
لایحه مجازاتهای اجتماعی در راستای سیاست حبس زدایی وتجدیدنظر در سیاست جنایی تقنینی یعنی جلوگیری از توسل بی رویه به مجازات حبس، توسط شورای عالی توسعه قضایی با همکاری مرکز مطالعات راهبردی و توسعه قضایی در 31 ماده و 14 تبصره تهیه و برای تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد.
بر اساس این لایحه، مجازاتهای اجتماعی با توجه به جرم ارتکابی، شخصیت و پیشینه کیفری مجرم، دفعات ارتکاب جرم، وضعیت بزه دیده و آثار ناشی از ارتکاب جرم، به موجب حکم دادگاه تعیین و با مشارکت مردم و نهادهای مدنی اجرا می شوند.
این مجازاتها به جای مجازات زندان و شلاق تعزیری جایگزین می شوند و مراقبت خارج از زندان، انجام خدمات عمومی برای محکومان، پرداخت جزای نقدی روزانه و میزان محرومیت از برخی حقوق اجتماعی از جمله این مجازاتهاست.
البته مجازاتهای جایگزین در مورد جرایم عمدی که مجازات آنها کمتر از شش ماه و یا حداکثر تا دو سال است و نیز جرایم غیرعمدی که از اهمیت کمتری برخوردار است، اعمال می شود.
بررسی لایحه خارج از نوبت
جعفر فتحعلی مشاور اجرایی وزیر دادگستری در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به این که، در راستای سیاست حبس زدایی قوه قضاییه، لایحه مجازاتهای جایگزین با امضای 50 نماینده و با اعمال ماده 102 آیین نامه داخلی مجلس خارج از نوبت در اولویت و در دستور هفتگی مجلس قرار گرفته و در شور اول کلیات آن نیز به تصویب رسیده است، می گوید:
حبس زدایی مورد تأیید مقام معظم رهبری و یکی از مطالبات جامعه است، از این رو بسیاری از نمایندگان با این لایحه موافق بوده و قصد دارند تا پس از بررسی در کمیسیون مربوطه و دفع اشکالات جزیی آن را به تصویب نهایی برسانند.
تصویب کلیات لایحه در مجلس
علی زادسر عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس نیز با اشاره به این که در کمیسیون مربوطه روی این لایحه هنوز کار کارشناسی نشده است، می گوید: هر چند لایحه مجازاتهای جایگزین در جزییات خالی از اشکال نیست، اما نمایندگان مجلس یکشنبه 24 اردیبهشت ماه کلیات آن را تصویب کردند.
وی همچنین با بیان این که هدف مجازات در حقوق کیفری در درجه اول اصلاح مجرم است تا بزهکار و جامعه بیشتر در معرض آسیب قرار نگیرند، تصریح می کند: از این رو تا حد ممکن باید از حبس مجرمان غیرحرفه ای که به صورت اتفاقی مرتکب جرم می شوند، خودداری شود. چون با حبس این نوع افراد و قرار دادن آنها در کنار مجرمان سابقه دار و حرفه ای آنان بیشتر در منجلاب جرم و جنایت فرو می روند.
وی با بیان این که ممکن است کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس زمان پیش بینی شده در لایحه را برای جایگزین کردن مجازاتهای اجتماعی تعدیل کند، خاطرنشان کرد: در صورت تصویب نهایی این لایحه، در جرمهای عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها شش ماه حبس است، تعیین مجازاتهای اجتماعی جایگزین حبس الزامی است، مگر در مواردی که در لایحه مشخص شده است.
وی اظهار می دارد: این مجازاتهای اجتماعی شامل دوره مراقبت، خدمات عمومی، جزای نقدی روزانه و محرومیت موقت از حقوق اجتماعی است که با مشارکت مردم و نهادهای مدنی اعمال می شود.
مجازاتهای جایگزین در راستای سیاست کاهش حبس
علی اکبر سیاقی رئیس سازمان امور زندانها واقدامات تربیتی و تأمینی کشور در یک کنفرانس مطبوعاتی که اخیراً برگزار شد، لایحه مجازاتهای اجتماعی یا لایحه استفاده از مجازاتهای حبس را در راستای سیاست کاهش استفاده از مجازات حبس عنوان می کند و می گوید: همه لوایحی که در شرایط فعلی به مجلس شورای اسلامی ارایه می شود در همین رابطه است.
سیاقی می افزاید: در سال 1358 میزان موجودی زندانیان ما کمتر از 13 هزار نفر بود و امروز بیش از 130 هزار نفر زندانی داریم، یعنی در حالی که جمعیت کشور دو برابر شده؛ جمعیت زندانها 10 برابر افزایش یافته است.
وی در خاتمه با اعلام این که حبس کردن افراد با هدف اصلاح است، تصریح می کند: در صورتی که ظرفیت زندانها متناسب با تعداد افراد نباشد به هدف مورد نظر نخواهیم رسید.
مجازاتهای اجتماعی تأسیسی نوین در سیاست کیفری کشورمان است که متعاقب تحولات شگرف در سیاست جنایی و در پرتو اندیشه های بشردوستانه و رعایت کرامت انسانی از یک سو و آشکار شدن ناکارآمدی "حبس" از طرف دیگر پیش بینی شده است.
اما گستره مجازاتهای اجتماعی تا کجاست؟ و از لحاظ چارچوب نظری لایحه مجازاتهای جایگزین حبس دارای چه اوصافی هستند.
اوصاف لایحه مجازاتهای جایگزین حبس
"محمد جعفر ساعد" دکترای حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران، در این رابطه می گوید: مشارکت جامعه مدنی، اصل فردی کردن مجازاتها و ضرورت تشکیل پرونده شخصیت، از عمده ویژگیهای این لایحه هستند. وی در تشریح مشارکت جامعه مدنی می افزاید: تضمین حق امنیت تنها با پیشگیری - ضمانت اجرا و اصلاح و بازپروری متهمان به وجود خواهد آمد، که این امر بدون شرکت دادن مردم در سیاست جنایی کشور چنانچه در توصیه نامه کمیته وزرای شورای اروپا به کشورهای عضو نیز آمده است که "در پیشبرد مشارکت مردم در مراحل تنظیم و اعمال سیاست جنایی متمایل به پیشگیری از بزه کاری، اقدام به مجازاتهای جایگزین سلب کننده آزادی کنند"
وی در همین راستا اضافه می کند: در واقع، برای فراهم کردن فضایی امن و تأمین آرامش جامعه در سطحی کلان، مشارکت مردمی و استفاده از اهرمهای تقویتی و نهادهای دیگری غیرپلیس و قوه قضاییه ضروری است. به عبارت دیگر، مجازاتهای اجتماعی، گزینه های کیفری تلقی می شوند که با مشارکت و همکاری مردم و نهادهای مدنی در اجتماع اجرا شده و از امکانات و ظرفیتهای موجود در اجتماع برای اجتماع پذیر ساختن مجرمان و نهادینه کردن هر چه بیشتر ارزشهای اجتماعی در آنان، بهره گرفته می شود.
شام 9 صفحه Word
دانلود تحقیق مجازاتهای اجتماعی