قوچان در جلگه باتلاقی که رود اترک از آن‌جا بر می خیزد و به سمت باختر جاری شده و سپس به طرف خاور بازمی‌گردد و رود مشهد از آن‌جا سرچشمه می گیرد؛ واقع شده است. در بین مردم قوچان، به ویژه آبادی های پیرامون آن، آداب و رسوم ویژه ای بازمانده، که بیان‌گر تفاهم و به هم پیوسته‌گی آنان و میراثی کهن از اصالت ملی و زبان و رسم و عادت های مردم آن است. مردم قوچان از نژاد آریایی‌هایی هستند که پیش از اسلام، در شمال خراسان رضوی زندگی می کرده‌اند و زبان آنان فارسی باستان و بعدها فارسی دری بوده است. این مردمان در دگرگونی های تاریخی، دست خوش آمیزش با نژادهای دیگری چون ترکان‌غز، سلجوقی و مغول شده‌اند. از اوایل سده 11 هـ . ق مهاجرت کردان باختر ایران به شمال خراسان آغاز شد. با این حال قوچانی ها تا کنون اصالت نژادی، به ویژه زبان خود را هم چنان نگاه‌داشته و به فارسی سخن می گویند. همه مردم قوچان مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. جمعیت شهرستان قوچان‌در سرشماری عمومی نفوس ومسکن سال 1375 هـ . ش، 236.875 نفر بوده است. مهم ترین صنایع دستی مردم قوچان، عبارت‌اند:
پوستین دوزی، نمد مالی، گلیم بافی، دوختن چاروق (گونه‌ای کفش)، ساغری، گیوه و کفش، کمخت، فرش، قالیچه بافی، جاجیم بافی، عرقچین دوزی، جوراب بافی، دستکش پشمی، کیسه حمام، گونه ای لباس مردانه از برک (پشم نرم بز و گوسفند) که در اصطلاح محلی چوخه نام دارد، پیراهن آلاجه (آله جه دوزی)، و صادرات قوچان شامل صنایع دستی نامبرده و فرآورده های دامی چون روده، پشم، کرک، موی بز، کره، روغن، پنیر، پوست گاو، گوسفند، بز و گوساله است.
مکان های دیدنی و تاریخی
آرامگاه بابا حسن در روستای خسرویه، آستانه شهر کهنه، امام زاده اسماعیل بن موسی بن جعفر(ع) در آبادی جرتوده، امام زاده جعفر در3 کیلومتری شهر قوچان، امام زاده حسین اصغر در سر ولایت، امام زاده حسین بن حسن مجتبی در نوروزی، امام زاده علی بن موسی در آبادی شرف، تپه چیلغانی در قوچان، تپه زوباران درقوچان، تپه‌فتح‌آباد در 5 کیلومتری باختر قوچان، تپه نادری (مروارید تپه) در شمال باختری شهر قوچان، تپه یام در شمال فاروج، قلعه تپه در 15 کیلومتری شهر قوچان و مدرسه عوضیه یا مسجد جامع برخی از مکان های دیدنی و تاریخی این شهرستان را تشکیل می دهند.
صنایع و معادن
از صنایع ماشینی و معادن شهرستان قوچان اطلاعات مستندی در دست نیست. مهم ترین صنایع دستی مردم قوچان، عبارت‌اند : پوستین دوزی، نمد مالی، گلیم بافی، دوختن چاروق (گونه ای کفش)، ساغری، گیوه و کفش، کمخت، فرش، قالیچه بافی، جاجیم بافی، عرقچین دوزی، جوراب بافی، دستکش پشمی، کیسه حمام، گونه ای لباس مردانه از برک (پشم نرم بز و گوسفند) که در اصطلاح محلی چوخه نام دارد.
کشاورزی و دام داری
کشاورزی قوچان از گذشته پر رونق بوده، به طوری که آن را خمیرخانه یا انبار خراسان رضوی می نامیده اند. در قوچان، غلات به طور آبی و دیمی کشت می شود. سایر فرآورده های کشاورزی آن عبارتند از : چغندرقند، آفتابگردان، لوبیا روغنی (سویا)، سیب زمینی، پیاز، سبزیجات، میوه های جالیزی، گیاهان علوفه‌ای، حبوبات، باغ های انگوری و سیب درختی. گله داری و دام‌پروری نیز از کارهای مهم تولیدی مردم قوچان است. کره، ماست، روغن و پنیر قوچان بسیار معروف و مرغوب است. هم چنین مرغ‌داری و پرورش طیور به روش سنتی و صنعتی رواج دارد.
مشخصات جغرافیایی
شهرستان قوچان، با پهنه ای حدود 6868 کیلومتر مربع، در شمال استان خراسان رضوی، از نظر جغرافیایی در 37 درجه و 7 دقیقه پهنای شمالی و 38 درجه و 30 دقیقه درازای خاوری قرار دارد. این شهرستان از شمال به جمهوری ترکمنستان، از باختر به شهرستان های شیروان و اسفراین، از خاور به شهرستان های درگز و چناران و از جنوب به شهرستان های نیشابور، چناران و سبزوار محدود است. هوای قوچان معتدل و نیمه مرطوب بوده و بیش ترین درجه حرارت در تابستان ها 35 درجه بالای صفر و کم ترین آن در زمستان ها، 10 درجه زیر صفر است. میانگین بارندگی سالیانه قوچان،410 میلی‌متر گزارش شده است. راه های مهم قوچان، عبارت‌اند از :
1- راه قوچان – مشهد، به درازای 130 کیلومتر .
2- راه قوچان – سبزوار، به درازای 163 کیلومتر.
3- راه قوچان – بجنورد، به درازای 120 کیلومتر.
4- راه قوچان – درگز، به درازای 120 کیلومتر.
5- راه قوچان – باجگیران، به درازای 84 کیلومتر.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی بر پایه آثار تاریخی در حدود 250 پ. م، از قوچان به نام های «آساک»، «آشاک» و «آرسکا» یاد شده است. آساآک (آساک) جزو ناحیه دهستان خراسان بوده، که در روزگار باستان «پارت» خوانده می شده است. پژوهشگران بانی آن را اشک اول و محل آن را قوچان امروزی دانسته اند. قوچان از اوایل دوره اسلامی تا اوایل چیره گی مغول، به نام های «استوا» (استو)، «خوجان» و «خبوشان» نامیده می شد. شاه عباس بزرگ صفوی (996-1038 هـ . ق) برای جلوگیری از تاخت و تاز ازبکان به خاور ایران، گروه هایی از ایلات باختر ایران از جمله ایل زعفرانلو را به قوچان کوچ داد. در سفری که نادر شاه افشار به سمرقند و بخارا کرد، چندین صفحه قرآنی را که به خط غیاث الدین بایسنقر نگاشته شده است و در آرامگاه تیمورلنگ جای داشت، به قوچان آورد. بعدها به دستور ناصرالدین شاه قاجار، دو برگ از آن، به موزه تهران منتقل شد. شهر قوچان چندین بار در سال های 1267 هـ . ق (1851 م)، 1278 هـ . ق (1861 م)، 1312 هـ . ق (1894 م)، در اثر زلزله آسیب دیده ویران شد. در 1313 هـ . ق
فهرست مندرجات:
نوازش بر ساز آرامش، صنایع دستی. 5
سنگ تراشی و قلم زنی روی سنگ.. 12
شامل 21 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله صنایع دستی شهرستان قوچان