دیابت در واقع یک بیماری مزمن است که با عدم توانایی بدن در تولید مقدار کافی انسولین برای سوخت و ساز مناسب قند، چربی و پروتئین مشخص می شود. همان طور که می دانید افراد دیابتی به دو دسته تقسیم می شوند:
الف) وابسته به انسولین: بیماری آنها با تزریق مقدار مشخصی از انسولین، همراه با رعایت رژیم غذایی و برنامه ی ورزشی، قابل کنترل است.
ب) غیر وابسته به انسولین: دیابت آنها با رژیم غذایی، ورزش و گاهی مصرف برخی داروهای خوراکی کاهنده ی قند خون، تحت درمان قرار می گیرد.
بنابراین بیماران دیابتی (هم افراد وابسته به انسولین و هم افراد غیر وابسته به آن) می توانند از ورزش برای کنترل بیماری اشان سود زیادی ببرند. با این وجود باید حتماً دقت کرد که افراد دیابتی پیش از شروع برنامه های ورزشی، از لحاظ شرایط بالینی و پزشکی تحت معاینه و بررسی دقیق قرار بگیرند.
فواید ورزش در دیابت
1) ورزش از طریق کمک به کاهش وزن، سبب کاهش مقدار گلوکز خون می شود که می تواند در کنترل بیماری دیابت نقش مهمی را ایفا کند.
2) یکی از دلایل بروز دیابت، مقاومت بدن به انسولین است که در خون وجود دارد. ورزش با افزایش سوخت و ساز بدن، مقاومت سلول ها به انسولین را کم می کند و باعث کارآیی بیشتر آن می شود، پس می تواند سبب بهبود کنترل قند بشود.
3) همان طور که می دانید بیماری های قلبی – عروقی (سکته قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیوی، فشار خون بالا و…) در افراد مبتلا به دیابت شایع تر از دیگران است. ورزش احتمال تصلب شرایین و بروز بیماری های عروق را کاهش می دهد و می تواند بر طول عمر افراد دیابتی بیفزاید. البته برای اینکه این نتیجه به دست آید، برنامه ی ورزشی باید در تمام طول عمر بیمار، حالت منسجم و منظم داشته باشد.
خطرات ورزش در افراد دیابتی
پایین افتادن قند خون (هیپوگلیسمی)
وقتی برنامه ی ورزشی بسیار طولانی مدت یا شدیدتر از حد مجاز باشد، ممکن است سبب افزایش اثر انسولین تزریقی یا داروی خوراکی کنترل قند خون گردد و به این ترتیب، باعث کاهش بیش از حد قند خون شود که با علایمی مثل ضعف، سرگیجه، تعریق، رنگ پریدگی و حتی اختلال هوشیاری همراه است که درمان آن نوشیدن مایعات غنی از قند مثل آب پرتقال (که به آن شکر اضافه شده باشد)، آب قند و… است، در عین حال باید برای کنترل این وضعیت فورا به پزشک مربوطه مراجعه کرد.
بنابراین به تمام افراد دیابتی توصیه می شود، موقع فعالیت ورزشی مقداری نوشیدنی شیرین در دسترس داشته باشند.
برخی عوارض دیابت مثل نارسایی کلیوی، آسیب به شبکیه ی چشم، آسیب به اعصاب محیطی… ممکن است با فعالیت های نامناسب بدنی (از لحاظ شدت یا مدت ورزش) تشدید شود، بنابراین پیش از شروع ورزش با پزشک خودتان مشورت کنید.
چند نکته:
توصیه های زیر می تواند به بیماران دیابتی کمک کند تا حین ورزش خطرات کمتری را متحمل شوند:
1) تا زمانی که قند خون شما به طور مناسب تحت کنترل قرار نگرفته است، فعالیت های ورزشی سنگین را انجام ندهید و حتماً قبل از شروع ورزش مورد علاقه تان، با پزشک خود مشورت کنید تا تناسب آن رشته ی ورزشی با وضعیت جسمانی و بالینی شما مورد تأیید قرار گیرد.
2) تحت راهنمایی های گروه پزشکی، یاد بگیرید که مقدار انسولین (و یا داروهای خوراکی کنترل قند خون) را بسته به مقدار غذایی که می خورید و میزان فعالیتی که دارید، تنظیم کنید؛ به عنوان مثال اگر قرار است ورزش سنگینی را انجام دهید، ممکن است لازم باشد تا غذای بیشتر بخورید، ولی در عین حال مقدار انسولین کمتری را تزریق کنید.
3) در صورتی که برای کنترل دیابت، از انسولین استفاده می کنید، سعی کنید محل تزریق شما در مناطقی از بدن تان باشد که کمتر تحت فعالیت قرار می گیرند؛ به طور مثال در بازی فوتبال یا بسکتبال، منطقه شکم بهتر از ناحیه ی ران ها یا بازوها است.
4) اگر دیابت سبب آسیب به شبکیه ی چشم شما شده، بهتر است از ورزش هایی مثل وزنه برداری یا ورزش هایی که سبب فشار بر ناحیه ی سر یا افزایش فشار داخل چشم می شوند، خودداری کنید.
5) به علت اینکه دیابت شانس ایجاد بیماری های هم زمان قلبی-عروقی را در این افراد بالاتر می برد، تمام افراد مبتلا به این بیماری (خصوصا اگر سن آنها بالای 60 سال باشد) قبل از شروع هر گونه برنامه ی ورزشی، باید حتما از لحاظ مسائل قلبی -عروقی تحت معاینه و بررسی قرار بگیرند.
6) اگر علاوه بر دیابت، مبتلا به بیماری های دیگری هستید و برای درمان آنها از سایر داروها مانند آسپرین، داروهای ضد التهابی استروئیدی، کورتون و… استفاده می کنید، این دقت را داشته باشید که هر کدام از این داروها ممکن است روی سطح قند خون شما اثر بگذارند و شاید نیاز باشد با توجه به اثر هر کدام از این داروها، مقدار فعالیت خودتان را (برای پیشگیری از افت یا افزایش بیش از حد قند خون) کاهش یا افزایش بدهید.
ورزش و بیماری های ریوی و قلبی
تعداد زیادی از افراد جامعه از بیماری های مزمنی مانند دیابت، آسم، بیماری های قلبی – عروقی و … که گاه سال های متمادی طول می کشد، رنج می برند.
فعالیت فیزیکی و ورزش می تواند نقش بسیار مهمی را در زندگی و بهبود وضعیت بالینی این افراد داشته باشد و احساس خوبی از حفظ سلامتی را در آنها ایجاد کند. در برخی موارد حتی ورزش می تواند، موجب تأخیر در پیشرفت این بیماری های زمینه ای شود.
ورزش و بیماری های انسداد ریوی
به هر نوع مشکل ریوی که به تدریج سبب اشکال در تنفس فرد شود، بیماری انسداد ریوی گفته می شود. برخی بیماری های زمینه ای که سبب اشکال انسداد راه های ریوی می شوند، عبارتند از: برونشیت مزمن، (التهاب مزمن راه های تنفسی)، برونشکتازی (اتساع غیرقابل برگشت راه های تنفسی)، آمفیزم (بیماری مزمن ریه که طی آن کیسه‌های هوایی در ریه بیش از اندازه گشاد می شوند )، آسم و سایر بیماری هایی که سبب تنگی و اسپاسم راه های هوایی می شوند.
برنامه های ورزشی برای بیماران ریوی
ورزش و فعالیت فیزیکی مناسب می تواند، سبب بهبود عملکرد ریوی شود و کم کم احساس بهبود و افزایش قوا را در بیمار ایجاد کند، با این وجود، برای هر فرد باید به طور جداگانه برنامه ی ورزشی مناسبی ارائه شود. یک پزشک باید بیمار را معاینه کند و شیوه ی صحیح نفس کشیدن و افزایش ظرفیت تنفسی را به او بیاموزد. ابتدا بیمار باید با لب های بسته تمرین کند، تا بازدم عمیق و فعال انجام دهد و شیوه ی حبس کردن نفس و افزایش ظرفیت تنفسی را یاد بگیرد. این تکنیک سبب می شود، تا عضله ی دیافراگم و سایر عضلات فرعی تنفس تقویت شوند. وقتی که این باز توانی تنفسی به حد قابل قبولی رسید، یک برنامه ی پیاده روی می تواند، ظرفیت تنفسی و سلامت عمومی بیمار را بهبود ببخشد، ولی این اقدامات حتما باید زیر نظر پزشک انجام شود.
بیماری های قلبی و ورزش
شایع ترین انواع بیماری های قلبی، بیماری شریان کرونری و تصلب شرایین (سفت شدن عروق) است. سه عامل خطر مهم برای ایجاد بیماری قلبی عبارتند از:
- افزایش فشار خون
- چاقی
- کم تحرکی
ورزش نقش مهمی در کنترل فشار خون و کاهش وزن دارد، بنابراین در بهبود بیماری های قلبی نقش مهمی را ایفا می کند که برخی فواید آن عبارتند از:
1) افزایش خون رسانی به قلب
2) افزایش خون رسانی به شریان های کرونری
3) افزایش قدرت عضلانی پمپ قلبی
4) ورزش به طور غیرمستقیم سبب کاهش تحریک پذیری الکتریکی قلب می شود، در نتیجه از ایجاد ریتم های نامنظم قلبی که گاه تهدید کننده ی حیات هستند و در اثر تحریک شدن بیش از حد قلب ایجاد می شوند، پیشگیری می کند.
5) ورزش ایجاد تصلب شرایین را به تأخیر می اندازد و اگر چه این تاثیر مفید در تمام گروه های سنی که فعالیت ورزشی می کنند، رخ می دهد، افراد بالای 90 سال بیشترین فایده را از این خاصیت مهم ورزشی می برند.
نقش ورزش در سلامت جسم
در ادامه ی مطلب قبلی در مورد تاثیر ورزش در کاهش وزن و افزایش مصرف انرژی، در این مطلب درباره ی چگونگی اثر ورزش در پیشگیری از بیماری ها، عقب انداختن فرآیند پیر شدن و حفظ سلامتی دستگاه های مختلف بدن از جمله سیستم قلب و عروق، تنفس، گوارش، اسکلتی و ایمنی بدن برای شما صحبت می کنیم.
1- تقویت سیستم اسکلتی و پیشگیری از ابتلا به بیماری پوکی استخوان
مشخص شده است که تقویت سیستم اسکلتی بدن و متراکم بودن آن ارتباط مستقیمی با میزان فعالیت بدنی و فشارهای مکانیکی دارد.
به طور مثال در فضانوردانی که به مدت طولانی در فضا به سر می‌برند،به دلیل بی‌وزنی و یا در بیماران مزمن که به مدت طولانی بستری شده یا پایشان گچ گرفته شده و تحرکی ندارند، تراکم استخوانی به شدت کاهش یافته و بسیار مستعد شکستگی می‌شود.
این همان پدیده ای است که به آن « پوکی استخوان» می گویند و در افراد سالمند به طور شایع دیده می‌شود. پوکی استخوان منجر به دردهای متوسط تا شدید و مزمن اسکلتی می‌شود و زندگی عادی فرد را تحت تأثیر قرار میدهد.
2- به تأخیر انداختن پدیده‌ی سالمندی یا پیر شدن
با افزایش سن، مصرف انرژی پایه کاهش می‌یابد. به ازای هر 10 سال افزایش سن در بزرگسالی، میزان مصرف انرژی پایه حدود 2 تا 3 درصد کاهش می‌یابد، که گفته می‌شود به دلیل از دست دادن توده‌ی عضلانی بدن و افزایش بافت چربی است.
این تغییرات در ترکیب بدن را می‌توان با ورزش کاهش داد. ورزش سبب حفظ توده‌ی عضلانی بدن و افزایش مصرف انرژی پایه می‌گردد. همچنین از یبوست و بیماری‌های قلبی- عروقی جلوگیری می کند که بعداً به آن اشاره خواهد شد و بدین ترتیب پدیده‌ی سالمندی را به تأخیر می‌اندازد.
3- مصرف بی‌واسطه و مستقیم اسیدهای چرب
می‌دانیم که اکثر بافت‌های بدن از گلوکز (قند خون) به عنوان سوخت اصلی خود استفاده می‌کنند.
یکی از وظایف دستگاه گوارش و کبد این است که مواد غذایی دریافت شده را هضم و جذب کرده و در نهایت، قسمتی از آن را به شکل گلوکز برای مصرف بافت‌ها و سلولهای بدن وارد خون کند.
برای ورود گلوکز به درون سلول و مصرف آن، وجود هورمون انسولین ضروری است. انسولین هورمونی است که از افزایش قند خون جلوگیری میکند. این هورمون از آب شدن چربی بدن و آزاد شدن اسیدهای چرب از بافت چربی جلوگیری می کند. حتی در صورت مصرف زیاد غذا، به ذخیره شدن انرژی به صورت چربی نیز کمک میکند.
اما عضلات در حال فعالیت از این امر مستثنی هستند و می‌توانند بدون نیاز به انسولین، انرژی خود را علاوه بر گلوکز از اسیدهای چرب نیز تأمین کنند. این امر باعث می‌شود سطح انسولین خون کاهش یابد و باعث ذوب شدن توده‌ی چربی و آزاد شدن اسیدهای چرب از آن می شود که به نوبه‌ی خود توسط عضلات به مصرف خواهند رسید.
4- تأثیر مثبت در بیماران دیابتی و کاهش مقاومت به انسولین
در بیماران دیابتی نوع دو، انسولین وجود دارد اما قادر به عمل نیست که اصطلاحاً به آن «مقاومت به انسولین» گفته می‌شود.
مشخص شده است که بافت چربی، گیرنده‌ی عمده‌ای برای انسولین ندارد و به طور بارزی باعث مقاومت به اثرات انسولین و در نتیجه بالا رفتن قند خون و عوارض ناشی از آن می‌شود.
شامل 29 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله فواید ورزش در دیابتی ها
