مقدمه:
کشاورزی از ابتدای امر به شکل امروزی نبوده همواره به ناچار تحت تاثیر تغییرات تدریجی سخت و مشکل در اشکال و روشهای مختلف کار قرار گرفته و در نتیجه تغییرات حاصله در طول زمان به کسب پیشرفتهایی در زمینه های فنی و علمی و تکاملی امروزی شده است که خود یک نوع احترام توام با سپاس به فعالیتهای طاقت فرسای اجداد و گذشتگان ما در زمینه ی کشاورزی است.
بررسی اشکال مختلف زندگی قبایل بدوی که کمتر دستخوش تغییر وتحول گردیده ونمونه شان هنوز در بعضی از مناطق کره ی زمین دیده میشود رهنمون خوبی است که بتوانیم این باور را در خود به وجود بیاوریم که انسانهای اولیه فقط تنها به جمع آوری بعضی گیاهان تازه روئیده وجوانه ها ولاروها وشفیره های حشرات واحتمالًا با خوردن جانداران کوچک زندگی خودرا تضمین تامین می کردند .به علت نداشتن ابزار کار شکار حیوانات بزرگ جثه مشکل و در پاره ی موارد حتی غیرممکن بوده، انسانهای اولیه در این دوره از زندگی خود مواجهه با مشکلات زیادی از نظر تامین معیشت خود بوده متعاقب مشکلات جاری به منظور چاره جوئی با استفاده از تجارب مکتسبه بالاخره به تراشیدن و تهیه ی سنگ ابزار دسترسی پیدا کرد و با استفاده از به کارگیری سنگ ابزارهای ساخته شده نسبت به شکار بعضی حیوانات وکشت تعدادی از نباتات اقدام نمود . با آزمایشات تعدادی از نباتات به سودمند بودن آنها اطمینان حاصل کرد . پس از گذشت زمان و تجارب مکتسبه نسبت به تکثیر و ازدیاد آنها اقدام نمود و به کشت و تکثیر آنها در سطوح کوچک در محوطه ی کلبه های مسکونی خود مبادرت ورزید ؛ همزمان ضمن انجام کشتکار تعدادی از گیاهان به شکار حیوانات وحشی پرداخت و با استفاده از گوشت آنها به زندگی خود ادامه داد .
تاریخچه باغبانی در دنیا :
تاریخ بشر بر اساس داستان انسان گرسنه در جستجوی غذا بنیانگذاری شده است . حدود یک میلیون سال پیش تقریبا 125000 یکصد و بیست و پنج هزار نفر روی کــره ی زمین سکونت داشتند . که از این دوره آثار بدوی کشاورزی مبنی بر استفاده از بیلچه های سنگی بدست آمده است . به تدریج با افزایش جمعیت پراکندگی آنها در نقاط مختلف کره ی زمین در ده هزار سال پیش تعداد کل جمعیت و پراکندگی در سطح زمین تقریبا به سه میلیون نفر رسید.
بشر در حدود ده هزار سال قبل با اهلی کردن حیوانات وگیاهان مهمترین حادثه در تاریخ تکامل بشر بنیادی را برای کشت و زرع در دنیا پایه گذاری و متعاقب آن زراعت جانشین شکار شد . باید دانست که در هیچ مرحله ای از تاریخ از جمع آوری مواد گیاهی خوراکی کاملاً صرف نظر نشده است و هنوز هم در بسیاری از نقاط دنیاگیاهان خودرو محلی از نظر تامین غذا حائز اهمیت است . به عنوان مثال می توان از جنگلهای پسته خودرو در اطراف سرخس خراسان ،بوته زارهای تمشک وحشی مازندران ، جنگلهای زردالوی وحشی در ترکیه و بوته زارهای خودروی زغال اخته ابی در امریکا نام برد . از قرن چهاردهم میلادی با آغاز رنسانس در اروپا ،اروپائیان با
استفاده از کشفیات و اختراعات دانشمندان اسلامی به تجدید حیات علوم و فنون مختلف پرداختند و کشاورزی وباغبانی نیز از این جریان برکنار نمانند . به خصوص در ایتالیا و فرانسه باغبانی پیشرفت فراوان نمود کشف دنیای جدید در سال 1642 میلادی باعث شد که گیاهان جدید باغبانی به گنجینه موجود در دنیای قدیم اضافه گردد و فن باغبانی به خصوص سبزیکاری با پیدایش گیاهانی مثل گوجه فرنگی ، سیب زمینی ، لوبیا و کدو رونق بسیار بگیرد .
تاریخچه باغبانی در ایران :
نظری به تاریخ گذشته نشان می دهد که ایران یکی از اولین کشورهای دنیا است که در آن کشاورزی و دامپروری ، درختکاری، علوم ریاضی ، هیئت ، شیمی، پزشکی ، دانشهای طبیعی ،هنر و شعر و شاعری ونویسندگی شروع شده است .
ایران نخستین کشور جهان است که انسان اولیه در آن به کشت و زرع و پرورش دام پرداخته است . در حفاریهای نقاط مختلف ایران مشخص گردیده که در حدود سه هزار و سیصد سال پیش از میلاد مسیح درخت را در دامغان ، ری و کاشان به طرز مشابهی نقاشی می کرده اند. بنابراین در آن زمان از لحاظ باغبانی میان نقاط مختلف ایران رابطه هم برقرار بوده است . ایرانیان پیش از تاریخ ، نخست به طور آزاد و کاملاًطبیعی زندگی می کردند و در غارهای کوه مسکن گزیده و از شکار حیوانات و استفاده از گیاهان خودرو خود را سیر می کرده اند . سپس از غارها بدر آمده در نقاطی که چشمه سار و آب بوده دهکده و شهرهای کوچک بر پا کرده اند و به کشت و زرع پرداخته اند . دین زرتشت به کشاورزی اهمیت فراوان داده ، در اوستا آمده است :
آنکس که بیشترین مقدار گندم کشت کند و بیشترین سبزیها بکارد و بیشترین درختها بنشاند ، کسی که زمین خشک را آب دهد ، زمین را به منتهی درجه به وجد می آورد .
اهمیت محصولات باغبانی :
اهمیت و ارزش محصولات باغبانی بالاخص درختی علیرغم کهنسال بودن این فن و حرفه هنوز چنانکه لازم است در اجتماع ما روشن نیست و آمار دقیق و صحیح از سطح کشت تولیدات انواع مختلف میوه و صنایع وابسته به آن وجود ندارد که بتوان با عدد و رقم ارزش واقعی این محصولات را در اقتصاکشور ارائه داد .
وضع فعلی کشور از نظر تولید میوه چگونه است ؟ اگر آخرین آمار تهیه شده از طرف وزارت کشاورزی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم به وضع تولید این محصولات و ارزش آنها تا حدی پی خواهیم برد . هر چند دردقت این آمار باید شک کرد و مقادیرنهائی باآمار منتشر شده از طرف سازمان خوارو بار و کشاورزی و سایر منابع در آنها به چشم می خورد ولی در شرایط فعلی این تنها منبع قابل اعتماد است .
ارزش غذائی میوه جات
طبق نظریه کارشناسان تغذیه جهان ، بدن انسان برای اینکه سلامتی خود را حفظ وقدرت کار و انرژی لازم را داشته باشد به طور متوسط باید روزانه بین 2500-3000 کالری و 70-90 گرم پروتئین بعلاوه مقادیری از انواع
ویتامینها و املاح که ارزش حیاتی آنها بر همگان روشن است بدست آورد . این مقادیر بر حسب جنس ، سن ، نوع فعالیت و شرایط اقلیمی متفاوت است . زنان به کالری کمتر و نوجوانان در حال رشد به همان اندازه یا بیشتر از مردان بالغ به کالری و پروتئین نیاز دارند کودکان و بچه ها ، بیشتر از بزرگان به املاح معدنی و انواع ویتامینها نیازمند هستند . متاسفانه در حال حاضر مصرف سرانه ساکنین کشور ما ، علی رغم فراوانی ظاهری میوه نسبت به سایر ممالک اندک است .
طبقه بندی گیاهان باغی
در طی قرن های متمادی طبقه بندی های مختلفی توسط دانشمندان گیاه شناسی ارائه شد و هر کس به روش و شیوه خاص خود گیاهان را تقسیم بندی کرد . در زیر تقسیم بندی های مختلفی که در مورد نباتات باغی بکار برده می شود ، آورده شده است .
1. طبقه بندی از نظر چرخه زندگی : دراین طبقه بندی گیاهان به سه دسته تقسیم می شوند :
گیاهان یک ساله : گیاهانی هستند که در آنها دوره کامل زندگی یعنی از جوانه زدن بذر تا تولید گل و بذر جدید یک فصل رشد است و بیشتر از یک سال طول نمی کشد . این گیاهان بعد از رسیدن بذر ، خشک می شوند و می میرند . اسفناج ،کاهو ، اطلسی از این گروهند .
گیاهان دو ساله : نباتاتی هستند که یک چرخه کامل زندگیشان دو فصل رشد طول می کشد . این گیاهان در سال اول فقط رشد رویشی می نمایند ، یعنی فقط شاخ و برگ و ریشه تولید می کنند و در سال دوم به گل می نشینند و تولید بذر کرده ، پس از رسیدن بذر می میرند . گیاهان دو ساله در سال اول معمولاً فاقد ساقه بوده و بر روی زمین گسترش یافته و برای ایجاد ساقه گل دهنده احتیاج به یک دوره سرما دارند . پس از اینکه در زمستان سرمای لازم را دریافت نمودند ، در سال دوم ساقه گل دهنده که معمولاً طویل می باشد ایجاد می شود . کرفس ، پیاز ، شب بو از جمله این گیاهان بشمار می روند .
گیاهان چند ساله : در این گیاهان بر عکس دو گروه پیشین ، بعد از رسیدن بذر از بین نمی روندو سالیان متوالی تولید گل و بذر می کنند ؛ مارچوبه، ریواس ، نعناع ،گل کوکب ، و درختان میوه جزو این گروه به شمار می روند . در گلها و سبزی های علفی چند ساله معمولاً تنها قسمتهای زیرزمینی گیاه دائمی می باشد و قسمتهای هوائی آنها اغلب یکساله بوده در زمستان از بین می روند و گیاه در فصل بهار شاخ و برگ جدیدی تولید می کند ، در تمشک و دیگر گیاهان جنس تمشک ریشه دائمی وساقه ها دو ساله می باشند . در درختان خزان دار مثل سیب وهلو ریشه و ساقه ی چند ساله و برگها چند ساله اند و در درختان همیشه سبز ریشه ، ساقه و برگ چند ساله هستند .
2. طبقه بندی از نظر شرائط محیطی :
نباتات بسته به میزان مقاومتشان نسبت به سرمای زمستانه به دو دسته حساس و مقاوم تقسیم بندی می شوند . در درختان بعضی اوقات تقسیم بندی را فراتر برده آنها را بسته به مقاومت چوب در برابر سرمای زمستان و یا مقاومت جوانه گل در برابر سرمای بهاره تقسیم بندی می کنند . برای مثال چوب درخت زردآلو
می تواند سرمای بسیار شدید را در زمستان تحمل نماید ، ولی جوانه گل آن در برابر سرمای بهاره بسیار حساس می باشد . به این جهت کشت آن محدود به مناطقی می شود که سرمای بهاره نداشته باشد .
3 . طبقه بندی از روی عادت رشد و شکل و نوع ساقه هوائی :
در این طبقه بندی گیاهان به دو دسته خشبی و علفی تقسیم بندی می شوند . خشبیها که دارای اندام و بافت های چوبی می باشند خود به سه دسته کوچکتر (درخت ، درختچه ، خزنده ) تقسیم بندی می گردند. درخت معمولاً دارای یک تنه اصلی مستقیم است (مثل کاج ، چنار).درختچه دارای چندین شاخه اصلی بجای تنه می باشد (شمشاد ،تمشک ).گیاهان چوبی خزنده ،باوجودی که دارای ساقه ی مشخص می باشند نمی توانند بدون قیم بر روی تنه خود بایستند (مثل مو) گیاهان علفی که دارای بافت های ترد و نـــرم می باشند خود به دو دسته کوچکتر علفی و خزنده تقسیم می شوند. دسته اول نیاز به قیم نداشته و بر روی ساقه خود میایستند (شمعدانی ، اطلسی )دسته دوم بر روی زمین می خزند (هندوانه ، کدو ) گیاهان چوبی عمدتاً چند ساله اند در صورتیکه گیاهان علفی ممکن است یکساله دوساله و یا چندساله باشند ، در مناطق معتدله شاخ و برگ گیاهان علفی چند ساله هر سال در اثر سرما از بین می رود ولی ریشه آنها زنده می ماند و در بهار سال بعد دوباره شاخ و برگ جدید تولید می کند . (کوکب ، نعناع و توت فرنگی ). به طور کلی گیاهانی که برگهای خود را در فصل زمستان ازدست می دهند خزان دار خوانده می شوند (بید ،نارون،چنار )و آنهائی که در سراسر سال دارای برگ هستند همیشه سبز می گویند (نارنج ، زیتون،خرما )البته در گیاهان همیشه سبز روی گیاه برگ هایی وجود داردکه آن را سرسبز نگه می دارد . گیاهان خزان دار بیشتر در مناطق معتدله جهان دیده می شوند ، در حالی که گیاهان همیشه سبز مخصوص نواحی گرمسیر و نیمه گرمسیر می باشند.
4 . طبقه بندی باغبانی :
با در نظر گرفتن عواملی از قبیل نحوه مصرف می توان گیاهان باغبانی را به چهار دسته کلی (میوه ، سبزی ، زینتی و متفرقه )به شرح زیر تقسیم بندی کرد .
میوه- از نظر گیاهشناسی میوه عبارتست از دیواره تخمدان رشد کرده تکامل یافته یک گل که ممکن است با بعضی دیگر از قسمتهای گل همراه باشد ،از نظر باغبانی میوه عبارتست از قسمت گوشتی و خوراکی یک گیاه که در بوجود آمدنش قسمتهای مختلف گل تاثیر مستقیم دارند ، مثل خربزه ،
هندوانه،خیار، گوجه فرنگی و بادمجان که همگی یکساله هستند یا به صورت یکساله کشت می شوند ولی غده ی سیب زمینی که گل در به وجود آمدنش نقشی ندارد میوه به حساب نمی آید .
میوه ها از نظر احتیاجات حرارتی به دودسته تقسیم می شوند :میوه های مناطق معتدله و میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری .
الف-میوههای مناطق معتدله که شامل :
1-میوه های دانه دار مثل سیب، گلابی ، به و زالزالک
2-میوه های هسته دار مثل بادام، گیلاس ،آلبالو، زردآلو،هلو، گوجه و آلو
3- میوه های مرکب مثل توت و شاه توت
4- میوه های خشکباری مثل فندق و گردو
ب-میوههای مناطق نیمه گرمسیری و گرمسیری
درختان همیشه سبز :
1-مرکبات(پرتقال،لیموشیرین،نارنگی،لیموترش،گریب فروت )
2-نخیلات (خرما و نارگیل ،میوه آنها ازلحاظ گیاهشناسی سته یا حبه می باشد )
3-زیتون و خربزه درختی که میوه آنها سته می باشد (هسته زیتون مربوط به بافت بذر است نه درون بر )
4-انبه و اوکادو که هر دو میوه شفت دارند .
درختان خزاندار:
1-انار: دارای میوه سته مرکب است که در داخل آن تعداد زیادی شفت کوچک قرار دارد .
2-انجیر:دارای میوه کاذب است که در داخل آن چندین فندقه درون یک نهنج گوشتی قرار دارد.
3- پسته: درون بر چوبی است جزو میوه های خشکباری است.
4-خرمالو : که میوه آن یک سته یا حبه است .
سبزی های فصل سبـز سبزی های فصل گــــرم
مقاوم نمیه مقاوم حساس خیلی حساس
مارچوبه هویج ذرت بلال خیار
انواع کلم ها گل کلم گوجه فرنگی بادمجان
تره فرنگی کرفس لوبیای آمریکایی
پیاز چغندر برگی طالبی
نخود کاسنی کدومسمائئ
تربچه کاهو سیب زمینی شیرین
اسفناج سیب زمینی هندوانه
شلغم
ریواس
گیاهان زینتی :
شامل دسته های زیر می باشد :
گیاهان خشبی ، درخت ها ، درختچه ها ، خزنده ها ،گیاهان علفی
گیاهان متفرقه:
گیاهان متفرقه گیاهانی هستند که جزو گیاهان باغبانی محسوب می شوند ولی در هیچ یک از سه دسته قبل نمی گنجد و گروههای زیر را شامل می شود :
الف – گیاهان نوشابه ای شامل چای،قهوه، کاکائو
ب- گیاهان شیرابه ای مثل درخت کائوچو و فیکوس
پ- گیاهان داروئی شامل گاو زبان و سنبل الطیب
ت-گیاهان ادویه ای مثل وانیل، دارچین، هل، زرد چوبه و آویشن
تاسیسات و ادوات باغبانی:
وسایلی را که در باغبانی مورد استفاده قرار می دهند می توان به دو دسته تقسیم نمود .
1. اداواتی که در کلیه شعب باغبانی (درختکاری،گلکاری وسبزیکاری)مورد استعمال دارند مانند اداوات تهیه زمین ،قیچی باغبانی ،لوازم پیوند زنی و وسایل حمل و نقل خاک و کود و اداوت کار.
2. لوازمی که در رشته بخصوص از فن باغبانی بکار می رود از قبیل ماشین و قیچی چمن بری که فعلاً در گلکاری استعمال می شود ، و قیچی مخصوص بریدن شاخه های ضخیم و نازک که در ارتفاعات زیاد روی تنه درخت قرار گرفته اند و یا وسایل مخصوص چیدن میوه های درشت مانند گلابی و غیره که در قسمت درختکاری مورد استعمال دارد.
اداوات دستی که در باغبانی مورد استفاده قرار می گیرد عبارت است از:
1. بیل – درباغبانی از بیل دو استفاده می شود :یکی برای شخم زدن و برگرداندن زمین و دیگری برای تسطیح و ساختن مرزها و آبیاری ،بیلی که برای برگرداندن و شخم زدن زمین بکار می رود معروف است به بیل نوک باریک و در نقاط مختلف کشور دارای ابعاد مختلف می باشد . بیل هائی که برای تسطیح زمین و یا ساختن مرزها و آبیاری بکار می رود موسومند به بیل ساختمانی .
2. بلویافوکا- این اسباب خیلی شبیه به تیشه است که قسمت آهنی مربع مستطیل و تقریباًبه ابعاد 23 در 16 سانتیمتر می باشد .
3. کلنگ دو سر - اسبابی است کاملاً شبیه به کلنگ های دو سر بنائی با این تفاوت که به جای نوک باریک در یک طرف نوک تیزی با یک چنگک دو شاخه قرار گرفته در صورتیکه در طرف مقابل دارای نوک شیشه ای می باشد .
4 . چنگک -چنگک آلتی است شبیه به بیل که به جای صفحه آهنی آن سه یا چهار دندانه بطول 25 تا 30 سانتیمتر قرار گرفته اقسام مختلف چنکگ برای خراش دادن سطح مزرعه و تهویه توده کود خاک برگ و برداشت محصول زیرزمینی مانند سیب زمینی بکار می رود .
5. شن کش – شن کش آلتی است مانند شانه با دسته بلند که در موقع تسطیح زمین و جمع آوری شن و قطعات کوچک سنگ یا زیر خاک کردن پاره بذور و جمع آوری علف و تنظیف قطعات گلکاری به کار می رود .
6.بیلچه – این اسباب برای کندن نشای گل و انواع سبزیها از خزانه و گاهی نیز برای وجین و نرم کردن پای بوته ها و یا کاشتن نهال بکار می رود .
لوازم مبارزه با آفات و بیماری های نباتی:
اصولاً ماشینهای سمپاشی ساده را به دو طبقه می توان تقسیم نمود :
-آنهاییکه قبلًا به وسیله تلمبه مخصوصی فشار کافی در داخل مخزن ایجاد نموده و بعد شروع به سمپاشی می نماید .
– آنهاییکه در تمام مدت بوسیله دستی مخصوصی که در کنار مخزن قرار گرفته فشار لازم را ایجاد می نماید .
گلخانه:
گلخانه عبارت از ساختمانی است که در آن حرارت،رطوبت، نور و میزان گاز کربنیک قابل کنترل است . درون آن نباتات را می توان در تمام سال ، به ویژه در خارج از فصل پرورش داد . بعضی از محصولات را پیش رس کرد و یا برای تمام یا قسمتی ازسال گیاهان را از آب و هوای نامناسب دور نگه داشت .
-گلخانه ها از نظر نوع ساختمانی به اشکال مختلف ساخته شوند :
الف- گلخانه یکطرفه :این گلخانه معمولاً در کنار دیوار ساخته می شود و به طوری که دیوار شمالی آن با مصالح ساختمانی بنا شده و دیوارهای شرقی و غربی آن نیز تماماً یانصف از آجر ساخته می شود . دیواره جنوبی گلخانه کوتاهتر از دیواره شمالی آن است . بنابراین گلخانه دارای سقف شیشه ای شیب دار است . زاویه سقف با سطح زمین 30 تا 55 درجه می باشد .
ب- گلخانه نیمه دو طرفه :در این گلخانه سقف ازدو طرف شیب دارد و دیواره شمالی آن بلندتر از دیواره جنوبی است ، بنابراین دو طرف شیب دار سقف از نظر اندازه نامساوی است به طوری که مرتفع ترین نقطه سقف گلخانه به اندازه یک سوم عرض گلخانه با دیوار شمالی فاصله دارد . در این حالت لازم است که پایه های آهنی در زیر مرتفع ترین نقطه سقف قرار گیرد تا سقف را مستحکم نگه دارد . دیواره شمالی گلخانه را به اندازه 70/1 تا 3 متر از دیواره جنوبی بلند تر می سازند .
پ- گلخانه دو طرفه :جهت این نوع گلخانه شمالی جنوبی است و ارتفاع دیواره های جانبی گلخانه در تمام جهات با هم مساوی است . سقف گلخانه از دو طرف هم شیب و هم اندازه است . ارتفاع سقف در بلند ترین نقطه آن معمولاً5/2 تا 5/3 متر و عرض آن بین 3 تا 6 متر است .
ت- گلخانه دو جداره : این گلخانه ها در مواقعی که به حرارت ثابت و رطوبت نزدیک به اشباع نیاز است (مثلاً برای پرورش ارکیده ها) ساخته می شود ، پوشش این نوع گلخانه ها از دو لایه شیشه ای به فاصله 5 سانتیمتر از یکدیگر تشکیل شده که فاصله بین دو جدار شیشه ای به صورت عایق عمل کرده ، تقریباً در تمام قسمتهای گلخانه حرارت یکنواخت می شود .
طبقه بندی گلخانه ها از نظر حرارت:
گلخانه گرم
گلخانه تکثیر یا گلخانه گرم و مرطوب
گلخانه نیمه گرم یا معتدل
گلخانه خنک
عوامل محیطی مهم در گلخانه :مهمترین عوامل محیطی مهم در درون گلخانه عبارت است از :
• نور –شدت، مدت تابش و کیفیت نور برای گیاه اهمیت دارد . شدت نور لازم در گلخانه با نوع گیاه فرق می کند . در زمستان که نور طبیعی کم است می توان از نور مصنوعی استفاده کرد . در تابستان باید از شدت زیاد نور آفتاب در گلخانه کاست و بدینوسیله دمای گلخانه را کاهش داد . این کار با پاشیدن موادی مانند دوغاب آهک بر روی شیشه گلخانه و یا پوشاندن سطح خارجی آن با حصیر امکان پذیر است . مدت تابش نور به احتیاجات گیاهی که در گلخانه نگه داری می شود ، بستگی دارد . مثلا گل بنت قنسول روز کوتاه ، گل کیفی روز بلند و میخک بی تفاوت به طول روز است .
• دما –کنترل دمای گلخانه بسیار مهم است و با رشد گیاه رابطه مستقیم دارد . در گلخانه ها به دمای شبانه اهمیت بیشتری داده می شود . مقدار دمای لازم بستگی به نوع نبات دارد . مثلاً دمای شبانه برای گلهای میخک و میمون 10 درجه سانتی گراد برای بنت قنسول 15درجه سانتی گراد و برای گیاهان برگ زینتی 21 درجه سانت گراد است . دمای روزانه گلخانه در روزهای ابری باید 3 درجه و در روزهای آفتابی 6 تا 9 درجه بیشتر از دمای شبانه باشد .
• رطوبت –ازآنجاکه بسیاری ازاعمال فیزیولوژیکی و متابولیکی درمحیط آبگونه صورت می گیرد، در زندگی گیاهی آب عامل مهم محسوب می شود . آبیاری در گلخانه ممکن است از بالا و یا از پائین انجام شود .
• تهویه –تهویه گلخانه از جنبه های گوناگون حائز اهمیت است . مثلاً بدین وسیله اکسیژن لازم برای تنفس تامین می گردد و یا از تجمع گازهای سمی در گلخانه جلوگیری می شود .
.خاک-از عوامل مهم در گلخانه خاک است . اهمیت خاک در حفظ گیاه ،تامین آب و قسمتی از مواد غذائی آن می باشد . استریل کردن خاک یکی از کارهای مهم گلخانه ای است که با استفاده از حرارت و مواد شیمیائی فرم الدئید و پیکرین یا گاز اشک آور متیل بروماید انجام می شود .
هورمونهای گیاهی در باغبانی
هورمونهای گیاهی موادی هستند که بسیاری از فعل و انفعالات بیولوژیکی را تنظیم می کنند و در نتیجه ،بر روی بسیاری از پدیده های فیزیولوژیکی ،نظیر رشد و نمو شاخه ها ، تشکیل و رشد ریشه در قلمه ها و بذرها ،گلدهی ،باروری ،میوه دهی و بسیاری دیگر از فعالیت های گیاهی تاثیر می گذارند .ابتدا تصور می شد که برای هر یک از پدیده های فوق یک هورمون بخصوصی وجود دارد ولی سالهای بعد تحقیقات نشان داد که تعداد آنها کمتر است و یک هورمون مخصوص ممکن است در بسیاری از فعل و انفعالات بیولوژیکی دخالت داشته باشد .
انواع هورمونهای نباتی :بطور کلی هورمونهای نباتی را می توان به پنج دسته تقسیم کرد ،عبارتند از :
1-اکسین ها 2-جیبرلن ها 3- سیتوکنین ها 4- مواد جلوگیری کننده از رشد 5- گا زهائی مانند اتیلن و استیلن
اکسین ها:اسید اندول استیک مهمترین اکسینی است که بصورت طبیعی در بافت های گیاهی یافت می شود میزان این ماده در بافت های مختلف گیاهی و در گیاهان مختلف متفاوت است و مانند تمامی هورمونهای گیاهی مقدار آن در بافت ها بسیار اندک است .
جیبرلین ها:اولین بار توسط ژاپنی ها از یک نوع قارچ بدست آمد و مدتها فراموش شده باقی ماند سپس توسط دانشمندان سایر نقاط دنیا کشف آنها پیگیری شد و در گیاهان عالی یافت شد . امروزه حداقل 40 نوع متفاوت از جیبرلین ها شناخته شده اند و هر سال بر تعداد آنها افزوده می شود . بعضی از آنها معروفتر از سایرین شدند و در کشاورزی و باغبانی بیشتر از سایر انواع جیبرلین ها مورد استفاده قرار گرفتند . جیبرلین ها نیز مانند اکسین ها باعث طویل شدن و بزرگ شدن سلولها می شوند بعلاوه این مواد در تقسیم و در نتیجه تکثیر سلولهای گیاهی بسیار موثر می باشند و در نتیجه باعث طویل شدن شاخه ها و رشد طولی نبات می شوند.
سیتوکنین ها:این ها هورمونهای نباتی می باشند که در تقسیم و تکثیر آنها دخالت دارند . غالباً مشتقات ماده ای بنام آدنین می باشند که این ماده خود در ساختمان اسیدهای نوکلئیک وارد است.
مواد جلوگیری کننده از رشد: در گیاهان بسیاری از مواد جلوگیری کننده از رشد وجود دارد، پدیده هائی نظیر جوانه زدن بذر ،توقف رشد شاخه ها و دوره خواب جوانه ای و غیره ارتباط نزدیک با این مواد دارند . اینها ترکیبات مختلفی می باشند و غالباً از مواد فرار مانند فنیلها و فنولها تتشکیل می شوند ،مواد جلوگیری کننده از رشد نیز به صورت طبیعی و مصنوعی شناخته شده اند از دسته اول اسید ابسیسیک شهرت فراوان دارد و در گیاه بسیار فعال است .
اتیلن:احتمالاً اتیلن در تمام بافت های زنده حاصل می شود ،میوه های رسیده محتوی مقادیر زیادی اتیلن می باشند . نظر به اینکه این گاز تاثیر بارزی در بعضی از پدیده های فیزیولوژیکی گیاهی نظیر گلدهی و غیره دارد در سالهای اخیر جزو هورمونهای نباتی بحساب آمده است از آنجا که مصرف این گاز جهت بعضی کارهای باغبانی و یا کشاورزی عملاً به دشواری امکان پذیر است ماده ای بنام اتفون ساخته شده است که این گاز را متصاعد می کند .
هرس
کلیات در رابطه با هرس
متخصصین در امر هرس باید دارای اطلاعات دقیق علمی و تجربیات کافی از نظر علمی و عملی باشند تا بتوانند در امور تربیت و نگهداری درختان باغ میوه توفیق حاصل نموده و محصول را در سطح قابل قبول و استانداردی تولید نمایند .البته این کار در عمل مشکلاتی دارد ،زیرا دو درخت از یک نوع را در یک باغ میوه نمی توان یافت که از نظر رشد و نمو اعضای رویشی و زایشی کاملاً همانند و مشابه باشند . بنابراین همواره یک متخصص مجرب خودش را در مقابل هر یک از درختان باغی در یک وضعیت و حالات تازه ای مشاهده
می کند در این صورت ناچاراً به حکم ضرورت ایجاب می کند که یک حکم را بین اعضای مختلف هوائی یک درخت عمل نماید در این صورت مغز هرس کننده بیشتر از دستهایش بکار میافتد به هر حال باید توجه نمود ، افرادی که به امر هرس مبادرت می نمایند ،لازم است دوره آموزشی لازم را ببینند ،زیرا چنین افرادی می توانند تا حدودی علل حذف و یا ابقای عضوی را در روی درخت توضیح دهند .
هرس درختان میوه
هرس درختان میوه برای دو منظور انجام می گیرد . یکی تشکیل فرم یا شکل دهی ،دیگری هرس به منظور تولید میوه و یا بهرهوری و همچنین بهتر کردن کمیت و کیفیت محصول می باشد.
1. هرس فرم:از نظر علمی و بهره برداری ،فرم درخت تابع خصوصیات نوع درخت و شرایط آب و هوائی محیط و محل می باشد . برای تشکیل فرم مورد نظر باید اعضای رویشی مخصوصاً شاخه های اولیه درخت مورد نظر را که فرم پذیر هستند ،بر حسب هدف انتخابی و تعیین شده هدایت کرده تا فرم لازم و مطلوب در آنها ایجاد گردد.
2. هرس تولید میوه یا بهره برداری :هرس تولید میوه عبارت است ازکلیه اقداماتی که تغییراتی در اجرای عملیات مختلف مورفولوژیکی درخت به منظور تقویت و یا تضعیف آن و نیز اصلاح محصول درخت از نظر کمی و کیفی ایجاد نمالید .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 32 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله باغبانی عمومی
