11 ص
خاک یکی از مهم منابع پایه است که به عنوان بستر اصلی کشت گیاه و نیز محیطی منحصر به فرد برای انواع حیات محسوب می شود. انسان اگرچه در مسیر تکاملی خود با دستیابی به فناوری های نوین، پیشرفت های سریع و شگفت انگیزی را به ارمغان آورده است ولی متاسفانه آثار سو آن بتدریج با بروز اختلال و دگرگونی در شرایط تعادلی و متعارف منابع پایه، بویژه خاک و آب همراه گردیده که موجب پدیدار شدن انواع ناهنجاریها و بحران های زیست محیطی شده است .از این رو اکنون بیش از هر زمان دیگر، برگزیدن سیاستهای سازگار و راه حل هایی برای عرضه مواد غذایی در پاسخگویی به تقاضای روز افزون جمعیت و در مسیری هماهنگ با ملاحظات زیست محیطی، احساس می شود .
- علل تجمع نیترات در سبزیهای میوه ای :
در بیشتر گونه های گیاهی منجمله گوجه فرنگی ریشه ، ساقه ، برگ ها ، توانایی احیای نیترات را دارند. میزان احیاء بستگی به نوع گیاه، میزان نیترات، سن گیاه و شرایط محیطی دارند. وقتی غلظت نیترات پائین باشد، بخش عمده آن در درون ریشه احیاء می گردد. با افزایش میزان نیترات، ظرفیت احیای نیترات در ریشه ها کاهش یافته و بخشی از نیتروژن کل به صورت نیترات به ساقه ها منتقل می شود.
به همین ترتیب در ساقه ها نیز ظرفیت احیای نیترات محدود و مازاد نیترات مخصوصاً تحت شرایطی که کود نیتروژنی زیادی مصرف شده باشد، به برگها منتقل می گردد. با توجه به اینکه برگها به عنوان منبع تولید کننده عمل می کنند در مرحله زایشی، رشد رویشی کاهش یافته و تولید مواد هیدروکربنه که برای احیای نیترات لازم است، کاهش یافته. بنابراین ظرفیت احیای نیترات در برگها به هنگام مرحله زایشی کاهش می یابد. به علت پر تحرک بودن نیترات مخصوصاً هنگامی که مصرف کودهای نیتروژنی ( به شکل نیترات ) بالا باشد ( فراتر از نیاز گیاه ) گیاه توانایی احیای مقدار اضافی نیترات را نخواهد داشت.
در مرحله زایشی ( تشکیل میوه ) میوه ها به عنوان مصرف کننده مواد تولید شده در برگها ( Sink ) عمل می کنند و چون قدرت جذب بالایی دارند مواد مصرفی منجمله نیترات را از منبع ( Source ) به طرف خود با سرعت می کشند . چنانچه تحت این شرایط نیترات احیاء شده وجود داشته باشد، وارد میوه شده و در آنجا تجمع می یابد.
از طرف دیگر کربن موجود در میوه بیشتر صرف فرایند تنفس شــده و مـــیوه برای احیای نـــیــترات نمی تواند از این مــــواد هــــیدروکربنه اسـتفاده کند و کلاً ظرفیت مــحدودی برای احیای نـــیترات در میوه ها همانند سایر اندامهای گیاه وجود دارد ( ممکن است در این مرحله هورمونها هم نقش مهمی داشته باشند ). از طرف دیگردر برگهای کاملاً بالغ، میزان فعالیت نیترات ردکتاز بسیار اندک است در نتیجه میزان نیترات در برگها افزایش می یابد. این در حالی است که فعالیت نیترات ردکتاز در سلولهای در حال رشد نواحی انتهایی ریشه زیاد است و غلظت آن به سوی بخشهای بالاتر به سرعت کاهش می یابد. حدود ۶۰ درصد نیتریفیکاسیون در سیتوپلاسم ( توسط آنزیم نیترات رداکتاز ) در ۲۴ ساعت اول اتفاق می افتد و در کلروپلاست های ریشه نیترات احیاء می گردد.
عوامل موثر بر تجمع نیترات در سبزیها 11 ض