وارسی شماری (انگلیسی: Numerical control؛ کوته‌نوشت: NC یا ان‌سی) یا کنترل رقمی به خودکارسازی ماشین‌های ابزاری گفته می‌شود که توسط دستورهای با دقت برنامه‌ریزی‌شده روی یک رسانه ذخیره‌سازی، بر خلاف وارسی دستی از طریق چرخ‌های دستی یا اهرم، یا مکانیکی خودکار از طریق فقط دوربین‌ها کار می‌کند. بیشتر ان‌سی‌ها امروزه وارسی شماری رایانه‌ای (کوته‌نوشت: CNC یا سی‌ان‌سی) هستند، که در آن رایانه‌ها بخش جدایی‌ناپذیروارسی را اجرا می‌کنند.
به‌وسیلهٔ سی‌ان‌سی می‌توان به سرعت قطعاتی با اندازه‌های دقیق از فلز یا چوب درست کرد. شکل این قطعات از پیش توسط یک برنامه که در سیستمکم (CAM) یا توسط استفاده کننده به صورت دستی (Manual) تولید شده مشخص می‌گردد. معمولاً برای این منظور غالباً از استاندارد ((EIA-274-D (ISO6983 استفاده می‌شود که جی کد (G-Codess) هم نامیده می‌شود، در این استاندارد فایلها حرکت ابزارها و عملکرد ترتیبی دستگاه را مشخص می‌کنند. در استانداردهای جدیدتر دستگاه‌های سی ان سی ISO 10303 و ISO 14649 فایل ورودی عملیات لازم برای تولید قطعه کار را تعریف می‌کنند و هر دستگاه با توجه به ابزارها و قابلیت‌های خود، مسیر حرکت را تولید می‌کند.
حرکات ماشین سی‌ان‌سی، برخلاف ماشین‌های دستی، توسط برنامه کنترل می‌شود. این برنامه اغلب به زبان جی کد نوشته می‌شود. مثلاً با دریافت دستور G1 X100 Y100، ابزار روی یک خط مستقیم به مختصات (۱۰۰٬۱۰۰۰) حرکت می‌کند. این حرکت با دقت زیاد و بدون نیاز به اندازه‌گیری توسط اپراتور انجام می‌شود. به همین دلیل ماشین‌های سی‌ان‌سی، سرعت و دقت ماشین‌کاری را به مراتب افزایش می‌دهند.
روش سی‌ان‌سی در دهه ۵۰ میلادی پدید آمد و ادامه‌دهنده روش دستگاه‌های ان‌سی (کنترل رقمی) بود. از ان‌سی در جنگ جهانی دوم برای تولیدجنگ‌افزار و پیچ‌ها استفاده زیادی می‌شد.
دستگاه‌های که با کنترل CNC کار می‌کنند عبارتند از:
- تراش
- فرز سنتر
- اره
- برش و حک لیزر
در دو دهه گذشته، افراد بسیاری، در توسعه سیستم‌های متن باز برای کنترل ماشین ابزارها تلاش کردند و این به عنوان راه حلی شناخته شده برای کنترل ماشین ابزارها در آمده است. توسعه بر پایه تکنولوژی و ساخت بر پایه جمع‌آوری قطعات در کنار یکدیگر، به منظور تحقق خواسته‌های مداوم برای ماشین ابزارهایی با عملکرد و انعطاف‌پذیری بالا، کیفیت محصول و کاهش هزینه‌ها.
بر پایه تعریف IEEE"یک سیستم باز توانایی را فراهم می‌کند که برنامه‌های کاربردی در تمامی سیستم عامل‌ها به درستی اجرا شود" این به معنای انعطاف بسیار معماری کنترلر باز(OAC) هم در سخت‌افزار و هم در نرم‌افزار در تمامی سطوح کنترل می‌باشد.
اولین راه حل OAC توسط موسسه بین الملی استاندارد و فناوری ایالات متحده پیشنهاد گردید. این پروژه در طول زمان توسعه یافت و هم اینک تمرکز آن بر روی توسعه معماری کنترل بازی به نام کنترل کننده حرکت پیشرفته(EMC) می‌باشد.
پس از این اولین ابتکار، پروژه‌های مشابهی در اروپا، امریکا و ژاپن آغاز گردید که مهمترین آنها عبارتند از:
- OSACA: معماری سیستم باز برای کنترل سیستم‌های اتوماسیون
- OMAC: معماری باز ماژول‌های کنترلی
- OSEC: محیط‌های سیستم باز برای کنترلر
- JOP: گروه توسعه باز ژاپن
این پروژه‌ها آغاز گردیده و با حمایت سازندگان مختلف ماشین ابزار، فروشندگان سیستم‌های کنترلی و نرم‌افزاری، جمع کنندگان سیستم، کاربران و مجامع دانشگاهی به کار خود ادامه می‌دهند.
علاوه بر موارد فوق، دانشگاه‌های دیگری فعالیت تحقیقاتی روی سخت‌افزار و نرم‌افزار و معماری سیستم‌های CNC انجام می‌دهند که نتایج کارهای آنها منجر به سیستم عامل‌های بلادرنگ باز(ORTS) گردیده است و یا سیستم عامل‌های نرم CNC بر پایه اصول OSACA. بهرحال با تمامی این تلاشها هنوز تعریفی جهانی برای معماری CNCهای باز وجود ندارد.
کاربردهای دستگاه سی ان سی
- ساخت اجزای مدل‌های سه بعدی
- ساخت مدل‌های مومی مورد استفاده در جواهر سازی
- ساخت قطعات تزئینی کوچک چوبی
- برش چوب برای ساخت مصنوعات چوبی
- برش علائم برای ساخت تابلو
- حکاکی متن بر روی فلزات
- حکاکی سه بعدی بر روی چوب
- ساخت ماکت
- ساخت قالب‌های غیرفلزی
- سوراخکاری PCB
- ساخت انواع محصولات چوبی
- ساخت نمونه (prototype) محصول قبل از ساخت قالب‌های تزریق پلاستیک با استفاده از CNC و SLA
پاورپوینت با عنوان ماشین های کنترل عددی یا CNC در 34 اسلاید