تحلیل محتوای کتاب تاریخ معاصر ایران در دوره ی متوسطه از بعد تفکر انتقادی
نوع فایل:ورد قابل ویرایش
تعداد صفحه:50
قیمت:3500 تومان
دانلود و خرید به صورت آنلاین
چکیده
این پژوهش با هدف تحلیل محتوای کتاب تاریخ معاصر ایران از بعد تفکر انتقادی انجام شده است. برای انتخاب مؤلفه های تفکر انتقادی از روش توصیفی و برای تجزیه و تحلیل محتوای کتاب از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. جامعه ی آماری در این پژوهش، محتوای کتاب درسی تاریخ معاصر ایران شامل 2818 جمله بوده که بدلیل محدود بودن جامعه ی آماری، نمونه ی آماری نیز همان جامعه ی آماری می باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات، سیاهه ی تحلیل محتوای کتاب درسیِ تاریخ معاصر ایران بوده که بر اساس مبانی نظری تهیه و روایی آن توسط متخصصان علوم تربیتی تایید شده است. واحد تحلیل نیز جملات مندرج در متن کتاب درسی تاریخ معاصر ایران بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که در مجموع در محتوای کتاب درسی تاریخ معاصر ایران 63/34 درصد جمله ها با تفکر انتقادی ارتباط داشته که از این میزان 14/22 درصد به بعد شناختی، 88/6 درصد به بعد عاطفی و 61/5 درصد به بعد عملکردی اختصاص دارد. نتایج یافته ها حاکی از آن است که درصد توزیع مؤلفه های تفکر انتقادی در محتوای کتاب درسی تناسب نداشته است، همچنین میزان توجه به بعد شناختی، حدود سه برابرِ میزان توجه به بعد عاطفی و بعد عملکردی بوده که این وضعیت متناسب با آموزش تفکر انتقادی نمی باشد.
مقدمه
نقد و بررسی محتوای کتابهای درسی از جمله موضوعاتی است که در چند دهه ی اخیر مورد توجه پژوهشگران و متخصصان تعلیم و تربیت قرار گرفته است؛ توجه به این موضوع می تواند کمی ها و کاستی های کتابهای درسی را آشکار نماید و به طراحان برنامه های درسی در تدوین بهتر کتابهای درسی کمک نماید.
کتاب درسی یا محتوای مطالب آموزشی به ویژه در نظامهای آموزشی متمرکز که محور مکتوب و مدون تعلیم و تربیت محسوب شده و فعالیت ها و تجربه های تربیتی دانش آموزان توسط معلم و حول محور آن سازماندهی می شود، نیاز به تحلیل و بررسی علمی دارد. نوعی از تحلیل ها که برای برنامه ریزان درسی، مؤلفین و تصمیم گیرندگان برنامه های درسی بسیار مفید و ضروری است، تحلیل محتوایی است. (Yarmohammadiyan, 2009)
محتوا[1] عبارت است از مجموعه مفاهیم، اصول، مهارتها، ارزشها و گرایشهایی که از سوی برنامه ریزان و به قصد تحقق اهداف انتخاب و سازماندهی می شود. محتوا وسیله ای برای تحقق اهداف به شمار می آید و به همین دلیل ضروری است ویژگیهای آن با اهداف مورد انتظار تناسب داشته باشد. (Maleki, 2008, p83)
برای بررسی محتوای آشکار پیام های موجود در یک متن می توان از روش تحلیل محتوا[2] استفاده کرد. در این روش محتوای آشکار و پیام ها به طور نظام دار و کمی توصیف می شود. از این رو این روش را می توان روش تبدیل داده های کیفی به داده های کمی قلمداد کرد (Sarmad, Bazargan, Hejazi, 2008)
هدف این پژوهش تحلیل محتوای کتاب تاریخ معاصر ایران از بعد تفکر انتقادی است؛ تفکر از ارکان اصلی آموزش و پرورش می باشد و تفکر انتقادی[3] نیز به عنوان یکی از انواع تفکر و بدلیل ویژگی های خاصی که دارد از جایگاه ممتازی برخوردار است؛ اهمیت این مسأله تا آنجاست که برخی از صاحبنظران، پیشرفتِ بشر در عرصه های گوناگون علمی را مدیون تفکر انتقادی می دانند و حتی معتقدند که پرورشِ تفکر انتقادی، هدف اساسی تعلیم وتربیت است.
پرورش تفکر انتقادی یکی از هدفهایی است که به یک ماده درسی به تنهایی مربوط نمی شـود، بلکه هر تعلیم و تربیتی با این هدف ارتباط دارد و محتوا به عنوان وسیله دستیابی به هدف آموزش و پرورش باید از وسعت لازم برخوردار باشد، یعنی مفاهیم، مهارتها و نگرشها باید طوری انتخاب شود که با اهداف اساسی سنخیت داشته باشد. اهداف تربیتی پرورش انسان کاوشگر، نقاد و فعال از جمله اهدافی هستند که توسط همه دروس دوره متوسطه باید تحقق یابند. (Maleki, 2008)
مور و پارکر (Moor&Parker, 1998) معتقدند: توانایی تفکر به طریق انتقادی امری بسیار حیاتی است؛ در حقیقت زندگی ما به آن وابسته است. روشی که ما زندگی مان را اداره می کنیم وابسته به آن چیزی است که ما فکر می کنیـم درست است و آن را پذیرفته ایم. هر اندازه ما در ارزیابی ادعایی با دقت بیشتری عمـل کنیم و بتوانیم مسائل مربوط از مسائل غیر مربوط جدا کنیم، تفکر ما انتقادی تر است.
مطهری (Motahari, 2000) از حضرت مسیح (ع) این روایت را نقل کرده : «خُذِالحَقَّ مِن اَهلِ الباطِلِ و لا تَاخُذِ الباطِلَ مِن اَهلِ الحَقِّ. ای بسا حق را از اهل باطل بشنوید بگیرید، و ای بسا باطل را از اهل حق بشنوید نگیرید.» این مطلب به نوعی برخی از جنبه های تفکر انتقادی را مورد توجه قرار داده است و به راستی اگر بخواهیم به این آموزه ی ارزشمند دینی عمل کنیم آیا جز با آموزش تفکر انتقادی می توان به این مهم دست یافت؟!
تحلیل محتوای کتاب تاریخ معاصر ایران در دوره ی متوسطه از بعد تفکر انتقادی