تفاوت سوره های مکی و مدنی چیست؟
سه ملاک مشهور در تعیین مکی و مدنی بودن سوره ها و آیات قرآن وجود دارد که عبارتند از:
1) تاریخ نزول: آنچه قبل از هجرت، و یا در بین راه و قبل از رسیدن به مدینه، نازل شده، مکی است، و آنچه که بعد از آن نازل شده، مدنی است.
پس این ملاک ملاکی بر اساس زمان نزول است.
2) جغرافیای نزول: آنچه که در مکه و حوالی مکه نازل شده، مکی است، و آنچه که در مدینه و حوالی مدینه نازل شده، مدنی است، و آنچه که خارج از این دو بوده است نه مکی است و نه مدنی.
3) نوع خطاب آیات: آیات و سوره هایی که خطاب به اهل مکه است مکی، و آنهایی که خطاب آنها به اهل مدینه است مدنی است.
اما صاحب نظران علوم قرآن و تفسیر علاوه بر ملاکهای اساسی فوق، به ملاکهای دیگری نیز توجه داده اند. این ها بیشتر علامت و نشانه اند، تا ملاک. به عبارت فنی، تنها ارزش اثباتی دارند و نه ثبوتی؛ یعنی آنچه در زیر می آید، علامت آن است که ملاک های فوق الذکر در سوره و یا آیه وجود دارند.
4) مضمون آیات مکی بیشتر در مورد اعتقادات و اصول دین، و نفی شرک و مسائل مربوط به مبدأ و معاد است، بر خلاف آیات مدنی که بیشتر در مورد احکام و فروع دین سخن می گویند.
5) آن آیاتی که در مورد بنی اسرائیل و نصاری، و بطور کلی در مورد اهل کتاب سخن می گوید آیات مدنی هستند، زیرا اهل کتاب در مکه همراه مسلمانان نبودند بلکه آنها در مدینه ساکن بوده اند؛ لذا این دسته از آیات نمی تواند از گروه آیات مکی باشند.
برای مطالعه بیشتر می توانید به کتب علوم قرآنی به ویژه به کتاب "التمهید فی علوم القرآن"، نوشته استاد محمد هادی معرفت مراجعه نمایید.
*تعریف سوره های مکی:سوره هایی که در مکه یا اطراف آن ویابه قولی قبل ازهجرت برپیامبراسلام(ص)نازل شده اند را مکی گویند وتعدادآنهارا86سوره ذکر کرده اند.
*تعریف سوره های مدنی:سوره هایی که در مدینه یااطراف آن ویا به قولی بعدازهجرت برپیامبراسلام(ص)نازل شده اند رامدنی گویند وتعدادآنهارا28سوره ذکر کرده اند.
÷÷ویژگیهای سوره های مکی÷÷ ÷÷ ویژگیهای سوره های مدنی÷÷
*کوتاه بودن آیات وسوره ها. *طولانی بودن آیات وسوره ها
*دعوت به توحیدوتوجه به معاد. *دعوت به جهاد ومسائل مربوط به آن.
*کثرت لفظ(یا ایها الناس)دراول آیات.
*بیان احکام ،مقررات وقوانین عبادی،اخلاقی واجتماعی
*کثرت سوگند(قسم)ووجود سوره هایی که با قسم شروع میشوند
*جدل بااهل کتاب(یهود ونصاری)ودعوت آنان به دین اسلام. .
*قصص انبیاءوسرگذشت اقوام ومردمان پیشین.
*کثرت لفظ(یا ایها الذین آمنوا)دراول آیات.
÷واژه هایی پیرامون تقسیم بندی آیات قرآنی÷÷
*محکم: آیاتی هستند که از نظرلفظ ومعنی ازاستواری خاص برخوردارندو ابهام وشبهه ای ندارند.مراداز آیه روشن است وآنرابه معانی دیگرنمیتوان حمل کرد.
*متشابه:آیاتی هستند که ازنظرلفظ یا معنی از ابهام وچند پهلویی برخوردارندوقابلیت این رادارند که تاویل وتفسیرشوند.برای فهم درست آنهاباید لزآیات دیگری کمک گرفت.
*ناسخ:گاهی دربعضی از آیات بیان حکم وقانونی شده است ،بغد ازآن آیه ای نازل شده وحکم ودستور سابق را متوقف یالغو یا باطل کرده وقانون یا حکمی دیگر رابیان میکند.(معنای نسخ همین است یعنی برداشتن یک حکم وعوض کردن یک تشریع).
*منسوخ:آیه ای راکه حکمش عوض شده باشد منسوخ میگویند.(آشنایی با سوره ها/جوادمحدثی ص25و26).
**آیات مربوط به قرآن**
÷ان هذا القرآن یهدی للتیهی اقوم ویبشر المومنین الذین یعملون الصالحات ان لهم اجرا کبیرا.(سوره اسرا/آیه9).
÷انا انزلناه فی لیله القدر.(سوره قدر/آیه 1).
÷انا انزلناه فی لیله المبارکه.(سوره دخان/آیه).
÷قدجاءکم من الله نوروکتاب مبین یهدی به الله من اتبع رضوانه سبل السلام.( سوره مایده /آیه15).
÷هذابیان للناس وهدی وموعظه للمتقین.(سوره آل عمران/آیه 138).
÷ ونزلنا علیک الکتاب تبینالکل شیء.(سوره نحل/آیه89).
÷وانزلنا الیک الذکرلتبین للناس مانزل الیهم ولعلهم یتفکرون.(سوره نحل/آیه44).
÷کما ارسلنا فیکم رسولا منکم یتلوا علیکم آیتناویزکیهم ویعلمکم الکتاب والحکمه.(سوره بقره/آیه151).
÷کتاب انزلناه الیک مبارک لیدبرواآیاته ولیتذکر اولو الاباب.(سوره ص/آیه29).
÷یا ایها الناس قدجاءتکم موعظه من ربکم وشفاء لما فی الصدور.(سوره یونس/آیه57).
÷و اوحی الی هذا القرآن لانذرکم به ومن بلغ(سوره انعام /آیه19).
÷افلا یتدبرون القرآن ام علی قلوب اقفا لها.(سوره محمد(ص)/آیه24).
سوره های مکی و مدنی و فواید شناخت آن ها
یکی از مسایل مهم علوم قرآنی،مساله شناخت سوره های مکی و مدنی است.تشخیص آن ها به دلایل ذیل ضروری است:
1- شناخت تاریخ و مخصوصا تسلسل آیات و سور و تدریجی بودن نزول آن ها،ازطریق شناخت سوره های مکی از مدنی است.انسان پیوسته در این جست و جوست تا هر حادثه تاریخی را بشناسد،در چه زمانی و در کجا اتفاق افتاده،عوامل و اسباب پدید آورنده آن چه بوده است.بدین طریق دانستن سوره ها و آیه های مکی وتشخیص آن ها از آیه ها و سوره های مدنی از اهمیت به سزایی در فهم تاریخ تشریعات اسلامی برخوردار است.
2- فهم محتوای آیه در استدلال های فقهی و استنباط احکام نقش اساسی دارد.
چه بسا آیه ای به ظاهر مشتمل بر حکم شرعی است،ولی چون در مکه نازل شده وهنگام نزول،هنوز آن حکم تشریع نشده بود،باید یا راه تاویل را پیش گرفت یابه گونه دیگر تفسیر کرد.مثلا مساله تکلیف کافران به فروع احکام شرعی مورد بحث فقهاست و بیش تر فقها،آنان را در حال کفر،مکلف به فروع نمی دانند.و در این زمینه دلایل و روایات فراوانی در اختیار دارند،ولی گروه مخالف(کسانی که کافران را در حال کفر مکلف به فروع می دانند)به آیه هفت سوره فصلت تمسک جسته اند.آن جا که مشرکان را به دلیل انجام ندادن فریضه زکات مورد نکوهش قرار داده است.
غافل از این که سوره فصلت مکی و فریضه زکات در مدینه تشریع شده است.یعنی هنگام نزول آیه یاد شده،زکات حتی بر مسلمانان هم واجب نبوده است،پس چگونه مشرکان را مورد عتاب قرار می دهد؟این آیه دو تاویل دارد:
شامل 15 صفحه word
دانلود تحقیق سوره مکی