پرتاب دیسک رشته ای مهارتی است که از رشته های مهم بازیهای دوران باستان محسوب می شود (شکل 1-8). در آن زمان، این رشته به صورت پرتاب ایستاده از یک سکوی شیبدار انجام می گرفت. در اولین المپیک مدرن که در سال 1896 آغاز شد، پرتاب به دو شیوه انجام می گرفت: الف) روش سنتی، ب) روش آزاد.
بعد از سالهای که پرتاب دیسک به شکل ایستاده انجام می گرفت، سرانجام در سال 1912 دایره ای به قطر 250 سانتیمتر جهت پرتاب درنظر گرفته شد. بعدها، ورزشکارانی که در جستجوی سرعت بیشتر بودند، حرکت چرخش را که در ابتدا به شکل چرخش حول پای چپ انجام می گرفت، ابداع کردند. در این روش پرتاب کننده وضعیت صافتری را اختیار می کرد، تماس با زمین بیشتر بود و دیسک تنها با دست پرتاب می شد. در سال 1930، روش حرکت جهش – چرخش که با انجام کردن حرکت موجی شکل دست انجام می گرفت جای چرخش را گرفت. کانسولینی ایتالیایی در سال 1948 با به کار بردن این تکنیک در المپیک لندن مقام اول را کسب کرد و تا اوایل سال 1950، این تکنیک همچنان پابرجا بود.
در مراحل اولیه، پرتاب کنندگان با چرخاندن پشت خود نسبت به مسیر پرتاب کارآیی حرکت را در پرتاب، بالا بردند. درنتیجه چرخش به وجود آمد. کاربرد این تکنیک تا اوایل سال 1900 ادامه داشت. البته این امر تا بعد از جنگ جهانی که این تکنیک به طور عمومی مورد استفاده قرار می گرفت ادامه نیافت، ولی امروزه این تکنیک همچنان یک تکنیک پایه محسوب می شود. روش عمومی و کاربردی این تکنیک خم کردن بالاتنه به سمت پایین، همراه با حفظ تعادل بود (شکل 3-8) که به وسیله گوردین که در سال 1953 به رکورد 28/59 دست یافت، محبوبیت جهانی پیدا کرد. در اواخر سال 1950 پرتاب کنندگان به روش دینامیکی جهش – چرخش تمسک جستند و پیاتکوسکی از لهستان این روش را به طرز مؤثری به کار گرفت و رکورد جهان را با مسافت 91/59 تغییر داد. عیب عمدة این روش این بود که در هنگام فرود در وسط دایره افقی در حرکت حاصل می شد که در نهایت از پیوستگی حرکت پرتاب می کاست. با درک محدودیتهای این روش حرکت جهش به صورت سطحی تری درآمد و به وسیله حرکت تابی پای راست و عمل ضربه ای آن در هنگام چرخش به سمت مرکز دایره، بر کارآیی این روش افزوده شد، طوری که سیلوستر امریکایی در سال 1961 موفق شد به رکورد جهات شصت متر دست یابد. او حتی موفق شد که رکورد هفتاد متر را نیز به دست آورد که البته این رکورد او مورد تأیید قرار نگرفت (شکل 4-8).
این روش در میان زنان پرتاب کننده نیز محبوبیت پیدا کرد. وسترمن با استفاده از این روش، در سال 1967 رکورد شصت متر و ملنیک در سال 1975 رکورد هفتاد متر را به دست آورد. بعد از موفقیت دانک در دستیابی به دست آوردند. بعد از موفقیت دانک در دستیابی به رکورد جهان به مسافت 07/66 در سال 1966 و جان پاول در دستیابی به رکورد جهان به مسافت 08/66 در سال 1975، روش دویدن – چرخش که در آن پای راست با کنترل بیشتری حرکت داده می شد، محبوبیت یافت (جدول 1-8). امروزه تکنیکهای مورد استفاده پرتاب کنندگان به طور عمده شامل این دو روش است. بسیاری از پرتاب کنندگان که معروفترین آنها آل اورتر بود، در طی چرخش، دیسک را در عقب بدن خود نگه می داشتند (شکل 5-8). اورتر با این تکنیک موفق شد چهار مدال طلای المپیک را تصاحب کند.
البته باید خاطرنشان کنیم که این روش، تنها یکی از روشهای پرتاب محسوب می شود و نه ضرورت اصلی آن. بسیاری از پرتاب کنندگان پرتاب را در حالی که پای جلو در وضعیت ثابتی قرار دارد انجام می دهند و باور آنها این است که این عمل از لحاظ مکانیکی برتری بیشتری دارد. این روش را مربیان آلمان شرقی سابق در اواخر سال 1960 و اوایل سال 1970 میلادی ابداع کردند. بوگار قهرمان جهان در سال 1983 از این تکنیک به طرز مؤثری استفاده کرد. اگرچه بسیاری از پرتاب کنندگان تلاش می کردند که روش چرخش را به صورت دو چرخش کامل انجام دهند، این عمل با موفقیت کمی روبه رو شد. با این حال این تکنیک همچنان به صورت یک ضرورت پایه باقی ماند، اگرچه پرتاب کنندگان روش خاص خود را با حرکات اصلی تلفیق می کنند.
جدول 1-8 اسامی پرتاب کنندگانی که رکورد جهان را به ترتیب مسافت و وزن پرتاب و نیز زمان آن تغییر داده اند
مردان زنان
سال نام پرتاب کننده مسافت مرز شکسته شده (متر) نام پرتاب کننده و کشور مسافت سال
1900 جی. کمپانین 50/41 40 حی. واجوونا-لهستان 35/40 1932
1912 جی. دانکن 58/47 45 جی. مائرمایر – (آلمان) 53/45 1935
1930 ای. کرنز 03/51 50 ان. دو مبادزه (شوروی سابق) 50/50 1946
1948 ای. کانسولینی 33/55 55 ان. دو مبادزه (شوروی سابق) 04/57 1952
1961 جی. سیلوستر 56/60 60 ال. وسترمن 26/61 1967
1962 ای. اورتر 10/61 96/60 ال. وسترمن 26/61 1966
1965 ال. دانک 22/65 65 ای. منیس – (رومانی) 32/67 1972
1976 مک ویلکینز 24/70 70 اف – منلیک (شوروی سابق) 20/60 1975
1986 یورگن شولت 08/74 رکورد جهان 56/64
مشخصات دیسک مردان زنان
حداقل وزن قابل قبول برای ثبت رکورد 2 کیلوگرم 1 کیلوگرم
محدوده وزنی دیسک برای انجام دادن مسابقه 005/2 005/1
قطر خارجی حلقه فلزی دیسک حداکثر 219 میلیمتر 180 میلیمتر
حداقل 221 میلیمتر 182 میلیمتر
قطر صفحه فلزی یا محدوده مسطح مرکزی دیسک حداقل 57 میلیمتر 57 میلیمتر
حداکثر 50 میلیمتر 50 میلیمتر
ضخامت محدوده مسطح مرکزی یا صفحه فلزی حداکثر 44 میلیمتر 37 میلیمتر
حداقل 46 میلیمتر 39 میلیمتر
ضخامت حلقه دور دیسک (6 میلیمتر از لبه) حداقل 12 میلیمتر 12 میلیمتر
طریقه گرفتن دیسک
دست به صورت صاف در مقابل صفحه دیسک قرار گرفته، حلقه آهنی دور دیسک روی مفاصل بالای انگشتان قرار می گیرد. مرکز ثقل دیسک مابین انگشت میانی و اشاره قرار گرفته، به علت خم شدن جزئی مچ دست، قسمت بالای دیسک با ساعد تماس پیدا می کند. این حالت باعث شل و راحت شدن عضلات و جلوگیری از رها شدن دیسک از دست، در طی حرکت می شود (شکل 8-8)
روشهای گرفتن دیسک
پرتاب کنندگان معمولاً از سه روش برای دردست گرفتن دیسک استفاده می کنند که انتخاب هر یک از این روشها بستگی به اندازه دست و قدرت پرتاب کنندگان دارد. در روش اول که به روش استاندارد معروف است، تمام انگشتان به طور یکنواخت از همدیگر جدا می باشند. روش دوم، روش چنگ زدن است که در آن انگشتان نزدیک به هم قرار دارند. در روش سوم نیز که شکل تغییر یافتة روش استاندارد است، انگشت میانی و نشانه نزدیک هم قرار می گیرند. هدف هر یک از این سه نوع روش، نگهداری دیسک در دست و ایجاد چرخش در جهت عقربة ساعت برای پرتاب کنندگان راست دست و پایداری پرواز دیسک است. پرتاب کنندگانی که دست بزرگتری دارند از روش استاندارد استفاده می کنند، آنهایی که اندازه دستشان کوچکتر است به منظور چرخش بیشتر دیسک در لحظة رهایی از روش چنگ زدن استفاده می نمایند و برتاب کنندگانی که اندازه دستشان معمولی است بیشتر روش سوم را به کار می گیرند. انتخاب مناسبترین روش پرتاب تنها بستگی به آزمایش خود پرتاب کننده و راهنمایی مربی او دارد (شکلهای 9-8، 10-8 و 11-8 مربوط به روشهای گرفتن دیسک).
وضعیت ابتدایی شروع حرکت
پرتاب کننده در حالی که پشت به مسیر پرتاب دارد، در لبة عقبی دایره می ایستد. در این حالت، پاها به اندازة عرض شانه ها باز می شود و انگشتان پا به سمت خارج می باشد. در این وضعیت، پرتاب کننده حالت راحت و بدون انقباضی دارد. وزن بدن پرتاب کننده به طور مساوی بین هر دو پا قرار گرفته، دست راست به صورت کاملاً آویزان و بدون کشش، در حالی که دیسک را در اختیار دارد، در سمت راست به صورت کاملاً آویزان و بدون کشش، درحالی که دیسک را در اختیار دارد، در مست راست بدن قرار می گیرد.
انواع وضعیتهای شروع حرکت
بسته به سطح پرتاب کننده، سه روش برای ورزشکاران مبتدی، متوسط و پیشرفته وجود دارد:
الف) مبتدی: این وضعیت به آنها کمک می کند که تعادل خود را در لحظة شروع و وضعیت قدرتی پرتاب حفظ کنند (شکل 12-8)؛
ب) متوسط: همچنان که پرتاب کنندگان اعتماد به نفس بیشتری را در رابطه با پرتاب به دست آوردند، پای چپ خود را نزدیک به دایره قرار می دهند (شکل 13-8)؛
پ) پیشرفته: برای پرتاب کنندگان پیشرفته سه روش وجود دارد که در دو نوع آن پرتاب کنندگان پشت به خط فرضی وسط دایره و درحالی که کمی به سمت راست متمایل شده اند، می ایستند. بعد پای راست خود را کمی عقبتر از پای چپ خود قرار می‌دهند تا بتوانند از شعاع بیشتری در هنگام چرخش برخوردار شوند (شکلهای 14-8، 15-8 و 16-8)
تکنیک
تکنیک چرخشی در پرتاب دیسک مشخصات زیر را دارد:
1. در وضعیت ابتدایی پرتاب کننده پشت به مسیر پرتاب ایستاده است.
2. حرکت جهش – چرخش هموار و باند با یک مرحله پرواز
3. عمل پرتاب که رهایی نیز نامیده می شود به وسیله حرکت جهشی هر دو پا از روی زمین انجام می گیرد.
ال اولیه
هدف اصلی از این مرحله، ایجاد طولانی ترین مسیر شتاب ممکن در دیسک است. این تاب که برای ایجاد شعاع مطلوب در مسیر دیسک می باشد از اهمیت خاصی برخوردار است و بستگی به وضعیت پاها و انعطاف پذیری مفاصل لگن و شانة پرتاب کننده دارد.
این حرکت تابی به وسیلة آوردن دست حامل دیسک تا سطح لگن یا شانه و در طول سمت چپ بدن ایجاد می شود (شکل 17-8). درنتیجة این عمل وزن بدن به آسانی از روی پای راست به پای چپ منتقل می شود. تقریباً بدون هیچ گونه وقفه ای، این تاب اولیه با بردن دست حامل دیسک به سمت راست ادامه می یابد. طوری که تا پشت شانة دست پرتاب قرار گیرد. وزن بدن نیز تا حدی به سمت راست منتقل می گردد. این تاب باید با حالتی آرام و راحت اجرا شود. بالاتنه و دست چپ که از ناحیه آرنج خم شده اند به سمت سینه متمایل می شوند و در امتداد مسیر پرتاب حرکت داده می شوند. این عمل باعث ایجاد یک نیروی گشتاوری مناسب بین محورهای مفاصل شانه و لگن می شود. در این حالت پاشنة پای چپ نیز کمی از زمین باند می شود. پرتاب کنندگان مبتدی نباید پنجة پای چپ خود را در جهت تاب نگه دارند؛ چرا که این عمل باعث جلوگیری از ایجاد گشتاور مطلوب و طویل کردن غیرضروری مسیر پای چپ هنگام شروع چرخش می شود. بالاتنه نیز در این وضعیت به صورت مستقیم نگه داشته می شود (شکل 17-8).
چرخش در داخل دایره
هدف از این چرخش، ایجاد یک شتاب پیوسته در دیسک برای پرواز تا دورترین مسیر ممکن است.
در شروع حرکت در عرض دایره، بدن پرتاب کننده و دیسک همزمان شتاب می گیرند، اما در طی چرخش، پاها جلوتر از بالاتنه و دست حامل دیسک حرکت نموده، در نتیجة ایجاد دو مرحلة مختلف شتاب گیری، گشتاوری بین محورهای مفصل شانه و لگن پرتاب کننده ایجاد می شود.
پرتاب کننده چرخش را از پاهای خود شروع می کند. پای چپ در شروع حرکت، با چرخش در جهت پرتاب برروی سینه پا حرکت می کند. در طی این چرخش رو به داخل بدن، وزن بدن به وسیله هر دو پا تحمل و حفظ می شود. هنگامی که پای چپ زاویه 120 درجه را نسبت به جهت پرتاب به دست آورد، حرکت پای راست شروع می شود. از طریق انجام دادن این حرکت وزن بدن برروی پای چپ که در جهت پرتاب قرار گرفته، منتقل می شود. پای راست که مقداری خمیدگی در آن وجود دارد با یک شعاع مطلوب در جهت قسمت جلویی دایره حرکت می کند. به واسطة این عمل، فاصلة نسبتاً زیادی بین پای راست و دست پرتاب ایجاد می شود و نیروی گشتاور در طی چرخش افزایش می یابد. هنگامی که سینة پرتاب کننده در جهت پرتاب قرار گرفت، پای چپ رو به سمت جلو حرکت داده می شود و از مفصل مچ باز می شود. این عمل باعث ایجاد مرحله پرواز در طی چرخش می شود. پرتاب کننده به سمت جلو حرکت کرده، در همان زمان حرمت چرخشی خود را با چرخش داخلی پای راست انجام می دهد.
در طی حرکت رو به جلو پای چپ از مفصل زانو کاملاً باز شود؛ چرا که این کشش در جهت عمودی عمل کرده، باعث بالا رفتن مرکز ثقل که باید تا حد ممکن در سطح هموارتری حرکت کند، می شود. هنگامی که پای راست خمیده برروی سینه پا و در مرکز دایره فرود آمد، پای چپ در کوتاهترین مسیر ممکن و به صورت کاملاً فعال در کنار لبة داخلی پای راست یا تقریباً موازی با آن قرار داده می شود.
در هنگام فرود، زانوی پای راست همان وضعیت زاویه دار را که در آغاز چرخش و قبل از حرکت سریع جمع کردن ران داشت، حفظ می کند.
باید مراقب بود که از باز شدن مفصل زانوی راست جلوگیری شود؛ چرا که این حرکت از انتقال روان عمل پرتاب به عمل رهایی جلوگیری می کند. پاها بسرعت برروی زمین قرار می گیرند و در طی چرخش شانه موازی با زمین قرار خواهد گرفت. پشت دستی که دیسک را حمل می کند (دست پرتاب)، در تمام این مدت به سمت بالا چرخیده است.
وضعیت پرتاب
بعد از انجام دادن چرخش، پرتاب کننده باید در وضعیتی متعادل باشد تا فرصت اعمال نیروی کاملاً موثر را بر دیسک داشته باشد. وزن بدن کاملاً برروی پای راست که حالت خمیده ای دارد، قرار گرفته است. پای راست در مرکز دایره و زاویه ای بین صد تا 150 درجه نسبت به مسیر پرتاب فرود می آید. پای چپ که کمی خمیده است، با لبة داخلیش، برروی زمین قرار می گیرد. در این وضعیت پاها باید در حدود هفتاد تا هشتاد سانتیمتر از همدیگر فاصله داشته باشند. پای چپ در فاصلة حدوداً ده سانتیمتری لبة دایره و ده تا پانزده سانتیمتری سمت چپ مسیر پرتاب قرار می گیرد (1کا 17-8، وضعیت 8). زاویه بین جهت پرتاب و پای چپ حدود نود درجه است.
دست حامل دیسک (دست پرتاب) به منظور ایجاد حداکثر کشش کاملاً به سمت راست چرخیده شده است. در وضعیت پرتاب، وسیله پرتاب قوسی در حدود 270 درجه نسبت به خط متقاطع فرضی وسط دایره دارد. لگن سمت راست نسبت به شانه همین سمت جلوتر قرار می گیرد و همین، موجب هدایت سمت راست بدن به سمت داخل می شود.
در وضعیت پرتاب، تنه صاف است و سمت چپ بدن نیز طوری در یک وضعیت ثابت قرار گرفته است که از پا تا شانه، می توان یک خط صاف رسم کرد. گشتاور سمت راست بدن بین محورهای شانه و لگن در حدود هفتاد تا نود درجه و بین مفاصل شانه و دست پرتاب در حدود 45 تا شصت درجه است. این گشتاور در پایان مرحلة تاب مقدماتی ایجاد شده، تا مرحلة نهایی پرتاب و زمانی که عمل رهایی صورت می گیرد، حفظ می شود. علت کاهش احتمالی این گشتاور در وضعیت پرتاب، تأخیر در قراردادن پای چپ برروی زمین است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 61 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله ورزش پرتاب دیسک
