مطلب حاضر برگرفته از بخشی از مقاله «بررسی و بازسازی رنگهای پوشاک دوره ساسانی در حجاریهای طاق بستان» به نوشته محمدرضا ریاضی است که در یادنامه گردهمایی باستانشناسی ـ شوش جلد،۱ سازمان میراث فرهنگی کشور در سال۱۳۷۶ به چاپ رسیده است.
برای شناسایی منسوجات ساسانی و نقوشی که آنها را زینت می داد، مطالعه تحلیل لباسهای اشخاص در نقوش صخره ای ونقاشیهای دیواری، اساسی و ضروری است. در میان حجاریهای دوره ساسانی، حجاریهای طاق بزرگ طاق بستان بویژه صحنه «شکارگراز» و صحنه «خسرو سوار بر شبدیز» از چند نظر اهمیت خاصی دارند. این دوصحنه جزو عالی ترین حجاریهای تاریخ حجاری ایران هستند و هنرمند حجار توانایی زیادی در ایجادنقش شاهی بپردازد، تمایل خودرا با دقت زیاد در نمایاندن نقش پارچه نشان داده است.
کهن ترین سند نقاشی ما نقاشی دیواری شوش است که متعلق به نیمه اول قرن چهارم میلادی است. نقوش برجسته طاق بستان دومین منبع مراجعه است. در اینجا نقشهای تزئینی نساجان زیادتر می شود و شکلهای نمایشی غنی تر گردد و در صحنه شکار گراز، شاه لباس بر تن دارد که پارچه آن مزین به نقش سیمرغ در نشانهای دایره وار است.
در فاصله بین نقش دیواری شوش و نقش برجسته طاق بستان، یک قرن و نیم ترقی و پیشرفت قابل توجه در صنعت نساجی به وجود آمده است. استفاده از رنگهای درخشان، شفاف، خالص و سبک رنگارنگ و استفاده بیشتر از رنگهایی چون طیف آبی، قرمز، طلایی، سفید و سبز همراه با تناسب و هماهنگی موزون رنگها، همواره یکی از مشخصات هنر ایران و یکی از اساسی ترین معیارهای شناخت آثار ایران از دست ساخته های دیگر جوامع جهان است.
اولین اشاره مکتوب در مورد استفاده از هفت رنگ در نوشته های هردوت و بندهش آمده است. هردوت در شرح بنای هگمتانه به رنگ حصارها اشاره دارد که «هر دیوار به ترتیب با رنگهای سفید، سیاه، ارغوانی، آبی، سرخ، سیم و زر ساخته شده است». در بندهش نیز در توصیف دژ به دست کیخسرو به هفت رنگ دیوارها (زرین، سیمین، پولادین، برنجین، آهنین، آبگینه ای و کاسگین (لاجوردی) اشاره شده است. از دوره هخامنشی دواثر مکشوفه در تخت جمشید نیز تأثیری بر این مدعاست. روی اندود گچی یک ستون که رنگهای آن باقی مانده بود، با رنگهای قرمز و آبی و سفید رنگ آمیزی شده بود. همچنین درنماد اهورامزدا (انسان بالدار) در تالار صدستون از رنگهای آبی فیروزه ای، ارغوانی روشن مایل به قرمز، طلایی، پرتقالی مایل به زرد، بنفش تیره، آبی لاجوردی، سبز زمردی روی زمینه سیاه استفاده شده.
از دوره اشکانی نیز رنگهای استفاده شده در نقاشی های دیواری کوه خواجه ـ سیستان ـ حکایت ازتوجه ایرانیان به رنگهای شاد و شفاف و درخشان دارد.در این نقاشیها نیز از رنگهای سبز روشن، زرد طلایی، آبی فیروزه ای، بنفش، سفید، قرمز روشن و گلی که دارای کیفیت و شفاف عالی هستند، استفاده شده است.
جدا از آثار مادی که روحیات قوم ایرانی را درانتخاب رنگها نشان می دهد، سنتهای قومی و آیین ایرانیان نیز خود زمینه اصلی این الهام بوده است. اعتقاد به دوعالم نیکی و بدی، نور و ظلمت، پیوند زندگی با قوای طبیعی و اجرام سماوی همواره انگیزه اصلی و راهبر ایرانیان در انتخاب نمادین رنگها بوده است. یکی از جذابترین اندیشه های ایرانیان باستان انطباق هفت رنگ با هفت سیاره آسمانی است که هر کدام مظهر هفت امشاسپند است. این هفت سیاره آسمانی یا هفت اپاختر عبارتند از: هرمزد (مشتری)، کیوان (زحل)، بهرام (مریخ)، ناهید (زهره)، تیر (عطارد)، خورشید (مهر) و ماه که هر کدام با رنگی که مظهر و نماد آن است مشخص می شود. این رنگها به قولی عبارت بودند از سیاه،خاکی (خاکستری)، سرخ، زرد، کبود، زنگاری و به قولی زرد، آبی، نارنجی، سرخ، بنفش، سبز و نیلگون.ایرانیان این هفت رنگ را رنگهای اصلی می دانستند و علاوه بر انتساب آنها به یکی از سیارات هفت گانه، هر یک از آنها را نیز برای یکی از روزهای هفته در نظر می گرفتند.
شامل 15 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله رنگهای مورد علاقه ایرانیان از آغاز تا دوره اسلامی