تعداد صفحات : 67 صفحه -
قالب بندی : word
مقدمه
پیدایش نهاد بیمه و تحول و گسترش چشمگیر آن در جهان و از جمله در ایران ، مسئله‌ای است که در این تحقیق بحث و بررسی خواهد شد . ولی از آنجا که در این نوشتار ، کوشش ما بر این است که پدیده‌ی بیمه را مورد بررسی قرار دهیم ، ناگزیریم نخست مطالبی درمورد واژه بیمه ، اندیشه های بیمه در سده های مختلف ، خطر ، قانون بیمه ، بیمه گر و بیمه گذار عرضه بداریم. پس از این مقدمه چینی و زمینه سازی ضروری به بحث و بررسی رشته های گوناگون بیمه ، ارکان اصلی عقد بیمه و انواع بیمه های اتکائی و در پایان به نتیجه گیری خواهیم پرداخت.
واژهی بیمه
درباره‌ی ریشه یابی واژهی بیمه دیدگاه‌ها و نگرش‌ها گوناگون‌اند:
الف ) در فرهنگ معین آمده است که برخی بر این باورند که این واژه از زبان هندی و از واژهی « بیما » گرفته شده است و ریشه‌ی سانسکریت دارد که با واژهی « بیم » در زبان پارسی هم ریشه است و افزودن ( های ) وصفی آن را واژه‌ای پارسی می‌کند . بر پایه‌ی این برداشت ، دو واژهی « بیم و بیما » هم دوش وهم ریشه‌اند .
ب) برخی دیگر بر این نظرند که « بیمه » ترجمان واژهی روسی « استراخووانی » به معنای ضد بیم و ترس است و استدلال می‌کنند که نخستین بار روس‌ها در ایران به کارهای بیمه‌ای پرداختند . به همین جهت ، نزدیکی دو واژهی « بیم و بیمه » (تداعی معانی ) در ذهن مردم ، سراینده‌ای را بر آن داشته است تا از سر شکوه و درد بگوید:
بر هر که رسد بیمی ، بر بیمه نماید رو در بیمه‌ام و در بیم ، این با که توان گفتن
پ) برخی از مولفان نیز واژهی بیمه را یکسره واژه‌ای پارسی می‌دانند و به استناد کتاب « مسالک و ممالک » ابواسحاق ابراهیم اصطخری می‌گویند که « بیمه » نام شهری در دیار طبرستان و دیلم بوده است.
به هر صورت ، ریشه و آبشخور واژگانی بیمه هر چه باشد ، معنا و مفهوم و مکانیسم مشارکتی و فنی آن یکی است و آن عبارت از ضمانت یا تضمین و پوشش گروهی سازمان یافته‌ای است که برای رویارویی با پیامد خطرها و ضررها و ایجاد آرامش و اطمینان و تعادل در زندگی اجتماعی واقتصادی انسان‌ها پایدار شده است . فرهنگستان ایران و قانون بیمه ، مصوب 1316 نیز واژهی بیمه را به همین معنا و مکانیسم نگریسته و پذیرفته است . در سایر زبان‌ها نیز نهاد بیمه و واژهی بیمه مفهوم و مکانیسم همانندی دارند.
فشرده آن که نهاد بیمه در معنا و مفهوم و مکانیسم امروزی خود در برگیرنده‌ی تضمین و تعهد جبران پیامدهای مالی خطرهای موضوع بیمه است . بدین معنا که ، شرکت‌های بیمه با گردآوری اشخاص در معرض خطر وسامانگری تعاون ومشارکت آنان ، طبق ضابطه‌های آماری ، پشتوانه‌ی مالی توانمندی را که بتواند پاسخگوی خسارت‌های احتمالی باشد سروسامان میدهند . ولی تا رسیدن همکاری انسان‌ها به شکل پیشرفته و سازمان یافته‌ی علمی امروزی ، مشارکت و همکاری برای جبران زیان‌ها در درازنای تاریخ بشر به صورت‌های ساده‌تری انجام می‌شده است و به تدریج با دگرگونی و تحول جامعه‌های انسانی به شکل امروزی درآمده است .
تاریخچه‌ی پیدایش و گسترش بیمه
- اندیشه‌ی بیمه در دوران باستان
در دوران گذشته ،هرگاه یکی از افراد قبیله صدمه و زیانی می‌دید دیگر اعضای قبیله به او یاری می رساندند . به طور نمونه هنگامی که گرگ گوسفندان کسی را می‌درید و او دچار دشواری مالی و معیشتی می شد یا یکی از اعضای قبیله طعمه‌ی درندگان وحشی می‌شد یا بر اثر پیشامدهای آسمانی و جوی مانند صاعقه (برق زدگی ) از بین می‌رفت سایر افراد قبیله به فرد یا خانواده‌ی زیاندیده کمک می‌کردند . این پدیده هنوز هم در زمان ما دیده می‌شود چنان که در روستاها هنگامی که یکی از روستانشینان در پی حادثه یا بیماری ناقص واز کار افتاده می‌شود یا از بین می‌رود اهل روستا هر یک به اندازه‌ی توانایی خود به زیاندیدگان یاری می‌رسانند . هنوز هم در میان دامپروران ما نگهداری گله‌ها و رمه‌ها را به نوبت می پذیرند .
در روستاها ، کشاورزان درو و خرمن کوبی محصول یکدیگر را بدون اجرت و پاداش به صورت کار رایگان انجام میدهند و این کردار کم کم به شکلی رسم و سنت و نوعی خویشکاری اخلاقی درآمده است . در واقع کمک رسانی ،همکاری و تعاون از ویژگی‌های هستی انسان و زایید‌ه‌ی زندگی اجتماعی و گروهی است . به سخن دیگر ، همراهی و همکاری انسان‌ها از قانون نیاز انسان به انسان وهمبستگی ذاتی و سرشتی آنان سرچشمه می گیرد و سیراب می شود . بایسته است یادآوری کنیم که در این کردار اجتماعی ، افراد قبیله یا مردم روستا و کشاورزان زیان وارد به اشخاص زیاندیده را جبران نمی‌کنند ، بلکه زیان روی آورده را ،در حدود توانایی مالی‌شان ، میان خود تقسیم و سرشکن می‌کنند. در واقع هدف یاری رساندن تسکین و آرام بخشی درد و رنج زیاندیدگان ودستگیری از همنوعان است و این همان کاری است که انسان‌های نیکوکار و سازمان‌های نیکوکاری و مدد رسانی در گذشته و اکنون انجام میدهند . البته این یاری رسانی‌ها ونیکوکاری‌ها با آنچه « بیمه » نامیده می‌شود از جهت مکانیسم یا ساخت و کار تفاوت دارند . ولی به هرحال ، بنیاد و چیستی و درون هستی همه‌ی این نهادها در « اصل تعاون و همیاری » ، که بافت پیوندی زندگانی انسان‌ها را می‌سازد ، ریشه و سرچشمه دارد . بر پایه‌ی پاپیروس به دست آمده ، سنگتراشان مصر باستان در 4500 ق م برای کمک به یکدیگر و پشتیبانی از خود در برابر حوادث و پیشامدهای زیانبار ، صندوقی ترتیب داده بودند که هر یک از آنان سهمی می‌پرداختند و از کمک‌های صندوق بهره‌مند می‌شدند .
در رم باستان نیز انجمن‌ها و گروه‌هایی وجود داشت که با تشکیل صندوق‌های پشتیبانی ، به هنگام نیاز ، به اعضای خود یاری می‌رساندند . وجوه گردآوری شده در این صندوق ها که به صورت حق عضویت ماهانه یا حق ورود دریافت می‌شد صرف هزینه‌ی کفن و دفن اعضای فوت شده می‌شد .
- اندیشه ی بیمه در سده‌های میانی
در قرون وسطی میان یونانی‌ها و رومی ها معمول بود که بازرگانان با وثیقه گرفتن کشتی و کالا وامی ، با بهره‌ی زیاد ، به دریا نوردان و حمل ونقل کنندگان کالا می دادند . شرط بازپرداخت اصل و بهره‌ی وام مذکور فروش کالاها و مراجعت کشتی از سفر بود و چنانچه کشتی در امواج دریا و طوفان غرق می‌شد وام دهنده حق مطالبه ی وام خود را نداشت و طلب او سوخت می‌شد . برعکس ، چنانچه کشتی و کالا سالم به مقصد می‌رسیدند و اجناس به فروش می‌رفت وام دهنده نه تنها اصل وام خود را دریافت می کرد بلکه ، برای جبران ریسکی که به عهده گرفته بود ،سهم و بهره‌ی جالبی نصیبش می‌شد. حداقل این بهره 15 درصد و حداکثر آن 40 درصد بود. هر چند این عمل را مقدمه‌ی بیمه‌ی باربری دانسته‌اند ولی در واقع این عمل نوعی صرافی بوده است و با بیمه خیلی فرق دارد. زیرا در فن بیمه ،حق بیمه قبل از تحقق و شروع خطر بین دو طرف تعیین وتوافق می‌شود در حالی که طبق این رسم ؛حق تضمین و هزینه‌ی قبول ریسک (بهره) بعد از پایان خطر وصول می شد و چه بسا به علت غرق کشتی یکسره وصول نمی‌شد مضاف بر اینکه که مبلغ دریافتی بابت تضمین خطر هم تناسبی با ریسک قبول شده نداشت .
دانلود تحقیق کارکردهای بیمه در ایران