مقدمه
در طی قرن حاضر یکی از زمینه های مطالعاتی که توجه روز افزون بسیاری از متخصصان رشتههای مختلف را به خود جلب نموده است ، بررسی نقش جنسیت و تفاوت های مربوط به آن در زمینه های گوناگون علمی است . یکی از مباحث جالب در حرفه روانپزشکی و پزشکی نیز تفاوتهای وابسته به جنس و ابتلا به بیماریها و اختلال های عنوان شده در راهنمای آماری و تشخیص اختلال روانی (DSM IV) [1] میباشد. در بخش همه گیرشناسی اختلال ها ، نرخ بروز بیماریها ی مختلف در دو جنس ، تفاوت های فراوانی را نشان می دهد . برای مثال ، مردها در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماریهای قلبی – عروقی ، الکسیم ، پسیکوپاتی[2] (جامعه ستیزی) می باشند . در حالی که زنها در طول زندگی شان بیشتر در خطر ابتلا به بیماریهای مربوط به تیروئید ، اختلال های خوردن و افسردگی هستند . (نمازی 1379) .
اختلال افسردگی یکی از شایع ترین اختلالات روانپزشکی ، با شیوع 25% - 15% در طول عمر به شمار می رود ( جود[3] ، 1994 ) . افسردگی نه تنها در بسیاری از....
عنوان صفحه فصل اول: موضوع تحقیق مقدمه ................................................................................................................ 1 بیان مسأله .......................................................................................................... 6 ضرورت تحقیق................................................................................................... 10 اهداف تحقیق...................................................................................................... 13 فرضیههای تحقیق................................................................................................ 13 متغیرهای تحقیق.................................................................................................. 14 تعاریف متغیرهای تحقیق...................................................................................... 14 فصل دوم: ادبیات پژوهش الف) افسردگی ................................................................................................... 16 تاریخچه افسردگی............................................................................................... 16 افسردگی چیست................................................................................................. 17 تفاوت بین اندوه سالم و افسردگی چیست............................................................. 19 تعریف افسردگی ................................................................................................ 19 افسردگی چه کسانی را تهدید میکند..................................................................... 20 -جنس................................................................................................................ 20 -سن.................................................................................................................. 20 دیدگاههای نظری درباره افسردگی......................................................................... 21 دیدگاه زیست شناختی......................................................................................... 21 -سبب شناسی افسردگی....................................................................................... 22 -توارث.............................................................................................................. 22 -آمینهای بیوژنیک.............................................................................................. 23 -نوراپی نفرین..................................................................................................... 23 -سروتونین.......................................................................................................... 24 -دوپامین............................................................................................................ 24 -فرضیه فلوکستین (پروزاک) وایندول آمین............................................................ 25 پاسخ زیست شناختی در افسردگی........................................................................ 25 -آزمون بازداری دگزامتازون.................................................................................. 25 - فروزش........................................................................................................... 26 - اختلالات خواب............................................................................................... 26 -محور تیروئید..................................................................................................... 27 -اثر کورتیزول..................................................................................................... 28 -سیستم لیمبیک و افسردگی................................................................................. 28 -ریتمهای شبانه روزی.......................................................................................... 29 -تصویر گری از مغز............................................................................................ 30 دیدگاه روان شناختی............................................................................................ 30 الگوهای روانکاری............................................................................................... 31 الگوی خشم معطوف به درون............................................................................... 31 -الگوی فقدان شی............................................................................................... 32 دیدگاه رفتاری .................................................................................................... 32 دیدگاه انسانگرایی............................................................................................... 33 دیدگاه شناختی.................................................................................................... 34 -خطاهای منطق................................................................................................... 35 -الگوی درماندگی آموخته شده افسردگی............................................................... 36 ب) درمان افسردگی........................................................................................... 38 درمان مبتنی بر نظریههای زیست شناختی............................................................... 38 -دارو درمانی...................................................................................................... 38 -الکترو شوک درمانی........................................................................................... 39 - نور درمانی....................................................................................................... 40 درمان مبتنی بر نظریههای روان پویایی................................................................... 41 -روان درمانی روان پویشی................................................................................... 42 -روان درمانی حمایتی.......................................................................................... 43 -روان درمانی میان فردی...................................................................................... 44 -روان درمانی فمینیستی........................................................................................ 45 درمان مبتنی بر نظریههای شناختی و رفتاری........................................................... 45 -رفتار درمانی...................................................................................................... 46 -رابطه درمانی..................................................................................................... 47 - شناخت درمانی................................................................................................ 48 درمان مبتنی بر گروه درمانی.................................................................................. 49 -خانواده درمانی.................................................................................................. 50 -زوج درمانی...................................................................................................... 50 -گروههای حمایتگر............................................................................................. 51 درمانهای تکمیلی ................................................................................................ 51 -داروهای گیاهی................................................................................................. 52 -رژیم غذایی و مکملهای غذایی.......................................................................... 52 -فنون آرمیدگی.................................................................................................... 53 -هومیوپاتی......................................................................................................... 54 ج) افسردگی زنان............................................................................................... 55 اختلالات خلقی مربوط به قاعدگی........................................................................ 56 سندرم قبل از قاعدگی (pms)................................................................................ 56 -سبب شناسی..................................................................................................... 56 -بروز تشخیص................................................................................................... 57 اختلال ملال پیش از قاعدگی ............................................................................... 58 درمان اختلالهای قاعدگی ................................................................................... 60 -درمان سندرم قبل از قاعدگی (pms) ................................................................... 60 -درمان اختلال ملال پیش از قاعدگی..................................................................... 61 ارزیابی تاثیر درمانها............................................................................................ 63 اختلالات خلقی مربوط به زایمان........................................................................... 64 -افسردگی بعد از زایمان...................................................................................... 65 -سبب شناسی اختلالات خلقی بعد از زایمان......................................................... 65 - بروز و تشخیص افسردگی بعد از زایمان............................................................ 68 -علایم افسردگی در طول بارداری......................................................................... 69 -اختلالات خلقی پس از زایمان............................................................................ 69 درمان اختلالات خلقی پس از زایمان..................................................................... 72 -دارو درمانی در دوران بارداری............................................................................ 75 -دارو درمانی در دوران شیردهی........................................................................... 77 چگونه خود را یاری دهیم؟................................................................................... 78 نقش حمایتی ماما و پرستار روانگر در پیشگیری افسردگی پس از زایمان.................. 79 اختلالات خلقی مربوط به یائسگی......................................................................... 81 -سبب شناسی .................................................................................................... 82 - یائسگی و افسردگی.......................................................................................... 82 -درمان............................................................................................................... 83 خلاصه جلسات کلاسهای آمادگی دوران بارداری................................................. 86 د) مروری بر تحقیقات انجام شده........................................................................ 101 فصل سوم: طرح تحقیق طرح پژوهش ..................................................................................................... 106 جامعه آماری....................................................................................................... 108 نمونه آماری......................................................................................................... 108 روش نمونهگیری................................................................................................. 109 ابزار اندازهگیری................................................................................................... 109 پرسشنامه افسردگی بک........................................................................................ 110 جدول هنجار گزینی مقیاس افسردگی بک.............................................................. 114 روند اجرای اطلاعات .......................................................................................... 115 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات............................................................................. 117 فصل چهارم: تحلیل آماری دادههای توصیفی پژوهش..................................................................................... 118 تحلیل دادههای پژوهش........................................................................................ 123 فصل پنجم: بحث و نتیجهگیری خلاصه پژوهش .................................................................................................. 133 بحث و جمع بندی نهایی..................................................................................... 134 محدودیتهای تحقیق.......................................................................................... 136 پیشنهادها............................................................................................................ 136 منابع ضمائم
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر کلاس های آموزشی دوران بارداری بر افسردگی پس از زایمان زنان ساکن تهران انجام شد. این مطالعه از نوع مطالعات شبه تجربی بود. در این پژوهش میزان افسردگی خانم های مراجعه کننده از طریق پاسخ به تست بک انجام شد و سن آزمودنی های مورد پژوهش حداقل 18 و حداکثر 39 سال بود. نمونه آماری این پژوهش شامل 120 خانم بود که در گروه 40 نفری مورد مطالعه قرار گرفتند و همچنین این گروه ها خود به دو دسته بارداری اول و بارداری دوم نیز تقسیم شدند، که در سال 85-84 به درمانگاه قدس، بیمارستان بوعلی و مطب خانم دکتر محمدیاری مراجعه کرده بودند و به صورت غیر تصادفی، در دسترس و داوطلب، انتخاب شدند و پرسشنامه را تکمیل نمودند.
فرضیه اصلی محقق عبارت بود از:
بین میزان شرکت در کلاس های آمادگی دوران بارداری و میزان افسردگی پس از زایمان رابطه وجود دارد. نتایج تحلیل آزمون T نشان داد که کلاس های آمادگی دوران بارداری در کاهش افسردگی پس از زایمان تأثیر داشت.
همچنین فرضیه های فرعی محقق عبارت بودند از:
- بین خانم هایی که در کلاس آمادگی دوران بارداری شرکت می کنند با خانم هایی که در کلاس آمادگی دوران بارداری شرکت نمی کنند از نظر میزان افسردگی تفاوت وجود دارد. نتایج تحلیل آزمون T نشان داد بین خانم هایی که در کلاس آمادگی دوران بارداری شرکت کرده اند و آنهائی که در چنین کلاس هایی شرکت نداشتند از نظر افسردگی تفاوت معناداری وجود داشت.
- بین خانم هایی که به مطب خصوصی مراجعه کردند با خانم هایی که به درمانگاه دولتی مراجعه کردند تفاوت وجود دارد. نتایج تحلیل آزمون T نشان داد که بین این دو وضعیت ذکر شده تفاوت معنا داری وجود نداشت. یعنی عامل اقتصادی – اجتماعی تأثیری در میزان افسردگی پس از زایمان نداشت.
- بین بارداری های اول و دوم از نظر میزان افسردگی تفاوت وجود دارد. در این فرضیه نیز با استفاده از نتایج تحلیل آزمون T مشخص شد که بین بارداری اول و دوم از نظر میزان افسردگی تفاوت معنا داری وجود نداشت.
کلید واژه ها:
- افسردگی
- افسردگی پس از زایمان
کلاس های آمادگی دوران بارداری
-1- خلاصه پژوهش
عدم سازش و وجود اختلالات رفتاری در جوامع انسانی بسیار فراوان است. و هیچ فرد انسانی در برابر اختلالات روانی مصونیت ندارد. افسردگی علل مختلف دارد و در بروز آن عوامل متعددی دخالت دارند و در هر دوره ای از دوران تکامل زندگی این عوامل متعدد فرق می کنند. طبق آمارهای بین المللی 15% از افراد بالغ بالای 15 سال که به پزشکان مراجعه می کنند، علایم بارز افسردگی را نشان می دهند. یکی از مهمترین اغتشاشات روانی زنان، تجربه های استرس هیجانی در طول حاملگی و اولین هفته های بعد از زایمان است. اختلالات خلقی پس از زایمان که به فراوانی پیش می آید و معمولاً گذرا است، نزد عموم مردم مسأله شناخته شده است اما در برخی موارد این حالت ها به صورت بیماری افسردگی و مداوم و پایدار ظهور کرده و درمان جدی و منظمی را نیاز دارد. اولین نوع اختلالات خلقی بعد از زایمان به عنوان غم مادری بعد از زایمان شناخته شده است و میزان شیوع آن حتی تا حد 85 درصد گزارش شده است. دومین نوع عبارتست از افسردگی پس از زایمان با شدت متوسط یا خفیف که شیوع آن 15-10 درصد است، و سومین نوع، سایکوز بعد از زایمان است که بسیار کمیاب می باشد و شیوع آن بسیار نادر و در حد 1 تا 2 در هزار گزارش شده است. شناخت عوامل موثر و یا تشدید کننده در بروز افسردگی بعد از زایمان می تواند گام های عملی موثر در پیشگیری و درمان افسردگی زنان به دنبال داشته باشد.
هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر کلاس های آمادگی دوران بارداری بر کاهش افسردگی پس از زایمان است. در این پژوهش میزان افسردگی خانم های باردار از طریق پاسخگویی به تست بک، یک بار در سه ماه اول بارداری و سپس 35 روز پس از زایمان سنجیده شد. سن افراد مورد مطالعه بین 18-39 سال بوده و در دو گروه بارداری اول و بارداری دوم تقسیم شدند. محل سکونت افراد مورد مطالعه شهر تهران بوده است. تعداد نمونه 120 نفر خانم باردار مراجعه کننده به کلینیک قدس، بیمارستان بوعلی و مطب خانم دکتر محمدیاری بوده است. نتایج این پژوهش از جنبه توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این پژوهش نشان داد افرادی که در کلاس های آمادگی دوران بارداری شرکت کرده اند به مراتب درجات پایین تری از افسردگی بعد از زایمان را به نسبت گروه گواه، داشته اند و این تفاوت خصوصاً در بارداری اول بارزتر بوده است. در این تحقیق ارتباطی بین افسردگی بعد از زایمان با مسائل اقتصادی – اجتماعی و دفعات بارداری به دست نیامد.
5-2- بحث و جمع بندی نهایی
فرضیه اصلی پژوهش حاضر این بود که بین شرکت در کلاس های آمادگی دوران بارداری و میزان افسردگی پس از زایمان رابطه وجود دارد.
بر اساس فرضیه اصلی گروه آزمایش بر مبنای نمرات پیش آزمون و پس آزمون که در پرسشنامه افسردگی بک کسب نمودند، مورد مقایسه قرار گرفتند تا مشخص شود که بین نمرات افسردگی قبل از آموزش و بعد از آموزش تفاوت معنی داری وجود دارد یا خیر(528/2 t = ) با توجه به یافته های پژوهش و تفاوت میانگین نمرات قبل (92/13) و بعد (40/10) از آموزش چنین نتیجه گرفته شد که کلاسهای آمادگی دوران بارداری بر کاهش افسردگی پس از زایمان تأثیر داشته است. یافته فوق با یافته آیفرتزل و همکارش (2006) همخوانی دارد.
فرضیه فرعی اول پژوهش حاضر این بود که بین خانم هایی که در کلاس آمادگی دوران بارداری شرکت می کنند و آنهایی که شرکت نمی کنند، از نظر میزان افسردگی بعد از زایمان، تفاوت وجود دارد. این تفاوت در دو گروه مورد مقایسه با T= 3/289 کاملاً معنا دار شد و معلوم گردید که شرکت در کلاس های آمادگی دوران بارداری به نحو قابل توجهی در کاهش افسردگی مؤثر بوده است. یافته های فوق با یافته های آیفرتزل و همکاران (2006) وود و همکاران (1997)، لئونارد (1998) استوارت و همکاران (2002) مک کوئین و همکاران (2003) همسواست و همخوانی دارد.
فرضیه فرعی دوم پژوهش حاضر این بود که بین خانم های باردار مراجعه کننده به مطب خصوصی و خانم های مراجعه کننده به درمانگاه ها از نظر میزان افسردگی تفاوت وجود دارد. این تفاوت در بارداری اول به دست آمد. (12/2 t = ) اما در بارداری دوم این تفاوت مشاهده نگردید (455/1 t = ) و در مجموع دو بارداری این تفاوت معنی دار نبود. این یافته متناظر با یافته های خانم فریال خمسه (1381) برگنت و همکاران (1999) بوده ولی با یافته های خانم زهرایی و همکاران (1380) همسو بوده است.
بررسی تاثیر کلاسهای آمادگی دوران بارداری بر کاهش افسردگی پس از زایمان زنان ساکن تهران