانه مسجد اباصوفیه اسلامبول بدست آمده ، در سال 700 قمری بقلم ابوالقاسم عبداله بن علی بن محمد القاشانی المورخ ، نگاشته و به تاج الدین وزیر سلطان محمد خدابنده اهدا شده است . مؤلف نامبرده از جمله مورخین و کسانی است که در تألیف کتاب جوامع التواریخ رشیدی شرکت و سهم بسزایی داشته است . خود او نیز تاریخ سلطان محمد خدابند را جداگانه تألیف کرده و گذشته از مراتب فضل و دانش وی ، از خاندان ابی طاهر می باشد. در صنعت کاشی سازی شهرت و مهارت کامل داشته اند . جدش محمد بن ابی طاهر و پدرش علی بن محمد و بردارش یوسف بن علی تا اواخر قرن هشتم هجری سرگرم به این کار بودند.و نام آنها در آثارشان جاویدان مانده است.
آثار خاندان ابی طاهر کاشانی
1ـ کاشی ممتاز مرقد حضرت معصومه در قوم ، کار محمد بن ابی طاهر با تاریخ 602 هجری
2ـ دو محراب بزرگ و کوچک و همچنین کتیبه حرم حضرت امام رضا (ع) کار محمد بن ابی طاهر با تاریخ 612 – 640 هـ .
3ـ محراب امام زاده یحیی ورامین ( اکنون در موزه دانشگاه فیلادلفیا است ) کار علی بن محمدبن ابی طاهر و تاریخ 663 هـ .
4ـ محراب مسجد قم ( در موزه برلن ) کار علی بن محمد بن ابی طاهر
رجوع شود به هنر و مردم شماره 15 ـ دی ماه 1342
از دیگر آثار جالب توجه از هنر کاشی سازی ایران در دوره ایلخانیان کاخ زیبایی از سلاطین ایلخانی در جنوب آذربایجان به نام تخت سلیمان می باشد.
در قرن هفتم هجری جانشینان هلاکو کاخ زیبایی را ساختند که حمدالله مستوفی آنرا به آقاخان نسبت میدهد ، در دوره ایلخانیان تغییراتی در این کاخ داده شد و تا آنچه که این بنا را متمایز می سازد انواع مختلف کاشی است که در تزئین آن بکار برده اند . (متأسفانه از این کاشیکاری تنها کاشیهای خرد شده پایه دیوار باقی مانده است.
تاریخچه معرق موزاییک
قدمت این هنر از دو هزار سال پیش در روم معمول بوده و خصوصاً از خاکسترهای شهر « بمبئی » موزائیک های بسیار زیبا بیرون آمده است که معروفترین آنها پرده ای است که صحنه جنگ اسکندر با داریوش را نشان می دهد. در ایران در شهر نیشابور نزدیک کازرون موزائیک های زیبائی پیدا شده « توسط پروفسور گریشمن» که کف ایوانهای کاخ شاپور اول را تزئین می نمودند.
معرق سنگ ( موزائیک ) :
همانطور که از نام آن پیداست مواد تشکیل دهنده آن سنگ ریزه های رنگی می باشد که در طبیعت یافت می شود . در حال حاضر سنگ ریزه هایی به قطرهای بینهایت کم « مانند 5/0 میلیمتر » تا قطرهای بزرگتر تراش داده و در روی سنگ کنار هم می چسبانند . قطر سنگ ریزه ها بر اساس طرح بوده و دلبخواه تراش داده می شود.
این هنر در اروپا مخصوصاً در ایتالیا کار می شده است.
معرق کاشی :
کاشیساز ایرانی مجموعه کار ماده ها بدنه سازی ، لعابکاری و رنگ آمیزی خود را در سه روش بنیادین به کار می برد .
دیرینه ترین روش که در ابنیه سده پنجم مشهود می افتد مترتب بود بر جفت و جور کردن آجرهای لعابدار ، به شکلهای مربع و مستطیل و با تکرنگ فیروزه ای ، بر طرحی ساده و سیاه . تدریجاً طیف رنگها گسترش یافت تا آبی را نیز دربرگیرد . از این مرحله تحول منطقی بعدی به پیدایی معرقکاری کاشی انجامید ، که در آن طرح کلی به واحدها یا اجزای کوچک از نگاره و رنگ تجزیه می گردید ، و هریک از آن واحدها با تیشه کاری از کاشیهای لعابدار با تکرنگهای متفاوت تراش خورده و جدا می شد ، تا بر طرح کلی سراسر قاببند کاشی در جایگاه معین خود نصب گردد.
در مرحله نهایی از پشت بر این قطعات در کنار هم جایگزین شده دوغاب غلیظ گچ ریخته می شد تا به هم الصاق یابند و به طور یکپارچه لوحه ای منقوش با کاشی معرق یا کتیبه سردری برای ساختمان به وجود آورند . این اسلوب معرقکاری در دوره مغولی پیشرفت یافت ، و در دوره تیموری هم از جهت رنگ و هم نقش به اوج تکاملیابی خود رسید ، و ادامه بهره وری وافی از آن برصفویان و قاجاریان نیز شمول یافت .
فنون دیگری کاربست چند رنگ مختلف را بر هر خشت کاشی ایجاب می کرد ، که با رنگ آمیزی به روشهای رولعابی و زیرلعابی انجام می گرفت . معمولترین روش رو لعابی که به مراتب آسانتر و سریعتر از کاشیکاری معرق ـ بدور از آن همه مرارت برای تراشیدن صدها قطعات کوچک کاشی ـ اجرا می شد ، کاشی هفترنگی ، یا معرق خشتی نام گرفت ، که عبارت بود از نقش اندازی گل و بوته و مرغ و جانور ، واسلیمیها و مجلس یا منظره ای بر سطوح خشتهای کاشی ، و سپس جا انداختن آنها در کنار هم و با درزگیری کامل ، تا تمامی نقش تشکیل قاببندی تزیینی بر بدنه یا سردر ساختمانی را بدهد.
چند نمونه از نقاشی موزاییک
نوشته شده در تاریخ چهارشنبه 26 فروردین 1388 توسط خورشید
طبقه بندی: نقاشی موزاییک،
هنر نقاشی موزائیک برای نخستین بار در بین النهرین و مصرباستان و سپس در یونان و روم مورد استفاده قرار گرفت این هنر از حدود 2300 سال پیش مورد استفاده بوده است منظره جنگ اسکندر مقدونی و داریوش یکی از کارهای موزائیک بسیار بزرگ و مشهوردرکف اتاقی، در شهر پمپئی متعلق به هزاره سوم قبل از میلاد است .کف و دیوارهای ساختمانهای رومی غالبا با موزائیک تزئین می شدند ساختن موزائیک نخستین بار در خاور نزدیک باستانی آغاز شد.یونانیان از موزائیک به جای فرش استفاده می کردند و غالبا برای این منظور موزائیکهایی با طرح هندسی ساده می ساختندو با ذوق خاصی که در موزائیک کاری بدست آوردندبه ظرافت و جذابیت بیشتری دست یافتندو آثار موزائیکی از حالت تزئینی خارج شد و به عنوان نقشی بر دیوار خود نمایی می کرد که بعضا همان موضوعات نقاشی را با این تکنیک ،کپی برداری می کردند.و با استفاده از قطعات سنگ ،خرده شیشه ،سفال یا چوبهای رنگی اسلوب نقاشان در برجسته نمایی،سایه دهی و مانند اینها را به خوبی میسر ساختنددر تصویر اسکندر که ذکر شد می توان به کیفیت عالی آن اشاره نمود که رومیان با کار گذاشتن خرده سنگها و خرد ه شیشه های بسیار ریز که 50 قطعه آن در ساختن یک چشم به عرض 5/3 سانتی متر بکار برده می شد بدان دست یافتند.کیفیت فنی موزائیکها به احتمال زیادی از روی اندازه خرده سنگها تعیین می شده است و هر چه ریز تر همانقدر ظریفتر و بهتر کار می شده است.از آنجا که موزائیکها بر روی هم از یک فاصله 1 و 5/1 متری دیده می شدندبه نظر می رسد که معمار ی ظریف مزبور به قدر کافی طبیعی بوده باشد.تغییرات منظمی که در دوره مسیحیت پیشین ،زمانی که موزائیکها در دیواره های بلند و طاقهای محراب کلیساها ظاهر شدند ، به عمل آوردن این گونه جزئیات را تقریبا از نظرها دور ساخت و این اسلوب پر مشقت را بی معنی کرد.در هر صورت بیشتر مواد اولیه تشکیل دهنده موزائیکهادر این دوره خرده سنگ و قطعات کوچک شیشه های ملون بوده است.
معرفی تکنیک نقاشی موزاییک :
موزائیک کاری که در اساس عبارتست از ایجاد نقوش با نصب کردن قطعات کوچک از جسمی رنگین بر زمینه ای از گچ می باشدکه برای تزئین کف و دیوار ساختمانها بوسیله تصاویری که از کنار هم قرار دادن سنگهای کوچک و یا تکه های شیشه بوجود می آیند.این نوع کار همانطور که گفته شد به دورانهای دور باز میگردد و در قرن پنجم میلادی متوقف شدو امروزه پس از مدتی وقفه مجددا احیاء شده و هنرمندان بدین طریق نقشهای بزرگ و بادوامی را بر روی دیوارها و کفها بوجود آورده و با تلفیق آن با معماری فضاهای بسیار با شکوهی را چدیدار کرده اند.باید گفت که یکی از با دوام ترین روشهای تصویرگری در سطح دیوارها ،همین تکنیک موزائیک است.از جمله کارهای قدیمی موجود در ایتالیا تحسین برانگیزند .رنگ و درخشندگی آنها بدون تغییر باقی مانده و تنها صدمات مکانیکی بخشی از آنها را از بین برده است.در کنار استفاده از موزائیک سنگی که از مواد طبیعی ساخته می شد موزائیک شیشه ای هم با قدمت بسیار زیاد مورد استفاده بوده است .امروزه هنر موزائیک احیاء شده و ارزش از دست رفته خود را پیدا کرده است.
به طور کلی تکنیک موزائیک استفاده از قطعات مواد پایدار و مقاوم و ایجاد طرح و نقش مورد نظر به صورت معرق است که دارای تنوع بسیار زیادی می باشد.شما می توانید به سادگی و با آموزش اولیه از وسایل و مواد دورریز محیط زندگی خو بهتراستفاده را جهت ساخت وسایل تزئینی و کاربردی داشته باشید.قطعات شکسته ظروف، شیشه های رنگین – کاشی های رنگین – انواع مهره ها و ... را به سادگی تبدیل به یک اثر ماندگار و زیبا نموده و فضای زندگی خویش را با خلاقیت و هنر خویش آذین نمایید.استفاده از این تکنیک به واسطه تنوعی که در تولید دارد می تواند شغلی بسیار با نشاط همراه با ایجاد درآمد را به دنبال داشته باشد.
اره عمود بر چکشی
اره مویی برقی
اره معلق =فلکه
دریل برقی
اره برقی ودستی
سمباده زن دستی
رنده دستی وبرقی
سوهان وچو بسا
انتخاب سوهان و چوبسا مناسب با نوع کار از نظر فرم و آج :
چوبسا و سوهان بسته به نوع کار ، در فرمهای مختلفی موجود است . جهت تأمین بازده مطلوب در امور چوبسایی و سوهان کاری لازم است مطابق دستورالعمل زیر عمل کنید :
الف ـ ابتدا ارتفاع سطح کار را در حالتی که به گیره بسته شده کنترل کنید.
ب ـ طوری بایستید که پای چپ شما با امتداد خط محور گیره ، زاویه ای حدود 30 درجه بسازد . پای راست را نیز باندازه طول سوهان مورد استفاده عقبتر و تحت زاویه 75 درجه بر زمین قرار دهید.
پ ـ دسته چوبسا و سوهان را طوری در دست بگیرید که در نرمی کف دست راست قرار گیرد ، به طوری که انگشت شست در بالای دسته قرار گرفته کف دست دیگر در انتها سوهان یا چوبسا روی آن واقع شود و فشار عمودی اعمال کند.
ت ـ جهت ساییدن سطوح در نظر داشته باشید که ابتدا از چوبسا مناسب با فرم کار ، جهت زبرسایی و سپس از سوهان جهت تسطیح و پرداخت سطح مورد نظر استفاده کنید.
نحوه صحیح در دست گرفتن و هدایت سوهانها و چوبساها بستگی به نوع کار ، فرم و اندازه سوهان دارد.
ث ـ همان طور که می دانید آجهای چوبسا و سوهان عموماً مشابه گره های کوچکی هستند که در کنار هم و پشت سرهم واقع شده اند.
از نقطه نظر اندازه آج ، سوهانها و چوبساها به سه نوع نرم ، متوسط و خشن تقسیم می شوند . نرمی و خشنی سوهان بر حسب آجهایی که در یک سانتیمتر طول سوهان ایجاد شده سنجیده می شود ،در حالی که در چوبسا تعداد آجها در یک سانتیمتر مربع از سطح آن محاسبه می شود.
توجه داشته باشید در کارهای مربوط به مصنوعات چوبی تاحد امکان از سوهانهای نمره صفر تا سه استفاده کنید.
ج ـ جهت دستیابی به سطوح مطلوب در هنگام چوبسایی و سوهان کاری سطوح محدب و مقعر وتخت ، انتخاب سوهان و چوبسا متناسب ، با حجم براده یا تراشه برداری از سطح چوب و ... رابطه مستقیم دارد. هرچه حجم براده برداری بیشتر باشد. از چوبسا و سوهان خشنتر و هرچه حجم براده برداری کمتر باشد. از چوبسا و سوهان ظریفتر استفاده کنید.
مسایل و نکات مربوط به حفظ و بکارگیری چوبسا و سوهان :
در کلیه مراحل سوهان کاری ، نکات زیر را به طور دقیق به خاطر بسپارید :
ـ برای دستیابی به کیفیت مطلوب سطح مورد سوهان کاری و چوبسا کاری ،لازم است همیشه سوهان و چوبسا را پاکیزه نگاه دارید.
ـ به منظور خارج کردن مواد جمع شده در داخل آجها سوهان و چوبسا را داخل آب جوش قرار داده با فرچه کنفی یا برس سیمی مخصوص آنها را پاک کنید.
اره عمودبر چکشی :
جهت کار با این اره ابتدا از سالم بودن و همچنین تیز بودن تیغه و محکم بودن آن در محل مخصوص تیغه مطمئن شوید ،سپس بسته به نوع ماده مورد برش ، تیغه را نیز انتخاب کنید. بوسیله این اره هم از لبه های قطعه کار و هم در وسط قطعه کار می توانید عمل برش را انجام دهید. جهت فرمها و قطعاتی که باید به صورت فرم دار بریده شوند ، مراحل زیر را انجام دهید :
1ـ ابتدا طرح مورد نظر را در روی قطعه کار پیاده کنید .
2ـ تیغه مناسب جنس مورد برش را به دستگاه ببندید.
3ـ قطعه کار را در روی سطح افقی به وسیله گیره و پیچ دستی مستقر کنید.
در بعضی انواع علاوه بر کلید تغییر دور پیچ دیگری معروف به «گاز» اره نیز در روی دستگاه تعبیه شده است .
4ـ اره را روشن کنید.
5ـ لبه آن را در ابتدای قطعه کار در کناره خط فرم مورد نظر قرار دهید.
6ـ هماهنگ با فرمهای رسم شده قطعه کار را برش دهید.
7ـ چنانچه قطعه ای از فرم رسم شده در وسط قطعه کار وجود داشت که باید بریده شود ابتدا آن را بوسیله مته ای که متناسب با عرض تیغه است سوراخ کنید و تیغه اره را داخل سوراخ قرار دهید و کف اره را روی سطح قطعه قرار دهید ، سپس اره را روش کنید و طبق فرم رسم شده آن قطعه را بریده خارج کنید .
چنانچه وسیله ای جهت سوراخ کردن قطعه کار در اختیار نداشتید ، می توانید اره را در روی سر ، کج کرده آن را روش کنید ، سپس اره را بآرامی به سمت سطح قطعه کار پایین بیاورید و بآرامی داخل قطعه کار وارد کنید تا اره در سطح قطعه کار مستقر شود. حال عمل برش را انجام دهید.
اگر می خواهید برشی صاف و خوب بوسیله اره چکشی عمودبر داشته باشید :
1ـ همیشه از تیغه مناسب و تیز استفاده کنید .
2ـ همیشه در موقع کار کف اره را به سطح کار کاملاً بچسبانید.
3ـ مقدار دور اره را متناسب با ضخامت و جنس قطعه کار انتخاب کنید.
4ـ همیشه از قطعه هدایت تیغه در اره چکشی استفاده کنید.
اره موئی برقی
وقتی ماشینها برای اولین بار ساخته شدند نیروی محرکه آنها با دست تأمین می گردید . بعدها نیز از نیروی بخار برای این منظور استفاده شد و امروزه موتورهای الکتریکی عامل محرکه این ماشینها هستند . در بعضی از موارد ، کار بصورت مکانیکی نیز بداخل ماشین رانده می شود که در این موارد از یک سیستم غلطک های اصطکاکی استفاده می گردد. اکثر ماشینهای درودگری صنعتی بزرگ ، برای انجام یک منظور خاص طرح شده اند . زیرا طرح یک ماشین خودکار که قادر به انجام یک عمل تنها باشد ، ساده تر است.بهرحال از آنجا که تعداد علیمات انجام شده بر روی قطعات چوب بسیار زیاد و متنوع است ، ماشینی که قادر به انجام یک دست عملیات باشد برای کارگاه درودگری مناسب تر و قابل انعطاف تر است . چون ماشینهای درودگری دارای لبه های برنده تیز هستند که با سرعت های زیاد حرکت می کنند ، فردی که با این ماشینها کار می کند باید آشنائی کاملی به تنظیم ، محافظت و خطرات ناشی از کار با آنها داشته باشد. از اره موئی برقی یا اره کمانی برای برش انحناهای داخلی و خارجی تخته های نازک استفاده می شود. به گیره های این ماشین میتوان تیغه های نازکی را بست و کارهای بسیار ظریفی را با آن انجام داد. از این ماشین میتوان برای برش زاویه ای با خم کردن میز کار استفاده کرد.
قسمتهای عمده این ماشین عبارتند از : پایه ، بازو ، میز و فک های بالا و پائین ، آستین کشش و راهنما که تخته را در محل خود نگهمیدارد .
ظرفیت اره موئی با فاصله تیغه تا بازوی آن در امتداد میز و همچنین ضخامت حداکثر تخته ای که قادر به برش آن است ، معین می گردد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 37 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله معرق موزاییک
