فک خزری تنها پستاندار دریای خزر محسوب می‌شود که به دلیل صید بی‌رویه و بهم خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید جمعیت نیازمند حمایت بین‌المللی است. دراوایل قرن گذشته، وجود بیش ازیک میلیون فک در دریای خزر گزارش شده که سالیانه ۱۶۰هزار قلاده ازاین فکها توسط روسها شکارمی‌شد،درحالی که هم‌اکنون براساس آمارهای موجود جمعیت این جانور به حدود یکصد هزار قلاده رسیده است. دانشمندان می‌گویند، این جانور به یک خیک پر از روغن ماهی منجمد بیشتر شباهت دارد تا به یک حیوان. فکها ارزش تجاری دارند وگوشت وپوست آنها ازارزش صنعتی وتجاری برخوردار است و دراتحادجماهیرشوروی سابق عموما فکهای بالغ را برای استفاده ازپوست، گوشت و روغن آنها شکار می‌کردند. بعدها به سبب برداشت بی‌رویه از جنس بالغ این جانور و به‌هم خوردن ساختار جمعیتی این گونه، توجه روسها به شکار کوتوله‌های دو هفته‌ای برای دوخت پالتوهای زنانه معطوف شد. دکتر "هرمز اسدی" محقق و مسوول طرح پژوهشی و آموزشی حفاظت از فک خزر، فعالیتهای بیش ازاندازه صید وصیادی چه نوع قانونی و غیرقانونی و استفاده از سموم خانواده ددت را از مهمترین عوامل کاهش جمعیت این جانور دریای خزر برشمرد. وی گفت: صیادان با صید طعمه‌های این جانور رقیبانی برای فکها محسوب می‌شوند و ماهیگیران با صید انواع ماهیان موجب کم شدن مواد غذایی فکها در دریای خزر شده‌اند. وی بااشاره به نقش آلودگیهای زیست محیطی درکاهش جمعیت‌این تنها پستاندار دریای خزر تصریح کرد: براساس بررسی‌های انجام‌شده،بیشترین آلودگی‌ها درسواحل باکو در جمهوری آذربایجان سپس در آستارا و تنکابن در کشور ایران دیده شده است.
دکتر اسدی، از دیگر عوامل کاهش جمعیت فکها را یک نوع ویروس متعلق به سگ سانان دانست که در حوزه شمال شرقی خزر درسواحل یخ زده باحمله گرگ‌ها و روباه‌ها به این حیوان انتقال یافته است. وی گفت: این ویروس بطوردوره‌ای عمل می‌کند و درسالهای ۷۹و ۸۰بسیار فعال بود و مرگ و میر وسیع فکها را سبب شد. وی اظهارداشت: لانه‌سازی و زایمان فوک‌ها بر روی یخ انجام می‌گیرد که به علت نبودیخبندان درقسمتهای شمالی دریای خزر در زمستان گذشته،زایمان فکهای ماده منجر به تلفات نوزدان این فکها شد. به گفته وی، در ماه گذشته(فروردین) ۱۰۹بچه فک به‌سبب نبود یخ تلف شدند. این فک شناس و استاددانشگاه تهران یادآورشد: آماربرداری از فکها در دو سال گذشته با استفاده از هواپیما در کرانه‌های خزر از توله‌ها، فکهای بالغ و نابالغ نشان داد که‌هم‌اکنون درسواحل خزر فقط ۱۱۰هزارقلاده فک وجود دارد. این جانوران (فک) ۱۱ماه آبستن می‌شوند و در ماه دوازدهم برای زایمان به مناطق یخی در شمال دریای خزر مهاجرت می‌کنند. این فکها در تابستان، بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران زندگی می‌کنند.
دکتر اسدی تنها صاحب نظر ایرانی و استاد دانشگاه تهران است که‌بطور وسیع درباره فکهای دریای خزر تحقیق و بررسی می‌کند. وی گفت: با مرگ و میر فکهای دریای خزر در سال ۱۳۷۹طرح " نقش سموم در اکوسیستم" در قالب طرح بزرگ محیط زیست دریای خزر درمورد فکها اجرا شد. وی خاطرنشان کرد: امسال طرح جدید پژوهشی و آموزشی در مورد فکهای دریای خزر ازسوی انستیتو داروین انگلستان و دانشگاه "لییدز" با همکاری دانشگاه، سازمان شیلات و اداره کل محیط زیست گیلان در استان گیلان در حال انجام است. وی ازمسوولان منطقه‌ای و صیادان شمال خواست تاباهمکاری هم ازکشتار مستقیم این جانوران جلوگیری کنند. مدیر روابط عمومی اداره کل محیط زیست گیلان نیز در این‌باره گفت: در سطح جهانی نگرانی‌هایی در خصوص فک خزری وجود دارد. "محمود فرج پور" اظهارداشت: محیط زیست در تلاش است تا اهمیت وجودی این جانور را به مردم بشناساند. وی خاطرنشان کرد: اولین جشنواره فک خزری بزودی با همکاری شیلات ایران، موسسه داروین انگلستان وسازمان عمران ملل متحد دراستان گیلان برگزارمی‌شود. وی تاکیدکرد:طبق قانون محیط زیست ایران فک خزری تحت پوشش وحمایت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و کسی اجازه کشتن این جانور را ندارد. مسوول پروژه پژوهشی آموزشی انستیتو داروین انگلستان در ایران از کاهش شدید جمعیت فک دریای خزر و خطر انقراض این جانور خبر داد. دکتر "هرمزاسدی" درگفت وگو باایرنا بااشاره به‌اینکه جمعیت فک دریای خزر نسبت به یک قرن پیش با ۹۰درصد کاهش به حدود ۱۱۰هزار عدد رسیده، گفت:این درحالی‌است که تایک قرن پیش بیش‌از یک میلیون فک در دریای خزر زندگی می‌کرد. وی، علت کاهش این‌گونه جانوری را کشتاربی‌رویه آن درسالهای گذشته، برداشت بی‌رویه منابع آبزیان مورد تغذیه فکها و ورود انواع آلاینده‌ها به دریای خزر عنوان کرد. وی خاطرنشان کرد: صید بی‌رویه کیلکا توسط انسان، فک خزری را باکمبودمواد غذایی و درنتیجه ضعف فیزیکی و ورود نوعی ویروس به سیستم عصبی این حیوان و در نهایت مرگ و میر دست جمعی فکهای خزری مواجه ساخت. این پژوهشگر بااشاره به اجرای برنامه محیط زیست خزر CEPاز سال ۱۳۷۹که مطالعه فکهای خزر یکی ازموضوعات آن است، اظهارداشت:گرچه درطول این شش سال نتوانستیم برای حفظ فکهای خزری کار زیادی انجام دهیم، ولی در زمینه شناخت تهدیدات این گونه جانوری مطالعات خوبی صورت گرفته است. به گفته وی،نتایج این مطالعات میتواند شیوه‌های مناسبی را برای حفاظت از فکهای خزری به ما نشان دهد. وی افزود: گرچه مهار و جلوگیری از آلودگی در کوتاه مدت ممکن نیست، ولی می‌توان جلوی کشتار این جانور را گرفت و مواد غذایی مورد نیاز فکها را نیز با مدیریت مناسب ذخایر آبزیان در اختیار این جانور قرار داد. اسدی باابرازخشنودی ازاقدام سازمان شیلات برای تعدیل شناورهای صید کیلکا گفت: توقف صید برای حداقل سه سال بهترین راه حفاظت از فک خزری است. وی اضافه کرد: حتی خود صیادان نیز باتوجه به درک شرایط موجود با تعطیلی صید برای سه تا پنج سال به منظور بهبود وضعیت ذخایر آبزیان موافق هستند. این محق یادآورشد: پروژه‌آموزشی وپژوهشی انستیتو داروین درمورد فک دریای خزر از پاییز سال گذشته آغاز شد و امسال تیم تحقیقاتی در جزیره آشوراده گلستان و سال آینده در مازندران شروع به فعالیت می‌کند. وی افزود: براساس برنامه این پروژه هر سال سه تا چهار نفر از هر استان انتخاب و برای کارهای تحقیقاتی بر روی این گونه جانوری آموزش می‌بینند. "انستیتو داروین وابسته به دانشگاه لیدز انگلستان است."
مهندس "محمود فرج پور" کارشناس محیط زیست گیلان نیز دراین‌باره گفت:محیط زیست گیلان با همکاری شیلات کشور و هماهنگی با مجموعه نیروهای شهرهای ساحلی علاوه‌بر این که برفعالیت صیادان و تورهای جمع‌آوری شده نظارت دارد با موسسه تحقیقاتی داروین نیز درمورد فک خزری همکاری دارد.
"فک خزر، کوچکترین گونه فکهای واقعی یعنی بدون گوش است و تنها در این دریاچه یافت می‌شود. این یگانه پستاندار خزر در اغلب نقاط دریا زندگی می‌کند، محل زیست آن بر حسب در دسترس بودن موادغذایی و به‌صورت فصلی متغیر است. در فصل تابستان وپاییز اکثر فکهای خزر در آبهای حوزه ایران بسر می‌برند. قبل از فروپاشی شوروی، کشتار فک خزری حتی به ۱۶۰هزار فک بالغ در سال می‌رسید. مشاهده جسد این جانور زیبا که گاه همراه با موجهای خزر به ساحل می‌آید منظره بسیار دلخراشی را برای علاقمندان به محیط زیست فراهم می‌آورد.
بیشتر بخوانید:
فکهای خزر در حال نابودی هستند.
براورد تعداد و تراکم فک خزری در آبهای جنوبی خزر (ایران)
مطالعات اولیه امکان سنجی بررسی جمعیت فک خزری بر روی یخهای شمال شرقی خزر (قزاقستان)
یگور ماکاراف" رییس شرکت انرژی روسیه "ایترا" روز چهارشنبه با"قربان قلی بردی‌محمداف" رییس جمهوری ترکمنستان درباره نحوه همکاریهای متقابل در بخش انرژی گفت وگو کرد. به گزارش ایرنا از عشق‌آباد و به نقل از خبرگزاری ترکمنستان ، دو طرف در این دیدار به افزایش همکاری در بخش نفت و گاز تاکید کردند. بردی محمداف رییس جمهوری ترکمنستان به نمایندگان این شرکت بین‌المللی روسیه پیشنهاد کرد تا برای رسیدن به تفاهم بیشتر با برخی از اعضای دولت این کشور مذاکره کنند. شرکتهای نفتی "ایترا"، زاروبژ نفت" و "روس نفت" روسیه چهار سال پیش با تشکیل کنسرسیومی موسوم به "زاریت" اقدامات خود را برای آغاز فعالیت های استخراج منابع هیدروکربور در بخش ترکمنی دریای خزر آغاز کردند. این کنسرسیوم فعالیتهای اکتشافی و استخراجی خود را در بلوک‌های ۳۰ ، ۲۹ و ۳۱بخش ترکمنی دریای خزر انجام می‌دهد. به غیر از کنسرسیوم زاریت تاکنون چندین شرکت خارجی‌ازجمله "دراگون‌اویل" با مالکیت عربی انگلیسی ، "پتروناس" مالزی و "مایرسک‌اویل" دانمارک در بخش ترکمنی دریای خزر براساس "قراداد تقسیم محصول" به فعالیتهای اکتشافی و استخراجی منابع هیدروکروبور مشغول هستند. بخش ترکمنی دریای خزر از یکی از منابع مهم ذخایر هیدروکربور ترکمنستان به شمار می‌رود.
پایگاه اطلاع رسانی زیست محیطی روسیه " اکوسرور.رو" ((www.ecosever.ru روز چهارشنبه در مطلبی خواستار تسریع در حل مسائل زیست محیطی دریای خزر از سوی کشورهای ساحلی این دریا شد. این پایگاه اطلاع رسانی نوشت : اختلاف نظر درباره کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزراز ۱۵سال پیش تا کنون ادامه دارد و برخی از کشورها نیز با اطلاع از این وضعیت اقدام به سرمایه‌گذاری زیر دریا کردند، بنابراین تعیین رژیم حقوقی دریای خزر چه زمانی انجام می‌شود. این خبرگزاری تاکید کرد که مهمترین مسئله این دریا حل مسایل زیست محیطی میباشد چرا که سواحل این دریا در حقیقت به پایانه واحدهای صنعتی کشورهای روسیه ، جمهوری آذربایجان ، قزاقستان و ترکمنستان درآمده است. اکوسرور نوشت که ۱۳۰رودخانه کوچک و بزرگ به دریای خزر می‌ریزند و آلودگی واحدهای صنعتی را به این دریا منتقل می‌نمایند. این پایگاه اطلاع رسانی روسیه در ادامه تاکید کرد که تنها ۱۰گرم نفت میتواند سبب نابودی آبزیان در یک متر مکعب آب شود. پایگاه اطلاع رسانی خبرگزاری روسی نوشت : توسعه غیر منطقی صنایع نفت و گاز و چگونگی حمل و نقل آن در دریای خزر میتواند منجر به فاجعه زیست محیطی گردد. این پایگاه اطلاع رسانی تصریح کرد که حضور نیروهای نظامی کشور ثالث در دریای خزر به روابط کشورهای ساحل این دریا لطمه می‌زند.
جمعی از کارشناسان بر این باورند که با به خطر افتادن تنوع زیستی دریای خزر، ارایه برنامه همه‌جانبه برای حفظ "فک" به عنوان قدیمی‌ترین پستاندار خزر الزامی است. آنان در گفت و گو با ایرنا، افزایش آلودگیهای نفتی و شیمیایی، صید غیر مجاز، کمبود مواد غذایی، شیوع بیماری ویروسی و نبود برنامه را از دلایل انقراض و کاهش شمار تنها گونه پستاندار دریای خرز برشمردند. اکنون فکهای خزر با نام علمی ( فوکاکاسپیکا) در لیست قرمز سازمان بین‌المللی حفاظت از طبیعت قرار دارد. این یگانه پستاندار دریای خزر از نظر دیرین‌شناسی نسب، متعلق به نسل سوم زمین شناسی است و طول آن در زمان بلوغ ۱۶۰سانتیمتر و وزن این حیوان به ۱۰۰کیلوگرم می‌رسد و در طول زندگی پنجاه ساله خود بیشتر به سواحل ایران نزدیک می‌شود. یافته‌های پژوهشگران نشان می‌دهد که تا یک قرن پیش، بیش از یک میلیون فک در دریای خزر زندگی می‌کرد ولی این رقم سال گذشته به حدود ۱۱۰هزار راس رسیده است. براساس منابع موجود، هدایت سالانه بیش از یک میلیارد و ۱۰۰میلیون متر مکعب انواع آلاینده‌ها و سموم کشاورزی بر کیفیت و جمعیت ذخایر دریای خزر تاثیر منفی می‌گذارد. دریای خزر دارای ۱۱۴گونه، ۶۳زیر گونه و ۱۴نژاد از کمیاب‌ترین ماهیان جهان است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 20 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله فک خزری تنها پستاندار دریای خزر
