پیشینه تاریخی حمامها
مردم ایران،چه پیش و چه بعد از ظهور اسلام به پاکیزگی اهمیت زیادی می‌دادند اما بعد از ظهور اسلام این موضوع تشدید شده است. در قبل از اسلام، پیروان آیین مهر و زرتشت توجه به پاکیزگی داشته و کلمه پادیاو (پادیاوی یعنی غسل، وضو، پاک‌کردن و پاکیزه نگاه‌داشتن و واژه پاسیو هم به همین منظور است) از آن زمان ریشه می‌گیرد به حمامها نیز گرمابه هم می گفتند که واژه گرمابه مرکب از دو کلمه گرم و آبه است. در اینجا آبه به معنی آب نیست یا به عبارتی گرمابه مساوی آب گرم نیست بلکه آبه به محل ساختمان گفته میشده، مثل سردابه (ساختمان سرد)،گورابه (یعنی قبرستان یا مقبره).
علت تعدد واهمیت حمامهای عمومی در شهرها البته ناشی از لزوم رعایت نظافت در نظر مردم ودر شرع اسلام بوده است؛اما در گذشته حمام فقط محل استحمام نبوده،بلکه مکانی برای گذران اوقات فراغت گفتگو وتبادل نظر رفع خستگی گرد هم آمدن دوستان وحل وفصل مسایل زندگی بود. در حمام نه فقط تن ها بلکه جان ها نیز تازه میشد.
حمام قدیمی معماری پیچیده ای دارد وگاه دو حمام یا بیشتر با هم ادغام شده که در این صورت یکی معمولا بزرگتر وپرکارتر از دیگری است واغلب حمام بزرگتر به مردان وحمام کوچکتر به زنان اختصاص داشته است. هر حمام از دو فضای اصلی تشکیل می شود :فضای اول ((بینه)) یا ((سربینه)) رخت کن وجای آماده شدن برای استحمام یا خروج از حمام بوده است.
معماری حمام
حمّام به طور کلی از چهار قسمت تشکیل می‌شود
حمام ها قبل از ورود به راهروی منتهی به حمام در جلوی خود فضای کوچکی (پیش خوان ) داشتند و سردر حمامها با تزئینات اجر کاری و بیشتر کاشیکاری با گل بوته و یا کاشی های خشت،اغلب با مضمونهای حماسی شاهنامه مزین بود واحتمالا،در میان پیشانی سردر ، شکل خورشید خانم با شعاع اطراف آن به وسیله کاشی تزئین می شد.
محوّطة سربینه:
این فضا در دو سطح ساخته میشده است. سطح اول پایین‌تر و همسطح و متّصل به در راهروی ورودی بوده وسط این فضا حوض و فواره و پاشویه، می‌ساختند .
درزیر درگاهی‌هایی داشته که مردم کفشهای خود را در آنجا قرار می‌دادند.
در سطح دوم یا بالاتر سر بینه، یک سکوی باریک و طولانی بود که به دیوارهای آن قفسه‌های متعدّد چوبی کوچکی تعبیه شده بود و عنوان رخت‌کن استفاده می شده است.
ارتباط سربینه با گرمخانه توسط میان در صورت می گرفت.
جهت جلوگیری از به هدر رفتن گرمای گرمخانه ، پر پیچ و باریک و سقف کوتاهی داشت .
فضای گرمخانه:
این قسمت که فضای اصلی حمّام را تشکیل می‌داد، دارای قسمتهای زیر بود:
در سطح هم کف،در مدخل ورودی به گرمخانه که کف حمّام بود، با تخته سنگهای یکنواخت و زیبایی سنگفرش شده بود که عموماً دارای چند ستون سنگی و سقف گنبدی طاق و چشمه بود.در سقف هر طاق تعداد زیادی شیشه وجود داشته که نور گرمخانه را تامین می کرد
در کنار سنگفرشهای کف حمّام جویهای کوچک شیب‌داری از سنگ ساخته شده بود که فضولات و آبهای اضافی را به خارج و فاضلاب حمل می‌کرد.
نزدیک درب ورودی گرمخانه، حوض کوچکی پر از آب ولرم وجود داشت که تازه واردان پاهای خود را در آن شست و شو می‌دادند در بعضی از حمّامهای بزرگ و مجلل قدیم استخرهای کوچکی وجود داشته اند. بعضی جوانها یا پیرمردان در آن آب‌بازی و شنا میکردند و پشتک وارو می می‌زدند که آن را چالة حوض می گفتند. طول این چاله حوضها 10 و عرض آنها 4 متر بود و حدود دو مترنیز عمق داشتند.
یک قسمت از کف حمّام در قسمت فوقانی به شاه‌نشین شهرت داشته که اغلب سنگفرش آن صاف‌تر و مرغوب‌تر بود
حمام دردشت(نگینی در محله دردشت)
سازماندهی مرکز محله دردشت شهر اصفهان را در واقع می توان یک شهر صفوی نامید . بازار صفوی اصفهان ، واقع در شمال میدان نقش جهان ،این میدان را به میدان کهنه سلجوقی متصل میکند. محور صفوی به همراه بازار اهمیت بارزی پیدا کرده و در واقع از اصلی ترین محور های شهری شد.
از این محور اصلی ،محورهای نیمه عمومی و نیمه خصوصی منشعب میشده اند.که محله ها ومراکز پانها را به محور متصل میکردند وهر کدام با اتصال به میدان اصلی شهر با تداوم ،وحدت و یکپارچگی شهر را انسجام می بخشیدند.
سیستم تقسیم بندی اصفهان بر محلات مسکونی استوار بود که این سیستم در تمامی دورههای تکامل شهری و شکل گیری شهر حفظ شده است یکی از محلات بزرگ شهر اصفهان ،محله دردشت می باشد.محلات دیگر عبارتند از :جوباره،کران و کوشک.
محله دردشت در جنوب خیانان عبدالرزاق واقع شده است و بازار دردشت بعنوان ستون فقرات محله دردشت می باشد که عناصر مذهبی وخدماتی مثل مسجد آقانور ،کاروانسرای قدیمی و مسجد پاسنگ ،حمام دردشت را در پیرامون خود دارد.
گمانه های تاریخی
این حمّام در جنوب خیابان ابن سینا فعلی و در شمال میدان کهنه اصفهان قرار دارد. این حمّام را یکی از خواجه‌سرایان سلاطین صفویه به نام آغا نور با اسلوب و استحکام خاصی ساخته بود. حمّام دردشت از نظر معماری و مصالح ساختمانی و وسعت، جزء بناها و آثار تاریخی محسوب میشد. آب مصرفی آن از چاه تأمین می‌گردید و کمی پایین تر ازسطح زمین ساخته شده بود و از نظر اکسیژن و بهداشت کمبود نداشت.
مشخصات ساختمانی بنا
حمام دردشت بنایی است با 37 متر طول، 23 متر عرض و 800 مترمربع زیربنا که متشکل از دو حمام و سه ورودی می باشد،
حمام دردشت از بناهایی است که در ساخت آن از گچبری تزئینی وکاشی کاری در سطحی وسیع و طرح‌های متفاوت آجرچینی ساختمانیبکار رفته است.
تاکنون قسمت زیادی از سقف‌ها و پوشش‌های این بنا بر اثر مرور زمان و فرسایش فرو ریخته است، اما طاق‌ها و سقف‌های باقی مانده را مرمت کرده‌اند تا فرو نریزد. دیگر این که، بیشتر پوشش‌های مورد استفاده از نوع طاق گهواره‌ای است که در برخی نقاط از برخورد 2 طاق گهواره‌ای شکل، شبیه به طاق چهاربخش پدید آمده است.همچنین طاق‌هایی موسوم به «کلنبه»، که دارای گوشه‌سازی‌های زیباست، قابل مشاهده است. بیشتر طاق‌ها و قوس‌ها را به صورت ضربی ساخته‌اند.در برخی ورودی‌ها و طاق‌ها که دارای باربری بیشتری هستند از آجرچینی ضربی و روی هر دو استفاده شده است. وجود این طاق‌ها موجب شده که فضاهاهمگی عمود بر کرمخانه باشند.نکته گفتنی دیگر این است که در این بنا تزئینات گچی به شکل نقش‌های هندسی، اسلیمی و کتیبه است; هر چند بیشتر آنها براثر رطوبت هوافرسوده شده و از میان رفته است.
شامل 92 اسلایدpowerpoint
دانلود پاورپوینت حمام تاریخی دردشت
