مقدمه:
انسان از گذشتههای بسیار دور همواره در بستر پر فراز و نشیب زندگی خود، طعمه حوادث و اتفاقات ناشناخته قرار داشته و قربانی بلایای متعدد بوده که او را بصورت موقت یا دائم از نعمت سلامتی و زندگی مستقل محروم و با محدودیتهایی مواجه ساخته است. قهر و خشم طبیعت بصورتهای گوناگون چون زلزله، سیل، آتشسوزی، طوفان و بسیاری از عوامل دیگر سلامت او را تهدید نموده و هر ساله گروههای کثیری از افراد فعال اجتماع را دچار معضل میسازد. فقدان اطلاعات و آگاهی عمومی جامعه موجب میگردد که پذیرش این افراد در جامعه و هموار ساختن زمینههای مساعد و ایجاد بستر مناسب جهت حضور فعال آنها در عرصههای اجتماعی با مشکلات عدیده روبرو گردد. براین اساس ضرورت دارد قبل از بروز حوادث و اتفاقات غیرقابل پیشبینی اطلاعات و آگاهیهای مورد نیاز در راستای چگونگی مراقبت از خود و ارائه کمکهای مورد لزوم در اختیار جامعه بویژه افراد مبتلا به ناتوانی و معلولیت قرار گرفته تا از این طریق بتوان ضمن ارائه پیش آگاهی لازم، تمهیدات مورد نظر در راستای پیشگیری از تشدید معلولیت را در آنان فراهم نمود. لازم به ذکر است که کشور ایران از نظر جغرافیائی در محلی واقع شده که در آن گسلهای فراوانی وجود دارد بطوری که هرازگاه شاهد وقوع زلزلههائی طی سالهای گذشته بودهایم. شهر تهران نیز در قسمت شمال و جنوب خود بر روی دو گسل بزرگ واقع گردیده که در پهنه خود دارای شکستگیهای کوچک فراوان است و در صورت فعالیت این دو گسل، شهر تهران دچار جابجایی و جنبش خواهد شد. سوابق نشان میدهد که این دو گسل در گذشته موجب بروز زلزلههائی کوچک و بزرگ بوده که آخرین زلزله ثبت شده در تهران مربوط به حدود 70 سال قبل و با قدرت 8 ریشتر به وقوع پیوسته است.
در این میان وضعیت افراد دارای ناتوانی و معلولیت ونیز آن دسته از افرادی که در هنگام وقوع زلزله دچار ناتوانی و معلولیت می گردند مقداری حساستر است. این گروه از افراد جامعه به واسطه ناتوانی خود قدرت برخورد مناسب در هنگام وقوع زلزله را نداشته و ممکن است معلولیت آنان تشدید نیز بیابد. اراین رو ضرورت تدوین الگویی برای چگونگی ارائه خدمات توانبخش به این دسته از افراد جامعه انکار تاپدیر است. متاسفانه تاکنون نه در ساززمان های امدادی و نه در سازمان های متولی خدمات توانبخشی به این موضوع اندیشیده نشده بود.
پژوهش حاضر به قصد تدوین الگوی ارائه خدمات توانبخشی به هنگام وقوع بلایای طبیعی انجام گرفته است. آنچه در ادامه مرور خواهد شد در دو بخش کلی به صورت مختصر به موضوع پرداخته است:
اول - اصول پیشگیری از تشدید معلولیت و ناتوانی و راهکارهای مناسب جهت مقابله با بلایای طبیعی برای افراد دارای ناتوانی (قبل، حین و بعد از بروز بحران)
دوم – مدیریت و نحوه ارائه خدمات توانبخشی مورد نیاز به افراد آسیب دیده ناشی از بلایای طبیعی
امید است این مختصر بتواند راهکارهای اجرائی مناسبی فراروی دست اندر کاران امور امداد و توانبخشی در سازماندهی خدماتی مناسب و درخور افراد دارای معلولیت و ناتوانی در کشور قرار دهد.
قسمت اول
الف. اصول آمادگی در مقابل بلایای طبیعی
با توجه به نقش اساسی و مهمی که اطلاعرسانی و ارائه آگاهیهای لازم در اجتماع میتواند از یک سو درارتقاء بخشیدن به سطح دانش و بینش جامعه هدف و از سوی دیگر در راستای پیشگیری و ممانعت از بروز برخی مشکلات و معضلات مربوطه مفید و مؤثر باشد بنابراین ضرورت دارد در خصوص حوادث و بلایای طبیعی که زمان وقوع آن قابل پیشبینی نیست از قبل راهکارها و شیوههای مناسب برخورد با آن بصورت ساده و روشن، با استفاده و بهرهگیری از امکانات و منابع موجود اجتماعی در اختیار افراد بویژه معلولان و خانوادههای آنان قرار گیرد تا در زمان وقوع، ضمن اتخاذ روش صحیح مقابله، از بروز نقص و یا تشدید معلولیت در خود و اطرافیان جلوگیری گردد. ارائه آموزشهای مربوطه میتواند بصورت زیر طراحی شود:
1-ـ آموزش و آماده نمودن جامعه (افراد ناتوان)
در ارتباط با ارائه اطلاعات و آموزشهای لازم و آمادهسازی جامعه بویژه افراد ناتوان (معلول) برای خورد و مقابله با بلایای طبیعی و یا سایر حوادث، سازمانها و ارگانهای ذیربط مانند سازمان بهزیستی کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنایی، هلالاحمر، بنیاد امور جانبازان و... که به نوعی با پدیده معلولیت و افراد معلول در ارتباط مستقیم هستند، بهترین نقش را میتوانند در این خصوص داشته باشند. این سازمانها میتوانند با برنامهریزی دقیق و هماهنگ و با استفاده از تسهیلات و امکانات موجود در جامعه و با اتخاذ روشها و تدابیر خاص (انتشار جز وات و کتب آگاه کننده، پخش برنامههای رادیویی و تلویزیونی، انتشار مطالب و اطلاعات لازم از طریق نشریات و...) زمینههای لازم را در خصوص دستیابی به اهداف مورد نظر مهیا نمایند. برخی از راهکارهایی که میتواند مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از:
1ـ1 برنامهریزی و تدوین طرحی جامع و مناسب جهت جمعآوری اطلاعات مورد نیاز در خصوصامکانات موجود در جامعه و تمهیدات لازم در زمینه چگونگی بر قراری ارتباط سریع و آسان با افراد ناتوان (مشخصات کامل محل سکونت و نوع محدودیت فرد ناتوان و ...) و همچنینپیشبینی لازم در خصوص در دسترس بودن خدمات مورد لزوم در مواقع بروز بحران برای اینگونه افراد
2ـ1 با توجه به این که برخی از حوادث را میتوان به طریقی از قبل پیشبینی کرد ضرورت دارد با استفاده از امکانات موجود در جامعه ضمن همکاری با سازمانها و نهادهای مرتبط مانندصداوسیما نسبت به انعکاس اطلاعات و آگاهیهای مورد نیاز بصورت مختلف و تاکید بر رعایتنکات ایمنی، معرفی پناهگاههای امن جهت اسکان و انتقال افراد، پخش بروشورهای حاوینکات ضروری و سایر روشهای مورد نیاز جهت مطلع نمودن افراد در مواردی که بحران ایجاد میگردد اقدام نمود.
3-1 بهرهگیری از شیوههای موثر و مورد اعتماد در راستای انتقال افراد مبتلا به ناتوانی و اقدامات سریع و بموقع جهت درمان آنان که در این زمینه میتوان با بهرهگیری از وسایل ارتباطی مانند، ماهواره، تکنولوژی ارتباطات سیار، شبکههای ارتباطی و خبری در اماکن و مواضعی که امکان برقراری ارتباط موجود است پرسنل تخصصی را در چگونگی یاری رساندن به مصدومان کمک کرد.
4-1 بهرهگیری از افراد متخصص و کار آزموده در کمک به تشخیص، ارزیابی، جمعآوری اطلاعات لازم فراهم نمودن لوازم مورد نیاز فرد ناتوان از اهمیت خاص برخوردار است. (در دسترسبودن لوازم ضروری و مورد نیاز زندگی باید همیشه تحت نظارت و کنترل باشد). برنامهریزی و کنترل اطلاعات ذیربط میتواند در راستای ارائه این گونه خدمات در مواقع بحران برای افراد ناتوان مفید واقع گردد.
5-1 سازمانهایی که مستقیم مسئولیت ارائه خدمات به معلولان را عهدهدار هستند ضرورت دارد با تدوین برنامههای خاص آموزشی، اطلاعات و آموزشهای مورد نیاز و ضروری را در اختیار عموم جامعه بویژه سازمانهای یاری رسان در سطح جامعه قرار دهند.
6-1 مناسب سازی و رفع موانع ترددی به منظور دسترسی سریع و آسان افراد ناتوان به امکانات مورد نیاز زندگی پس از بروز بلایای طبیعی باید پیشبینی و کنترل گردد.
7-1 طراحی و اجرای مانورهای نمایشی و آزمایشی در خصوص آماده سازی چگونگی برخورد منطقی با اینگونهبلایا و ارزیابی از روشهای تمرینیجهتآگاهیاز میزانآمادگیجامعهدرهنگام بحران ضروری است.
2-آموزش به گروههای امداد رسان
با توجه به این که حدود 10 درصد از افراد جامعه بر اثر عوامل گوناگون (ارثی - محیطی) به نوعی با ناتوانی و محدودیت جسمی و یا ذهنی مواجه هستند و در مقایسه با افراد عادی با مشکلات و معضلات عدیده روبرو میباشند بنابراین در مقابل حوادث و بلایا، آسیبپذیری بیشتری خواهند داشت. لذا ضرورت دارد آموزشهای ویژهای متناسب با نوع اختلالات افراد ناتوان به گروههای امداد رسان با هدف پیشگیری از ایجاد معلولیت در مجروحین و مصدومان و ممانعت از تشدید ناتوانی در افراد معلول ارائه شود. در راستای دستیابی به این اهداف لازم است با تدوین برنامهای مدون و فراگیر در خصوص حضور فعال نیروهای امداد رسان و دریافت آموزشهای علمی و عملی، آنان را جهت اجرای عملیات نجات و انتقال مجروحین و مصدومان از محل حادثه با توجه به حفظ رعایت مسائل بهداشتی و ایمنی یاری نمود.
شرح وظایف کلی گروههای امداد رسان:
- حضور سریع و بموقع در محل خدمت خود و یا هر محل دیگری که از قبل برای حضور وی در هنگام بحران پیشبینی شده است.
- از سلامت خود و اطرافیان خود اطمینان حاصل نماید.
- وضعیتمنطقهتحتپوششخود را بررسیکرده و براساساطلاعاتموجوداقداماتموردلزومرا انجامدهد.
شامل 16 صفحه word
دانلود تحقیق الگوی ارائه خدمات توانبخشی به آسیب دیدگان ناشی از بلایای طبیعی