این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 110 صفحه می باشد.
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A) گرایش : جغرافیا و برنامه ریزی شهری
مقدمه
« شهر پدیده ای است « مکانی – زمانی » که در نقطه ای خاص ایجاد شده ، در فضای تکامل یافته و با گذشت زمان ، رشد یافته است . این امر سبب شده است که در هر مقطعی از تاریخ ، شهر بتواند دگرگونیهای کمی خود را به تغییرات کیفی مورد نیاز عصر خویش تبدیل کند ، از عرصه های عینی در گذرد و به محدوده های ذهنی پای گذارد ، از محدوده های زمانی خاص و خطرات ناشی از آنها عبور کند و به عرصه های زمان تاریخی و خاطرات منبعث از آن وارد شود . ( حبیبی ، 231 ) در روند پویایی فیزیکی شهر ، سیمای ظاهری محله های شهر جدید به شدت و سرعت تغییر یافته و بافت غیر هندسی و ارگانیک قدیمی به تدریج توسط بافت شبکه ای ، خیابان های هندسی و سلسله مراتبی و تناسب عرصه و اعیان با ضوابط وملاک های ویژه جایگزین می شود . اصولاً بافت قدیمی و فرسوده ، بافتی است که در فرآیند زمانی طولانی شکل گرفته و تکوین یافته و امروز در محاصره تکنولوژی عصر حاضر گرفتار گردیده است . اگر چه این بافت در گذشته به مقتضای زمان دارای عملکردهای منطقی و سلسله مراتبی بوده ولی امروز از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبودهایی می باشد و آن گونه که می بایست جوابگوی نیاز ساکنین خود نمی باشد . ( حبیبی و دیگران ، 1386 ، 16 ) این گونه بافت ها بدون طرح و نقشه قبلی شکل گرفته و تغییر و تحول یافته و توان جوابگویی به نیازهای زندگی امروزین را ندارد . معابر این گونه بافت ها با توجه به مقیاس انسان و ( احیاناً چهار پایان برای حمل بار ) شکل گرفته اند و تحمیل شدن ماشین ، که جزء لاینفک زندگی امروزه می باشد ، سبب شکل گیری تعارض های اساسی گشته است . علاوه بر مشکل عدم دسترسی مناسب ساکنین به محل سکونت خود ، شبکه معابر این بافت ها امکان دسترسی خدمات شهری نظیر جمع آوری زباله ، آتش نشانی ، اورژانس و ........ را بسیار سخت می سازد .
طرح مساله
تا قبل از جریان جهانی ناشی از انقلاب صنعتی تغییرات جوامع شهری بسیار بطئی و نامحسوس بوده و به تبع آن کالبد شهرها نیز با دگرگونی قابل توجهی مواجه نبود. همگام با تغییرات اقتصادی ٬ اجتماعی و فرهنگی و فناوری های جدید بافت های شهری با تغییر شکل و شالوده مواجه گردیدند. چرا که شهر نیز همچون سایر پدیده های مصنوع انسان ساخت در طول زمان دچار تغییر تحول رشد و توسعه میگردد . این توسعه فرایندی پویا و مداوم است که در طی آن محدوده های فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن در جهات عمودی و افقی از لحاظ کمی افزایش و از حیث کیفی تغییر می یابد و اگر این روند سریع و بی برنامه باشد به ترکیب فیزیکی مناسبی از فضاهای شهری نخواهد انجامید در نتیجه سیستم های شهری را با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد ساخت.(زنگی آبادی ، 1371،5) بافت قدیمی شهرها بنا به دلایل اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی شکل گرفته و به دلیل آمیختگی نادرست با فرهنگ زندگی جدید به تدریج هویت خود را از دست می دهد . ( حبیبی و دیگران ،1386 ، 17 ) امروزه مفهوم بهسازی در برنامه ریزی و طراحی شهری با اقدامات و پیش بینی هایی برای بهتر کردن کیفیت محیط کالبدی و فضایی توأم است به گونه ای که ، با ایجاد امکانات نو ، بهتر ساختن محیط فضایی میسر شود ، ساماندهی و بهسازی وضعیت موجود بافت های فرسوده می تواند با اصلاح سازمان فضایی منطقه از طریق اصلاح شبکه دسترسی ها ، اصلاح کاربری های ناسازگار و حذف کاربری های مزاحم و یا تغییر نوع کاربری ها و تخصیص های کاربری خدمات شهری مطابق معیارها و استانداردها و رعایت و اجرای اصول و ضوابط افزایش تراکم ( بلند مرتبه سازی ) صورت گیرد . ( حبیبی و دیگران ، 1386 ، 18 ) شبکه معابر بافت قدیمی که با توجه به ساختار محیط طبیعی به ویژه توپوگرافی ، اقلیم ، اوضاع اجتماعی اقتصادی و سطح فناوری زمان خود به صورت ارگانیک شکل گرفته اند ، در زمان خود بهترین نوع معابر و شبکه دسترسی محسوب می شده اند . به طوری که همه نیازهای ساکنان را ، پاسخگو بوده اند . اما با دگرگونی و سطح فناوری از جمله ورود وسایل نقلیه موتوری به زندگی شهری ، شبکه مذکور توان جوابگویی به نیازهای زندگی امروزی را ندارند و مشکلاتی مانند عرض کم ، پیچ و خم های زیاد و خطر ریزش بناهای مخروبه مجاور و مشکلات دسترسی و ارتباطات دو چندان کرده است . مسائل و نارسائی های یاد شده ، عواقب دیگری مانند مشکل عبور ماشین های جمع آوری زباله و خودروهای امداد ، آتش نشانی و غیره را نیز موجب شده است . مجموعه مسائل ذکر شده از مطلوبیت و توسعه زندگی در بافت های فرسوده می کاهد . ( شماعی و دیگران ، 1385) بدون شک زمین منبع غیر قابل جایگزینی بوده ٬ به خصوص زمین با کاربری خاص مانند جنگل ها ٬ اراضی کشاورزی مرغوب و مراتع متراکم و غیره که با تبدیل چنین اراضی نه تنها یک منبع اقتصادی مهم در کشوری مانند ایران از بین می رود بلکه پیامدهای زیست محیطی آن غیر قابل جبران است . در طرح های توسعه شهری و توسعه های خودرو در دهه های گذشته شهرها و آبادی های غالباً بدون توجه به این امر حیاتی (کاربری بهینه زمین) در جهت های مختلف و در روی اراضی باارزش (از لحاظ کشاورزی و زیست محیطی و غیره) مانند دشتهای غنی ٬ کوهپایه ها ٬ سواحل دریا و حواش رودخانه ها گسترش یافته اند.(اعتماد ،1379 ، 16) بافتهای فرسوده شهری بدون طرح و نقشه ی قبلی شکل گرفته وتغییر و تحول یافته و توان جوابگویی به نیازهای امروزین را ندارد شبکه معابر این بافتها علاوه بر مشکل عدم دسترسی مناسب ساکنین به محل سکونت خود امکان دسترسی خدمات شهری نظیر جمع آوری بهداشتی زباله ٬ آتش نشانی ٬ اورژانس ..... را بسیار سخت می سازد.
فهرست مطالب
مقدمه
فصل اول : کلیات تحقیق
1 – 1 طرح مسأله ................................................................................................................. 2
1 – 2 اهمیت و ضرورت تحقیق ................................................................................................ 4
1 – 3 پیشینه تحقیق................................................................................................................. 6
1 – 4 سؤالات تحقیق .............................................................................................................11
1 – 5 فرضیه ها.................................................................................................................. 12
1 – 6 اهداف تحقیق ............................................................................................................. 12
1 – 7 روش تحقیق ...............................................................................................................13
1 – 8 قلمرو تحقیق .............................................................................................................. 13
1 – 9 تنگناها و محدودیتهای تحقیق .......................................................................................... 14
فصل دوم : تعاریف ، مفاهیم و مبانی نظری تحقیق
2 – 1 تعریف شهر ............................................................................................................... 16
2 – 2 برنامه ...................................................................................................................... 17
2 – 3 برنامه ریزی.............................................................................................................. 17
2 – 3 – 1 انواع برنامه ریزی..................................................................................................18
2-3-1- 1 برنامه ریزی از نظر مدت اجرا ................................................................................. 18
2-3-1-2 برنامه ریزی از نظر سطوح برنامه ریزی .................................................................... 19
2-3-1-3 برنامه ریزی در ابعاد فضایی..................................................................................... 19
2-3-1-4 برنامه ریزی از نظر هدف ........................................................................................ 20
2-4 بافت شهری ................................................................................................................. 21
2-5 شبکه دسترسی .............................................................................................................. 22
2-5-1 سلسله مراتب شبکه ارتباطی که بیشتر جنبه غیر محلی دارد .................................................. 22
2-5-2 سلسله مراتب شبکه دسترسی سواره که جنبه محلی دارد ....................................................... 23
2-5-3 تعاریف سلسله مراتب شبکه ارتباطی از نظر وظیفه و اهمیت ................................................. 23
2 – 6 سیستم های ارتباط شبکه ارتباطی .................................................................................... 24
2-6-1 سیستم شعاعی ........................................................................................................... 24
2-6-2 سیستم شطرنجی ......................................................................................................... 24
2-6-3 سیستم حلقوی ............................................................................................................ 25
2-7 واژه فرسایش و فرسودگی ............................................................................................... 25
2-8 بافت فرسوده شهری و ویژگی های عمومی آن ...................................................................... 28
2-8-1 معیارهای اساسی شناسایی و تشخیص بافتهای فرسوده شهری ................................................ 28
2-8-2 بافت فرسوده شهری از منظر شهرسازی .......................................................................... 28
2-8-3 بافت فرسوده از دیدگاه طرح جامع فرمانفرمایان.................................................................. 29
2-8-4 بافتهای فرسوده شهری از نظر وزارت مسکن و شهرسازی .................................................. 30
2-9 انواع بافت های فرسوده ................................................................................................... 31
2-9-1 بافت های دارای میراث شهری ...................................................................................... 31
2-9-2 بافت های شهری ( فاقد میراث شهری ) ........................................................................... 31
2-9-3 بافت های حاشیه ای ( سکونتگاه های غیر رسمی ) ............................................................. 31
2-10 انواع مداخله ............................................................................................................... 32
2-10-1 بهسازی ................................................................................................................. 32
2-10-2 نوسازی ................................................................................................................. 32
2-10-3 بازسازی................................................................................................................. 33
2-10-4 ساماندهی ............................................................................................................... 33
2-11 انواع مداخله در بافت های کهن شهری .............................................................................. 35
2-11-1 مداخله نوگرایانه ...................................................................................................... 35
2-11-2 مداخله فرهنگ گرایانه .............................................................................................. 36
2-11-3 مداخله فرانوگرایانه .................................................................................................. 36
2-11-4 مداخله مردم گرایانه ...................................................................................................36
2-12 روند بهسازی و نوسازی شهرهای ایران قبل از انقلاب .......................................................... 37
2-12-1 اولین اقدامات بهسازی و نوسازی شهرهای ایران پیش از سال 1300 ( خورشیدی ) و تأثیر آن بر کالبد و فضاهای شهری ................................................................................................................ 37
2-12-2 سیاست ها و برنامه های دوره پهلوی اول ( 1320-1300 )................................................ 38
2-12-3 سیاست ها و برنامه های بهسازی و نوسازی ( 1357 – 1320 ) ......................................... 39
2-12-3-1 برنامه اول عمرانی ( 1334-1327) ........................................................................ 40
2-12-3-2 برنامه دوم عمرانی ( 1341-1334) ......................................................................... 40
2-12-3-3 برنامه سوم عمرانی ( 1346-1341) ........................................................................ 40
2-12-3-4 برنامه چهارم عمرانی ( 1351-1352) ..................................................................... 40
2-12-3-5 برنامه پنجم عمرانی ( 1356-1352) ........................................................................ 41
2-13 برنامه های عمرانی بعد از انقلاب در ارتباط با بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده.................... 41
2-13-1 برنامه اول توسعه اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی کشور ( 1372 – 1368 ) .......................... 41
2-13-2 برنامه دوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی کشور ( 1377-1373 ) ............................. 42
2-13-3 برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی کشور ( 1383-1379) ............................. 42
2-13-4 برنامه چهارم توسعه اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی کشور(1388-1384)( برنامه ملاک عمل فعلی)..................................................................................................................................42
فصل سوم : ویژگی های جغرافیایی منطقه و شهر نقده
3-1 بررسی موقعیت طبیعی ، اجتماعی و اقتصادی استان آذربایجان غربی ......................................... 45
3-1-1 وضعیت طبیعی استان ................................................................................................. 45
3-1-1موقع ریاضی و نسبی استان........................................................................................... 45
3-1-1-2 اقلیم استان ............................................................................................................. 45
3-1-1-3 وضعیت ژئومورفولوژیکی و زمین شناسی استان............................................................. 46
3-1-2 وضعیت اقتصادی استان ............................................................................................... 46
3-1-3 وضعیت اجتماعی و جمعیتی و بوم شناختی ....................................................................... 47
3-2 بررسی موقعیت طبیعی – اجتماعی و اقتصادی شهرستان نقده ................................................... 50
3-2-1 موقعیت ریاضی و نسبی نقده ........................................................................................ 50
3-2-2 زمین شناسی منطقه نقده ............................................................................................... 52
3-2-3 مشخصات کلی اقلیم..................................................................................................... 54
3-2-3 -1 بارش ..................................................................................................................54
3-2-3-2 دما........................................................................................................................55
3-2-3-3 نم نسبی................................................................................................................. 55
3-3 سوابق تاریخی................................................................................................................56
3-3-1 نقده در گذر تاریخ........................................................................................................56
3-3-2 وجه تسمیه..................................................................................................................57
3-3-3 نقده در مسیر پویایی و تکامل شهری.................................................................................58
3-3-4 نشانه های شهری.........................................................................................................59
3-4 تحولات جمعیتی و توسعه شهری.........................................................................................59
3-4-1 تحولات جمعیتی...........................................................................................................59
3-4-2 ویژگی های اشتغال نقده.................................................................................................61
فصل چهارم : بررسی و تحلیل بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهر نقده (تأکید بر خیابانها و راههای دسترسی)
مقدمه..................................................................................................................................63
4-1 محدوده بافت کل شهر نقده ................................................................................................ 64
4-2 بررسی حمل و نقل و پایانه شهر نقده................................................................................... 66
4-3 تعیین محدوده بافت فرسوده شهر نقده ...................................................................................66
4-4 عوامل سازمان دهنده سیمای شهر........................................................................................69
4-5 کیفیت کالبدی شهر نقده.....................................................................................................70
4-5-1 بررسی مصالح ساختمانی در سطح کلیه ابنیه حوزه بافت های فرسوده شهر نقده......................... 70
4-5-2 بررسی مصالح کل ابنیه زیر حوزه A بافتهای فرسوده شهر نقده.............................................. 73
4-5-3 بررسی مصالح ساختمانی ابنیه زیر حوزه B بافتهای فرسوده شهر نقده...................................... 74
4-5-4 بررسی مصالح ساختمانی کل ابنیه زیر حوزه نفوذ C بافتهای فرسوده شهر نقده........................... 76
4-5-2 بررسی دانه بندی قطعات در سطح کل ابنیه بافتهای فرسوده شهر نقده........................................77
4-5-2-1 بررسی وضع دانه بندی کل ابنیه زیر حوزه A بافت های فرسوده شهر نقده............................. 79
4-5-2-2 بررسی وضع دانه بندی کل ابنیه زیر حوزه B بافت های فرسوده شهر نقده..............................80
4-5-2-3 بررسی وضع دانه بندی کلیه ابنیه زیر حوزه C بافت های فرسوده شهر نقده............................ 82
4-5-3 بررسی قدمت ابنیه کل بافت های فرسوده شهر نقده.............................................................. 83
4-5-3-1 بررسی قدمت ابنیه زیر حوزه A بافتهای فرسوده شهر نقده................................................. 84
4-5-3-2 بررسی قدمت ابنیه زیر حوزه B بافت های فرسوده شهر نقده..............................................85
4-5-3-3 بررسی قدمت ابنیه زیر حوزه C بافت های فرسوده شهر نقده...............................................86
4-5-4 بررسی کیفیت ابنیه به لحاظ پایداری در سطح کل بافت های فرسوده شهر نقده..............................86
4-5-4-1 بررسی کیفیت ابنیه به لحاظ پایداری زیر حوزه A بافت های فرسوده شهر نقده........................ 88
4-5-4-2 بررسی کیفیت ابینه به لحاظ پایداری زیر حوزه B بافت های فرسوده شهر نقده........................ 89
4-5-4-3 بررسی کیفیت ابنیه به لحاظ پایداری زیر حوزه C بافت های فرسوده شهر نقده.........................90
4-5-5 بررسی تعداد طبقات ابنیه در سطح کل بافت های فرسوده شهر نقده...........................................90
4-5-5-1 بررسی تعداد طبقات ابنیه در زیر حوزه A بافت های فرسوده شهر نقده.................................91
4-5-5-2 بررسی تعداد طبقات ابنیه در زیرحوزه B بافت های فرسوده شهر نقده...................................92
4-5-5-3 بررسی تعداد طبقات ابنیه در زیر حوزه C بافت های فرسوده شهر نقده................................. 93
4-6 بررسی و تحلیل بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهر نقده.................................................93
4-6 -1 محدوده A 94
4-6-2 محدوده B 94
4-6-3 محدوده C 95
4-7 بررسی خیابان ها و راه های دسترسی................................................................................100
4-7-1 خیابانها و گذرگاه ها ..................................................................................................100
4-7-1-1 محورهای فعالیتی.................................................................................................. 100
4-7-1-2 محورهای حرکتی و ترافیکی.....................................................................................100
4-7-1-3 گره های فعالیتی.....................................................................................................101
4-7-1-4 گره های حرکتی.....................................................................................................101
4-7-1-5 بررسی کوچه های محدوده های فرسوده..................................................................102
4-7-1-6 پوشش گیاهی در محدوده مورد مطالعه........................................................................ 103
4-8 شکل شهر نقده............................................................................................................. 103
4-9 شبکه عبور و مرور موجود و پیشنهادی.............................................................................103
4-10 سلسله مراتب شبکه دسترسی نقده.....................................................................................106
4-10-1 خیابانهای پیرامونی شهر در طول زمان دارای خیابانهای عریض شده اند.................................106
4-10-2 خیابانهای مرتبط با مرکز نقده که معمولاً عرضی حدود 20 متر دارند.................................... 106
فصل پنجم: جمع بندی و نتیجه گیری ، آزمون فرضیه ها ، راهکارها و پیشنهادها
5-1 جمع بندی و نتیجه گیری.................................................................................................115
5-2 آزمون فرضیه ها..........................................................................................................117
5-3 پیشنهادها و راهکارها....................................................................................................120
فهرست منابع و مأخذ............................................................................................................123
چکیده انگلیسی
فهرست شکل ها
4 – 1 شکل بهسازی ساختمان شهرداری نقده در محدوده A .......................................................... 94
4 – 2 شکل با زمینه ، تضاد در نوع و فرم شکل گیری کالبدی آن در محدوده B. ............................... 95
4 – 3 شکل نوسازی مسجد اهل تسنن محدوده C ........................................................................ 96
4- 4 شکل احداث خیابان جدید در محدوده C 97
4 – 5 شکل نوسازی فلکه وحدت در محدوده C 98
4 – 6 شکل کاربری فرهنگی در محدوده C 99
4 – 7 شکل کوچه های فرسوده و قدیمی در محدوده C 102
پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری تحلیل بررسی بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهر نقده
