
محمّد معین (۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ در رشت - ۱۳ تیر ۱۳۵۰) استاد زبان فارسی و پدیدآورندهٔ فرهنگ معین.
زندگینامه
دکتر محمد معین در خانوادهای متدین در رشت به دنیا آمد. بر طبق صفحهٔ اول دستخطی که وی دربارهٔ زندگی خود نوشته، تاریخ تولد وی ۱۷ رجب سال ۱۳۳۲ (قمری) برابر با ۲۱ جوزای سال ۱۲۹۳ است[۱]. در متن دانشنامهٔ دکتری سال تولَد وی ۱۲۹۱ ذکر شده است[۲]. ولی در نوشتهٔ قابشدهای که در خانهٔ وی و در اتاق کارش به دیوار آویختهاست تاریخ تولد او دوشنبه ۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ نوشته شدهاست[۳]. فرزند مرحوم شیخ ابو القاسم. در شهر رشت و در خانوادهای روحانی متولد گردید.او که اولین فرزند خانواده میبود، در سن شش سالگی مادرش را از دست داد و پنج روز بعد از فوت مادر، پدرش نیز درگذشت. جد پدری او شیخ محمدتقی معین العلما که در سلک علمای روحانی بود، به تربیت وی همت گذاشت. دکتر محمد معین ترقیات علمی و معنوی خود را مدیون او میدانست. جد مادری او شیخ محمد سعیر نیز از علما و مدرسان علوم قدیمه بود.
دکتر معین تحصیلات دبستانی را در دبستان اسلامی به پایان برد. در رشت دوره اول متوسطه را در دبیرستان نمره ۱(که بعدها به نام دبیرستان دولتی شاهپور خوانده شد) به اتمام رساند و دوره دوم متوسطه را در رشته ادبی در دبیرستان دارالفنون تهران به پایان رساند. در اوان تحصیل در متوسطه، صرف و نحو عربی و بخشی از علوم قدیمه را نزد جد خویش و مرحوم سید مهدی رشت آبادی فرا گرفت. در سال ۱۳۱۰ در دانشسرای عالی در رشته ادبیات و فلسفه علوم تربیتی به تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۱۳ با نوشتن پایاننامهای به زبان فرانسه در مورد شاعر فرانسوی «لوکنت دولیل» در رشته ادبیات و فلسفه به اخذ مدرک لیسانس نایل شد.
پس از طی دوره شش ماهه دانشکده افسری احتیاط، ۶ ماه اول سال ۱۳۱۴ را به خدمت افسری گذرانید و در مهرماه آن سال به دبیری دبیرستان شاهپور اهواز منصوب شد. پس از سه ماه، ریاست دانشسرای شبانه روزی اهواز را یافت و در عین حال عضویت تحقیق اوقاف و ریاست پیشاهنگی و تربیت بدنی استان ششم به عهده وی بود. در همین ایام به وسیله مکاتبه آموزشگاه روانشناسی بروکسل، که تحت نظر Elmer""Knowles روانشناس اداره میشد، روانشناسی عملی و دیگر شعب آن از قبیل خط شناسی، قیافه شناسی و مغزشناسی را فراگرفت.
در سال۱۳۱۸ به تهران منتقل گردید. در حین تصدی معاونت و سپس کفالت اداره دانشسراها در وزارت فرهنگ، برای دوره دکترا در ادبیات فارسی دردانشگاه تهران ثبت نام نمود. پس از چندی با حفظ سمت به دبیری دانشکده ادبیات منصوب گردید. در روز سه شنبه۱۷ شهریور سال۱۳۲۱ از پایاننامه دکترایش بهعنوان «مزدیسنا و تاثیر آن در ادبیات پارسی» دفاع کرد و پایان نامه او با قید «بسیار خوب» به عنوان نخستین دکتر ادبیات فارسی در ایران شناخته شد و از آن پس به سمت دانشیار و سپس به سمت استاد کرسی (تحقیق در متون ادبی)در دانشکده ادبیات برگزیده شد. در ۱۳۲۱ ازدواج کرد که نتیجه آن ۴ فرزند میباشد. از آغاز سال ۱۳۲۵ شمسی که طبع لغت نامه علامه مرحوم علی اکبر دهخدا طبق قانون، در مجلس شورای ملی شروع شد، دکتر معین به همکاری وی برگزیده شد. در دی ماه۱۳۳۴ با موافقت علّامه مزبور، سازمان لغت نامه از منزل شخصی آن مرحوم به مجلس شورای ملی منتقل شد و طبق وصیت نامه علامه دهخدا، دکتر معین به ریاست امور علمی آن سازمان منصوب گردید.در اسفند ۱۳۳۶ سازمان مذکور به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران انتقال یافت و طبق اساسنامه مصوب شورای دانشگاه، ریاست سازمان لغت نامه به عهده وی محول گردید. وی این سمت را تا آخرین روزی که دچار سکته گردید به عهده داشت.
زندگینامه دکترمعین