لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:html
بسم الله الرحمن الرحیم
هدیه به شفیعه روز جزا دختر گرامى پیامبر همسر وصایت و ولایت مادر عصمت و طهارت مام امامت و سیادت فاطمه زهرا سلام الله علیها .
سخن ناشر
بسم الله الرحمن الرحیم
انا اءعطیناک الکوثر # فصل لربک وانحر # ان شانئک هو الابتر (1)
صدیقه کبرى فاطمه علیهاالسلام کوثر زلال بهشتى است .
زهراى مرضیه سرچشمه پاک و شفاف خلقت است . چشمه سار عصمت و امامت از آن مرکز فیض بهره مند و سیراب مى گردد.
در وصف او چه مى توان گفت در جایى که پروردگار یکتا، خداوند دانا او را کوثر دانسته به سرور تمامى بندگانش ، پیامبر برگزیده خویش و فخر جهان خلقت ، حضرت ختمى مرتبت ، محمد بن عبدالله صلى الله علیه و آله همچون تحفه اى بهشتى اهدا نموده است .
که آن سرور خود فرموده است :
لما عرج ...، ففاطمة حوراء انسیة فکلما اشتقت الى رائحة الجنة شممت رائحة ابنتى فاطمة .
هنگامى که به آسمان عروج کردم ...، پس فاطمه حوریه اى به شکل انسان است و من هرگاه مشتاق بوى بهشت مى شوم ، بوى دخترم فاطمه را استشمام مى کنم .
قالت عائشة : ما راءیت اءحدا قط اءصدق من فاطمة غیر اءبیها .
هیچ کس را راستگوتر از فاطمه ندیدم مگر پدرش را.
انه کان بینهما شى ء فقالت عائشة : یا رسول الله ! سلها، فانها لا تکذب .
بین فاطمه علیهاالسلام و عایشه مسئله اى پیش آمده بود و رسول خدا از عایشه در آن مورد سؤ ال کرد، عایشه در جواب گفت : اى رسول خدا! (راجع به این موضوع ) از فاطمه بپرس زیرا او هرگز دروغ نمى گوید.
علامه بزرگوار، شیخ محقق و فاضل متتبع و احیاکننده معالم دینى (یازده قرن پس از طلوع تابناک و نورافشان خورشید عالمتاب اسلام ) محمدباقر مجلسى فرزند شیخ محمدتقى (مجلسى اول ) که از اکابر و بزرگان علماى مذهب حقه شیعه بوده ، مقامى چنان والا در سلسله احیاگران اندیشمند و دلسوز مکتب دارد که بى نیاز از شرح و تفسیر است .
زنجیره طلایى کتابت علامه شریف ، تفقه و تفحص و تجسس علمى و حفظ میراث فرهنگى غنى اهل بیت و اهتمام آن رادمرد در ثبت کلیه متون مورد استفاده علاقمندان و تراوشات فکرى وى اعم از نگارش کتب متعدد، رسالات متنوع و ترجمه ادعیه و شرح خطبه هاى مختلف وارده از طرف معصومین علیهم السلام چه به زبان عربى و چه به زبان فارسى و بالاتر از همه حریت و آزادگى او در نقل مطالب زیاده از آن است که بتوان آن را در مختصرى به نمایش درآورد.
فقط به ذکر نکته اى چند متمایز از دیگر حالات آن عالم روحانى بسنده مى نماید:
1- تقوى و ورع و پرهیزگارى
2- احاطه علمى به کثیرى از علوم اسلامى عصر
3- علاقمندى و کوشایى در حفظ میراث فرهنگى
4 مجاهدت و ایثار و فداکارى به نحوى که او را وادار کرد در دستگاه و دربار شاهى وارد شده آن را به خدمت اهداف عالیه خود درآورد.
5 شکوه و جلال ناشى از دیانت چه در زمان حیات ظاهرى و چه پس از آن هم اکنون نیز تلاءلوى آن جهان علم را به احترام و تحسین واداشته است .
6 شاگردانى که از خویش به جاى نهاده است و... .
همه اینها از آن اسوه علم و فضیلت حلقه اى مستحکم در حلقات اتصال علوم و معارف شگرف حضرت اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به علما و دانشمندان بعد از خود تا ظهور آخرین پناهگاه الهى مهدى موعود عجل الله تعالى فرجه الشریف ساخت .
در این راه وظیفه اى که در امر جمع آورى روایات و احادیث منقول همراه با نقد و بررسى و رعایت امانت به عهده گرفت را به حد اکمل به انجام رسانید که آثار وى عظمت آن را پیش چشم مى آورد.
و در میان همه آن آثار و زحماتى که در این راه متقبل و متحمل گشته ، ((اقیانوس بیکران نور الهى )) یعنى بحارالانوار درخششى چشمگیر دارد.
بحارالانوار چشم نواز است ؛ بحارالانوار حاصل عمرى تلاش است ؛ بحارالانوار گوهرى گرانقدر از حواهرات تابناک علم و دانش است ؛ بحارالانوار نمایانگر سرگذشت طولانى سلسله دانشمندان اسلامى است ؛ بحارالانوار دسترنج فقیهى است که در جمع آورى علوم و معارف عصر خود کمال همت والاى خویش را بروز داده است ؛ و بالاخره بحارالانوار گنجینه پربارى براى دوستداران مکتب توحید است .
مجموعه اى که ملاحظه مى شود، ترجمه جلد چهل و سه بحارالانوار علامه محمدباقر مجلسى قدس سره همراه با ضمایم و تحقیقات محقق گرانقدر جناب آقاى محمد روحانى است که مطالعه کامل و بادقت آن پشتکار و توجه ایشان را نشان مى دهد.
این مرکز حساسیتى خاص نسبت به صحت و سلامت متن کتب منتشره خود دارد و مؤ لف نیز اصرار بر تطبیق صحیح و کامل متن حروف نگارى با متن ارائه شده خویش دارد، در این امر سعى کافى مبذول داشته در این راه از همکارى و بذل و عنایت و محبت همکاران خوبمان در مرکز فرهنگى انتشاراتى منیر که به حق بر من منت داشته و از هیچ گونه همکارى و مساعدت در ارتقاى کیفیت این اثر دریغ نداشته اند و از ابتداى طرح تا انتهاى آن در تمامى مراحل حضورى چشمگیر و رهگشا داشته اند، تشکر مى نمایم .
همچنین از معاضدت و یارى عزیزى دوستدار و علاقمند به خاندان وحى علیهم السلام برخوردار بوده ایم که در امر پشتیبانى مالى و فراهم آوردن امکانات مادى در این امر ما را در دست گرفته اند.
قصد داریم که از تمامى این عزیزان قدردانى کنیم که مى دانیم : من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق ، و بهترین قدردانى خود را واگذارى اداى پاداش آنان به عطاى صاحب اثر حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام مى دانیم .
بر آن شدیم که ما نیز تلاشى داشته باشیم و کوششى ، هرچند نه در خور حضرتش ، بلکه عنایتى نمایند و ما را نیز در سلک دوستداران خود بپذیرند که آن روز که دوستداران بانوى دو سرا فاطمه را مى خوانند زبانمان به اجابت گشوده باشد و چه خوب است که این اقدام ناچیز را به خدمت آن مخدره و پدر ارجمند و شوهر و فرزندان گرامش تقدیم بداریم ، و بر آخرین ایشان عرضه نماییم همو که خواهد آمد و تاجى از نور بر سر خواهد داشت و جهان را از لوث وجود دشمنان مادرش منزه و به یارى دوستدارانش خواهد شتافت و زمین را از پاکى و صفا و راستى و قسط و عدل لبریز خواهد فرمود.
سلام و درود بى پایان خداوندى بر یکایک ایشان و رهروان آنان باد!
در انتها دست خود را به سوى آن بزرگوار دراز کرده ملتمسانه از آن محضر پرفیض مى خواهم : یا مولاتى فاطمة اءغیثینى !
مقدمه
کتابى که در دست دارید ترجمه ، تحقیق و استدراک بر ((تاریخ فاطمة الزهراء)) از کتاب بحارالانوار، تاءلیف دانشمند جلیل القدر علامه محمدباقر مجلسى رحمة الله است .
سعى شده تا این مجموعه ، بجز بخش مربوط به زندگانى حضرت فاطمه علیهاالسلام از کتاب بحارالانوار در بردارنده تمامى احادیث و روایات مربوط به آن حضرت که به مناسبتهاى خاص در سایر بخشهاى کتاب مذکور آمده است نیز باشد.
1 جمع آورى کلیه روایات ، احادیث و نقلیات تاریخى مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام از تمام منابع شیعه و غیرشیعه
کتابهاى اندکى وجود دارند که با داعیه این کار نگاشته شده اند، این کتابها دو دسته اند:
الف کتابهایى که بر اساس منابع و روایات شیعه نوشته اند و مؤ لف آنها توجهى به مدارک غیرشیعى ننموده است ، مانند کتاب ((مسند فاطمة الزهراء)) تاءلیف شیخ عزیزالله عطاردى ، و کتاب ((مسند فاطمة الزهراء)) تاءلیف سیدحسین شیخ الاسلامى تویسرکانى .
ب - کتابهایى که بر اساس منابع و روایات غیرشیعه نوشته شده اند و مؤ لف آنها توجهى به مدارک شیعى نداشته است ، مانند کتاب ((مسند فاطمة الزهراء)) تاءلیف جلال الدین عبدالرحمن سیوطى (911 ه )، و کتاب ((احقاق الحق و ازهاق الباطل ج 10)) تاءلیف قاضى نورالله شوشترى (1019 ه )، و کتاب ((حضرت فاطمه علیهاالسلام در منابع اهل سنت )) تاءلیف رضیه سادات سجادى .
هر دو دسته از کتابهاى مذکور گرچه در نوع خود ارزشمند و مورد استفاده هستند ولى به دلیل محدودکردن منابع و مدارکشان به منابع شیعه یا اهل سنت ، خود را از معارف و روایات بسیارى محروم کرده اند و لذا نتوانسته اند به هدف خویش که ((جمع آورى کلیه روایات ، احادیث و نقلیات تاریخى )) درباره حضرت فاطمه است ، دست یابند.
تنها کسانى که توانسته اند در این جمع آورى توفیقى نسبى داشته باشند علامه محمدباقر مجلسى (1110 ه ) در کتاب بحارالانوار، و شاگرد او علامه شیخ عبدالله بحرانى اصفهانى (ق 12 ه ) در کتاب عوالم العلوم و المعارف مى باشند که بجز اخذ احادیث و روایات از منابع شیعه ، به طور مستقیم یا به واسطه منابعى چون مناقب ابن شهر آشوب یا کشف الغمه ، روایات موجود در منابع اهل سنت را نیز جمع آورى کردند، گرچه در استفاده از منابع اهل سنت نیز استقصاء تام به عمل نیاورده ، و تعداد کمى از احادیث کتابهاى اهل سنت را مورد استفاده قرار داده اند.
اینجانب (محقق و نگارنده نوشته حاضر)، از مدتها پیش به اهمیت دو کتاب ((بحارالانوار)) و ((عوالم العلوم )) در این زمینه واقف گردیده تصمیم گرفتم این کتابها را مورد تحقیق و ترجمه قرار دهم و از آن جهت که حاوى بیش از 70 درصد احادیث مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام مى باشند، منتشر نمایم . لکن پس از آنکه مطلع شدم علامه معاصر سید محمدباقر موحد ابطحى به تحقیق عوالم العلوم مشغول گشته ، اینجانب نیز عزم خویش را جزم نموده و تصمیم گرفتم تا از کلیه روایات مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام را از بحارالانوار استخراج کرده ، مورد تحقیق قرار داده و به زبان فارسى ترجمه و در اختیار عموم قرار دهم . آنچه اکنون در مقابل شماست قسمتى از حاصل این تصمیم و تلاش مستمر است . البته درباره جمع آورى احادیث مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام به همین مقدار اکتفا ننمودم بلکه غیر از این تلاش تحقیقى ، براى اینکه بتوانم باقى احادیث و روایات مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام را نیز به دست آورم ، تلاش موازى دیگرى را سامان دادم که هدف آن جمع آورى کلیه احادیث و روایات مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام از تمامى منابع شیعه و غیرشیعه بود. در این زمینه خاص بیش از پانصد عنوان کتاب روایى ، تاریخى ، رجالى ، و... مورد مطالعه قرار گرفت و در مجموع حدود چهل هزار نکته فراهم آمد که پس از مشترک سازى تعداد آنها به بیش از دوهزار مورد رسید و از این تلاش تحقیقى مجموعه اى به دست آمد که نام آن را ((جامع احادیث فاطمة الزهرا علیهاالسلام )) گذارده ام ، و تمام احادیث و روایات آنها را اعرابگذارى ، ترجمه ، مشترک سازى منابع و تدوین نموده و مجلداتى از آن را نیز آماده نشر کرده ام .
گرچه هنوز معتقدم که معارف جمع آورى شده چیزى حدود 85 درصد کل معارف مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام مى باشد و امیدوارم در تحقیقات تکمیلى در رابطه با منابعى که جدیدا به دست مى آید، بتوانم اطلاعات به دست آمده را افزایش دهم . بمنه و کرمه .
2 بررسى فنى و علمى درباره احادیث و روایات جمع آورى شده
خوانندگان محترم اطلاع دارند که سخنان رسول خدا صلى الله علیه و آله و ائمه طاهرین علیهم السلام در طول تاریخ ، با مسائل و مشکلات زیادى روبرو بوده و همواره تحت تاءثیر سه آفت مهم قرار گرفته است :
آفت اول : تحریف اهل غلو
رسول خدا صلى الله علیه و آله در این باره مى فرماید:
((از غلو در دین پرهیز کنید زیرا امتهاى پیشین به دلیل غلو گمراه شدند)).
و خداوند متعال در قرآن کریم مى فرماید:
((به جز حق نگویید، و در امور دینى خود غلو نکنید، و پیرو هوى و هوس قوم منحرفى که خودشان گمراه شده اند و مى خواهند شما را نیز گمراه کنند نباشید)). (2)
آفت دوم : سوء تاءویل جاهلان
امام صادق علیه السلام در این باره مى فرمایند:
((ما براى برخى از مردم سخنانى مى گوییم ، ولى آنها کلام را به گونه اى دیگر تاءویل کرده ، و نتیجه اى را که خودشان دوست دارند مى گیرند، و حدیث ها را آنگونه که سلیقه آنها را تاءمین کند روایت مى کنند)). (3)
آفت سوم : جعل جاعلان
رسول خدا صلى الله علیه و آله در این باره مى فرمایند:
((در حالى که من هنوز زنده ام احادیث دروغ به من مى بندند، و البته بعد از مرگ من ، بر تعداد آنها افزوده خواهد شد، بدانید هر کس بر من دروغ بندد در آتش جهنم عذاب خواهد شد، بنابراین هر حدیثى را که از ما نقل مى کنند، نپذیرید و آنها را به قرآن عرضه کنید، اگر موافق با قرآن بودند، کلام ما هستند و اگر مخالف قرآن بودند، بدانید که آنها سخنان ما نیستند)). (4)
و امام صادق علیه السلام فرموده اند:
((همانا مردم حرص و ولع شدیدى پیدا کرده اند بر اینکه سخنان دروغ را از زبان ما روایت کنند)). (5)
و نیز فرموده اند:
((ما اهل بیتى هستیم که جز سخن راست نمى گوییم ولى در هر زمان هر کدام از ما کسانى وجود دارند که سخنان دروغ را مى سازند و آن را از زبان ما نقل مى کنند تا ما را در نزد مردم درغگو و قصه باف معرفى کنند)). (6)
و در جاى دیگر فرموده اند:
((در زمان هر یک از ما مقصود ائمه طاهرین هستند کسانى وجود دارند که سخنان دروغ را ساخته و آن را از زبان ما روایت مى کنند)). (7)
بنابراین هیچ تردیدى درباره اینکه تعدادى احادیث غیرصحیح در میان روایات و کتابهاى شیعه و غیرشیعه واردشده وجود دارد، نیست و این امرى است که همه محققین از علما بر آن اذعان دارند.
در رجال کشى به نقل از ((یونس بن عبدالرحمن )) که از اصحاب مورد وثوق و اعتماد امام کاظم و امام رضا علیهماالسلام بوده ، آمده است که گوید:
((به کوفه سفر کردم و در آن شهر تعداد زیادى از اصحاب و شاگردان امام باقر و امام صادق علیهماالسلام را دیدم که از آن دو بزرگوار احادیث زیادى را نقل مى کردند، پس هرچه از آنها شنیدم نوشتم تا اینکه روزى به حضور امام رضا علیه السلام رسیدم و آن احادیث را به ایشان عرضه کردم . آن حضرت احادیث مذکور را مى خواند و ناراحت مى شد تا آنکه به من فرمود: اى یونس ! بسیارى از اینها، احادیث و سخنان امام باقر و امام صادق نیست و آنها را ساخته و به ایشان نسبت داده اند، پس با توجه به اینکه در اثر دخالت مردمان جاهل و اشخاص منفعت طلب و متعصب ، حق و باطل با هم درآمیخته ، احادیث ما را به قرآن و سنت قطعى متواتر رسول خدا صلى الله علیه و آله عرضه کنید و هرچه را که با آنها موافق بود، برگیرید و آنچه مخالف بود، دور بریزید)).
با توجه به آنچه گفتیم معلوم مى شود که چرا رسول خدا صلى الله علیه و آله این همه تاءکید داشته اند که هر سخنى را از زبان ایشان نقل نکنیم و مى فرمودند:
لا تحدث بکل ما سمعت . (8)
ترجمه : هر چیزى را که مى شنوید روایت نکنید.
و یا مى فرمودند:
کفى بالمرء کذبا اءن یحدث بکل ما سمع . (9)
ترجمه : براى دروغگوبودن همینقدر کافى است که انسان هرچه را مى شنود، روایت کند.
با توجه به همین مقدمات است که حدیث شناسان متبحر تصریح کرده اند به اینکه نقل حدیث جعلى و ضعیف جایز نیست مگر با تصریح بر جعلى یا ضعیف بودن آن .
بنابراین کسى که با حدیث سروکار دارد جایز نیست که هر حدیثى را بدون بررسى درباره صحت یا عدم صحت آن نقل نماید بلکه ضرورى است تا با استفاده از فنون و علوم مختلف مربوط به حدیث ، به تحلیل درباره هر حدیث و روایت بپردازد و اگر پس از بررسى ، حدیث موردنظر را صحیح و سالم تشخیص داد آن را روایت کند، چرا که هدف اصلى در استفاده از حدیث و سنت ، درایة الحدیث است نه روایة الحدیث .
ائمه طاهرین علیهم السلام در این مورد فرموده اند:
علیکم بالدرایات لابالروایات . (10)
همة السفهاء الروایة و همة العلماء الدرایة (11)
العلماء تحزنهم الدرایة ، و الجهال تحزنهم الروایة (12)
حدیث تدریه خیر من اءلف ترویه (13)
با این همه تاءکید درباره وجود احادیث جعلى و ضعیف ، و لزوم درایة الحدیث ، با کمال تاءسف ، در جستجویى که به عمل آوردم ، هیچ دانشمند محققى را ندیدم که به بررسى فنى و علمى درباره احادیث مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام پرداخته باشد، و هیچ مؤ سسه علمى را نمى شناسم که حاضر به سرمایه گذارى مادى و معنوى براى انجام چنین تلاشى باشد و نتیجه این غفلت طولانى و عمیق از ((درایة الحدیث )) و توجه مطلق به ((روایة الحدیث )) موجب شده که شخصیت حقیقى حضرت فاطمه علیهاالسلام در پشت پرده هاى ابهام باقى بماند و در پناه توجه به احادیث غلوآمیز، از نظر الگویى نیز غیرقابل دسترس تلقى شود.
امیدوارم روزى رشد فکرى مردم در جامعه ما بدان پایه برسد که ضرورت نقد احادیث و روایات مربوط به ائمه طاهرین علیهم السلام و از آن جمله ضرورت انجام عملیات علمى و فنى درباره احادیث و روایات مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام را نیز باور کنند و بدانند که اینگونه نقدها کمک فراوانى به پالایش معارف دینى و دسترسى به معارف ناب محمدى صلى الله علیه و آله مى نماید.
نگارنده در پاورقى برخى از احادیث کتابى که هم اکنون در پیش رو دارید به بررسى فنى و علمى درباره برخى از احادیث و روایات پرداخته بودم ولى پس از مشاهده عکس العمل برخى از دوستان ترجیح دادم اکثر آنها را حذف کنم تا مبادا سوء تعبیرى پیش آمده و مشکلاتى ایجاد نماید. اما به خوانندگان کنجکاو و دوستداران دانش وعده مى کنم که مجموعه ((جامع احادیث فاطمة الزهراء علیهاالسلام )) را با تحلیلهاى علمى و فنى منتشر نمایم و از خداوند متعال بر انجام صحیح این کار عظیم یارى مى طلبم و امیدوارم که پس از انجام ، امکان انتشارش نیز وجود داشته باشد.
3 فعالیت دیگرى که انجام آن درباره حضرت فاطمه علیهاالسلام و نیز سایر ائمه و بزرگان دین ، ضرورى و بسیار مهم مى باشد، الگوسازى از زندگانى این بزرگان براى استفاده امت مسلمان خصوصا جوانان و نوجوانان است .
این اقدام البته بعد از انجام دو فعالیت علمى تحقیقى قبل ، کاملا میسر و مقدور خواهد بود، چرا که الگوپردازى بر اساس معارف صحیح نباشد و یا بر اساس باورهاى عامیانه صورت مى گیرد، در آن صورت اسلام معقول خرافى ، و دین سهل دشوار و دست نایافتنى معرفى خواهد شد. پس باید ابتدا یک فاطمه شناسى درست و صحیح صورت گیرد و سپس الگوسازیها بر اساس آنها انجام شود.
درباره الگوپردازى از شخصیت حضرت فاطمه علیهاالسلام کارهایى انجام شده و کتابهایى به رشته تحریر در آمده ، ولى اگر کسى آنها را به صورت انتقادى مورد مطالعه قرار دهد خواهد دید که چون این فعالیتها بر اساس معارف پالایش نشده صورت گرفته ، یک سویه بوده و جوابگوى نیاز شدید جامعه جوان این کشور شیعى نبوده و حتى در برخى از قسمتها قابل اعتنا و قبول نمى باشد.
اهل درد و آنها که بناى جامعه اى بر اساس اسلام و معارف ناب دینى و الهى تلاش مى کنند، اگر مى خواهند که مردم این جامعه ((اسلام دان و اسلام خواه )) باشند و بذرهاى دین گریزى و احیانا دین ستیزى ، از مغرب زمین در این جامعه شیعى پاشیده نشود باید با هوشیارى تمام ، در هر موضوعى از موضوعات دینى ، این سه تلاش اساسى را که در اینجا به آن اشاره کردیم انجام دهند تا نتیجه تلاش هاى علمى آنها همان باشد که آرزو دارند و براى رسیدن به آن ، روزها و شبهاى عمر را مصروف داشته و دشواریهاى تحقیق را به جان خریده اند.
پاسخ به یک سؤ ال
سؤ ال : با توجه به شیعه بودن علامه مجلسى رحمه الله و بناى او بر اینکه احادیث و روایات موجود در کتابهاى شیعه را در بحارالانوار جمع آورى نماید، و با عنایت به اینکه احادیث زیادى در منابع اهل سنت وجود دارد که مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام مى باشد و بر اساس روش علامه مجلسى رحمه الله قاعدتا نباید در بحارالانوار آمده باشد، چند درصد از احادیث مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام در این کتاب و مستدرکات آن آمده است ؟
جواب : گرچه بناى علامه مجلسى رحمه الله بر این بوده که فقط روایات کتب شیعى را در بحارالانوار جمع آورى نماید ولى در آنچه که مربوط به زندگانى ائمه طاهرین علیهم السلام مى باشد، روایاتى را که در منابع شیعى ندیده ، از منابع اهل سنت برگرفته است ، فقط درباره حضرت فاطمه علیهاالسلام دهها حدیث را مستقیما از کتابهاى غیرشیعى مانند:
1 فردوس : ابن شیرویه دیلمى (509 ه )
2 مستدرک حاکم نیشابورى (405 ه )
3 مقتل الحسین : خطیب خوارزمى (568 ه ) و غیره ، و به واسطه کتابهایى چون مناقب ابن شهر آشوب (588 ه ) و کشف الغمه تاءلیف محقق ابوالفتح اربلى (659 ه ) از کتابهایى چون آنچه در ذیل نام مى بریم نقل کرده است :
1 حلیة الاولیاء: ابونعیم اصفهانى (430 ه )
2 تاریخ بغداد: خطیب خوارزمى (463 ه )
3 ابانه : ابن بطه عکبرى حنبلى (387 ه )
4 فضائل الصحابه : احمد بن حنبل (240 ه )
5 تفسیر الکشف والبیان : ثعلبى (427 ه )
6 تاریخ خراسان : ابوعلى سلامى (374 ه )
7 کتاب اللوامع : عبدالملک بن محمد خرگوشى (406 ه )
8 فیما نزل من القرآن فى المیرالمؤ منینن ابونعیم اصفهانى (430 ه )
9 شرف المصطفى صلى الله علیه و آله : عبدالملک خرگوشى (406 ه )
10 صحیح بخارى (256 ه )
11 صحیح مسلم (261 ه )
12 صحیح ترمذى (279 ه )
13 صحیح دارقطنى (385 ه )
14 امالى : ابن ابى شیبه (235 ه )
15 انساب الاشراف : جابر بلاذرى (279 ه )
16 قوت القلوب : ابوطالب مکى (386 ه )
17 عقدالفرید: ابن عبدربه (328 ه )
18 کتاب الرساله : سمعانى (562 ه )
19 فضائل الصحابه : سمعانى (562 ه )
20 کتاب الال : ابن خالویه (370 ه )
21 مسند احمد بن حنبل (240 ه )
و... .
پس معلوم مى شود که برخى احادیث اهل سنت نیز در بحارالانوار نقل شده است ، اما تعداد آنها در کتابى که در پیش روى شماست بسیار اندک مى باشد و ما سعى کرده ایم تا در مستدرکات و پاورقى هاى کتاب بر تعداد آنها بیفزاییم ، ولى در هر حال مجموعه احادیثى که در این کتاب ، درباره حضرت فاطمه علیهاالسلام آمده است حدودا 70 درصد کل احادیث مربوط به آن حضرت در منابع شیعه و غیرشیعه مى باشد.
اقدامات مترجم و محقق درباره این کتاب
آنچه که محقق و مترجم کتاب حاضر انجام داده است به شرح ذیل مى باشد:
1 جمع آورى کلیه احادیث مربوط به حضرت فاطمه علیهاالسلام از تمامى مجلدات بحارالانوار.
2 اعراب گذارى احادیث و روایات فراهم آمده ، به این منظور که همگان بتوانند از آنها به راحتى استفاده کنند.
اهل علم و قلم اطلاع دارند که اعرابگذارى آیه یا حدیث یک کار است ، و در مرحله حروفچینى ، درست واردکردن اعراب توسط حروفچین کارى دیگر، که معمولا با مشکلات زیادى مواجه مى باشد. البته بسیارى از این اشکالات در مرحله تصحیح اصلاح مى شوند ولى نویسنده هرگز نمى تواند به نحو قاطع بگوید که آنچه به دست خواننده مى رسد از هرگونه اشکال مبرا مى باشد. امید که اهل اطلاع به دیده اغماض بنگرند و در صورت اساسى بودن اشکال ، محقق یا ناشر را مطلع نمایند تا در چاپهاى بعدى اصلاحات لازم صورت گیرد.
3 ترجمه احادیث و روایات به زبان فارسى : در این قسمت از کار سعى شده تا ترجمه احادیث به صورتى روان و سلیس انجام شود تا براى همه فارسى زبانان به راحتى قابل استفاده باشد، و در مورد احادیث مکرر، از ترجمه مکرر آنها خوددارى شده است .
4 افزودن تعلیقات تحقیقى در پاورقى به منظور تبیین بیشتر موضوع یا تذکر نکته اى مهم و مفید که متاءسفانه تعداد آنها به تحلیل محذوراتى که در پیش بوده ، به اندازه لازم نمى باشد.
5 تخریج آیات که گاهى در پاورقى صورت گرفته و گاهى در متن ترجمه .
6 تخریج مصادر و منابع احادیث از کتابهاى شیعى و غیرشیعى ، که در پاورقى کتاب انجام گرفته و در این مرحله رعایت کمال اختصار شده است زیرا به نظر رسید که ذکر جزئیات ، اختلاف نقلها و نسخه ها، ذکر اسناد متعدد احادیث و... مى تواند خواننده اى را که در طریق تحقیق علمى قرار ندارد خسته کرده و موجبات ملالت وى را فراهم آورد.
7 موضوع بندى احادیث در اوایل هر باب که جهت تکمیل استفاده خوانندگان در آخر هر جلد تکرار مى شود.
8 شماره گذارى احادیث به صورت مسلسل ، تا امکان تهیه فهارس راهنما را در مجلد آخر کتاب میسر سازد.
از خداوند متعال مى خواهم که این عمل ناچیز را بپذیرد و این بنده کمترینش را مورد لطف و رحمت خاصه اش قرار دهد.
آمین
محمد روحانى على آبادى
زندگانى حضرت زهرا سلام الله علیها
آشنایى کوتاه با صدیقه کبرى ، حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام
نام : فاطمه .
کنیه هاى مشهور: ام الحسن ، ام الحسین ، ام ابیها، ام الائمه .
مشهورترین لقبها: زهرا، صدیقه ، طاهره ، کبرى ، سیده ، بتول .
پدر: حضرت محمد بن عبدالله صلى الله علیه و آله پیامبر عظیم الشاءن اسلام .
مادر: خدیجه علیهاالسلام بنت خویلد همسر فداکار پیامبر اسلام .
محل تولد. مکه .
سال تولد: سال دوم بعثت ، و به روایتى : سال پنجم .
روز میلاد: بیستم جمادى الثانى .
نام همسر: على بن ابى طالب علیه السلام ، پسرعموى پیامبر اسلام .
زمان ازدواج : رجب یا ذى حجه سال دوم هجرت در مدینه .
مدت زندگانى با على علیه السلام : نه سال .
میزان مهریه : 400 مثقال نقره مسکوک
فرزندان : حسن علیه السلام ، حسین علیه السلام ، زینب کبرى ، ام کلثوم و یک فرزند سقطشده به نام محسن
شهادت : در سال یازدهم هجرى
محل دفن : پنهان است
تعداد احادیث و روایات باقیمانده درباره آن حضرت : حدود 2000 مورد.
تعداد سخنان باقیمانده از حضرت فاطمه : حدود 130 مورد.
تعداد اشعار باقیمانده از آن حضرت : حدود 29 قطعه .
تعداد خطبه هاى باقیمانده از آن حضرت : 2 خطبه .
سایر آثار علمى باقیمانده از آن حضرت : مصحف فاطمه علیهاالسلام که به خط همسر گرامش على علیه السلام نوشته شده و در نزد فرزندان آن حضرت بوده و هم اکنون در دست حضرت قائم عجل الله تعالى فرجه الشریف مى باشد.
مشهورترین و صحیح ترین مناقب و فضائل آن حضرت :
1 اینکه غضب فاطمه علیهاالسلام موجب غضب خدا و رسول او، و رضاى فاطمه سبب رضاى ایشان است .
2 فاطمه برترین زنان دو عالم است .
3 فاطمه معصوم از هرگونه گناه مى باشد.
4 آن حضرت محبوبترین و عزیزترین مردم در نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله بوده است .
5 خداوند در روز قیامت ، به آن حضرت اجازه شفاعت مى دهد.
6 صدور معجزات بسیار از حضرت فاطمه علیهاالسلام .
7 بى مانندبودن ایمان و یقین فاطمه علیهاالسلام .
8 زهد و قناعت نمونه .
9 احترام بى حد پیامبر به آن حضرت .
10 او عابدترین مردم در زمان خود بوده است .
11 صدق و راستگویى حضرت فاطمه علیهاالسلام .
12 علم وافر آن حضرت .
و... .
باب اول : ولادت فاطمه علیهاالسلام ، سیما و شمایل و برخى از تواریخ مربوط به وى
احادیث و روایات متن : 24
احادیث و روایات ضمائم : 26
موضوعات روایات در این باب
موضوعات روایاتى که در این باب آمده :
1 خلقت نورى حضرت فاطمه علیهاالسلام در عالم ذر
2 دورى زنان قریش و بنى هاشم از حضرت خدیجه ، به دلیل ازدواجش با رسول خدا صلى الله علیه و آله
3 سخن گفتن فاطمه با مادرش به هنگام باردارى
4 تنهابودن خدیجه به هنگام باردارى
5 حضور زنان مقدس به هنگام میلاد حضرت فاطمه علیهاالسلام
6 کیفیت میلاد حضرت فاطمه علیهاالسلام از مادرش
7 شهادت حضرت فاطمه علیهاالسلام بر یگانگى خدا، نبوت پیامبر صلى الله علیه و آله و وصایت على علیه السلام به هنگام میلاد
8 رشد و نمو خارق العاده حضرت فاطمه علیهاالسلام در دوران طفولیت
9 میلاد حضرت فاطمه علیهاالسلام بعد از معراج پیامبر
10 انعقاد نطفه فاطمه علیهاالسلام از میوه هاى بهشتى
11 محبت فراوان پیامبر نسبت به فاطمه علیهاالسلام
12 پیامبر صلى الله علیه و آله و استشمام بوى بهشت از فاطمه علیهاالسلام 13 فاطمه علیهاالسلام حوریه اى در لباس انسان
14 منصوره آسمان و فاطمه زمینیان
15 محبت مخصوص پیامبر صلى الله علیه و آله نسبت به فاطمه علیهاالسلام و عدم ابراز آن به سایرین
16 اندوه عایشه از محبت رسول خدا صلى الله علیه و آله نسبت به فاطمه علیهاالسلام
17 سیماى ظاهرى و شمایل حضرت فاطمه علیهاالسلام
18 شباهت حضرت فاطمه علیهاالسلام به رسول خدا صلى الله علیه و آله
19 میلاد فاطمه علیهاالسلام ، طبق نظر اهل سنت سال پنجم قبل از بعثت پیامبر
20 میلاد فاطمه علیهاالسلام ، طبق نظر اهل سنت سال پنجم قبل از بعثت پیامبر
21 میلاد فاطمه علیهاالسلام ، طبق نظر برخى علماى شیعه سال پنجم بعد از بعثت
22 میلاد فاطمه علیهاالسلام ، طبق نظر برخى از دانشمندان شیعه و اهل سنت سال دوم بعثت
23 ازدواج فاطمه با على علیهم السلام ، سال دوم هجرت و در روز اول یا ششم ذى الحجة
24 مدت زندگانى فاطمه پس از رحلت پیامبر بنا بر قول مشهور هفتاد و پنج روز
25 برخوردارى فاطمه علیهاالسلام از علمى وسیع نسبت به گذشته ، حال و آینده
26 عدم حدوث نفاس در آن حضرت بعد از تولد فرزندانش
27 یکى از کنیه هاى فاطمه ، ((ام ابیها))
28 ازدواج پیامبر پس از هجرت با سوده و سپس با ام سلمه و سپردن سرپرستى فاطمه علیهاالسلام به آنان
متن احادیث و ترجمه آنها
1 الامالى للصدوق (14): احمد بن محمد الخلیلى ، عن محمد بن ابى بکر الفقیه ، عن اءحمد بن محمد النوافلى ، عن اسحاق بن یزید، عن حماد بن عیسى ، عن زرعة بن محمد، عن المفضل بن عمر قال :
قلت لابى عبدالله الصادق علیه السلام : کیف کان ولادة فاطمة علیهماالسلام ؟
فقال : نعم ان خدیجة علیهاالسلام لما تزوج بها رسول الله صلى الله علیه و آله هجرتها نسوة مکة ، فکن لا یدخلن علیها و لا یسملن علیها و لا یترکن امراءة تدخل علیها، فاستوحشت خدیجة لذلک و کان جزعها و غمها حذرا علیه صلى الله علیه و آله .
فلما حملت بفاطمة کانت فاطمة علیهاالسلام تحدثها من بطنها و تصبرها و کانت تکتم ذلک من رسول الله صلى الله علیه و آله فدخل رسول الله یوما فسمع خدیجة تحدث فاطمة علیهاالسلام فقال لها: یا خدیجة ! من تحدثین ؟
قالت : الجنین الذى فى بطنى یحدثنى و یؤ نسنى .
قال : یا خدیجة ! هذا جبرئیل (یبشرنى ) یخبرنى اءنها انثى و اءنها النسلة الطاهرة المیمونة و اءن الله تبارک و تعالى سیجعل نسلى منها و سیجعل من نسلها اءئمة و یجعلهم خلفاء فى اءرضه بعد انقضا وحیه .
فلم تزل خدیجة علیهاالسلام على ذلک الى اءن حضرت ولادتها فوجهت الى نساء قریش و بنى هاشم اءن تعالین لتلین منى ما تلى النسا، فاءرسلن الیها: اءنت عصیتنا و لم تقبلى قولنا و تزوجت محمدا یتیم اءبى طالب فقیرا مال له فلسنا نجى ء و لانلى من اءمرک شیئا.
فاغتمت خدیجة علیهاالسلام لذلک فبینا هى کذلک اذ دخل علیها اءربع نسوة سمر طوال کاءنهن من نساء بنى هاشم ففزعت منهن لما راءتهن ، فقالت احداهن ، لا تحزنى یا خدیجة فانا رسل ربک الیک و نحن اخواتک ، انا سارة و هذه آسیة بنت مزاحم و هى رفیقت فى الجنة و هذه مریم بنت عمران و هذه کلثم اءخت موسى بن عمران ، بعثنا الله الیک لنلى منک ما تلى النساء من النساء، فجلست واحدة عن یمینها، و اخرى عن یسارها، و الثالثة بین یدیها، و الرابعة من خلفها، فوضعت فاطمة علیهاالسلام طاهرة مطهرة .
فلما سقطت الى الارض اءشرق منها النور حتى دخل بیوتات مکة و لم یبق فى شرق الارض و لا غربها موضع الا اءشرق فى ذلک النور و دخل عشر من الحور العین ، کل واحدة منهن معها طست من الجنة و ابریق من الجنة و فى الابریق ماء من الکوثر فتناولتها المراءة التى کانت بین یدیها، فغسلتها بماء الکوثر و اءخرجت خرقتین بیضاوین اءشد بیاضا من اللبن و اءطیب ریحا من المسک و العنبر فلفتها بواحدة و قنعتها بالثانیة ثم استنطقتها فنطقت فاطمة علیهاالسلام بالشهادتین و قالت : ((اءشهد اءن لا اله الا الله و اءن اءبى رسول الله سید الانبیاء و اءن بعلى سیدالاوصیاء و ولدى سادة الاسباط، ثم سلمت علیهن و سمت کل واحدة منهن باسمها و اءقبلن یضحکن الیها و تباشرت الحور العین و بشر اءهل السماء بعضهم بعضا بولادة فاطمة علیهاالسلام و حدث فى السماء نور زاهر لم تره الملائکة قبل ذلک و قالت النسوة : خذیها یا خدیجة ! طاهرة مطهرة زکیة میمونة بورک فیها و فى نسلها. فتناولها فرحة مستبشرة و اءلقمتها ثدیها قدر علیها فکانت فاطمة علیهاالسلام تنمى فى الیوم کما ینمى الصبى فى الشهر و تنمى فى الشهر کما ینمى الصبى فى السنة
مصباح الانوار (15): عن اءبى المفضل الشیبانى ، عن موسى بن محمد الاشعرى ابن بنت سعد بن عبدالله ، عن الحسن بن محمد بن اسماعیل المعروف بابن ابى الشوارب عن عبدالله بن على بن اءشیم ، عن یعقوب بن یزید، عن حماد مثله (16)
ترجمه : در کتاب امالى شیخ صدوق ، از مفضل بن عمر نقل شده است که گفت : به امام صادق علیه السلام گفتم : ولادت حضرت فاطمه علیهاالسلام چگونه بوده است ؟
امام فرمود: هنگامى که رسول خدا صلى الله علیه و آله با خدیجه علیهاالسلام ازدواج کرد، زنان مکه از خدیجه کناره گیرى نمودند و نزد وى نمى رفتند، به او سلام نمى کردند، و به هیچ زنى اجازه نمى دادند که با او معاشرت و تماس داشته باشد. این برخورد زنان سبب ناراحتى و اندوه خدیجه شد، البته غم و اندوه وى بیشتر براى پیامبر اسلام بود که مبادا آسیبى متوجه وى گردد.
وقتى خدیجه به حضرت فاطمه حامله شد، فاطمه در رحم مادر همدم او بود و با مادرش سخن مى گفت ، و وى را به صبر توصیه مى نمود، خدیجه این موضوع را از رسول خدا مخفى مى داشت تا اینک یک روز پیامبر نزد خدیجه آمد و شنید که با او کسى سخن مى گوید، پس به او گفت : اى خدیجه ! با چه کسى سخن مى گویى ؟ خدیجه گفت : با این بچه اى که در رحم دارم ؛ او با من سخن مى گوید و مونس ساعات تنهایى من است .
رسول خدا فرمود: اى خدیجه ! جبرئیل مرا بشارت داده که او دختر است ، و گفته که او منشاء نسلى پاک و مبارک است و خداوند تبارک و تعالى مقدر نموده که نسل من از طریق او برقرار و پایدار بماند، و مقرر فرموده که فرزندان او پس از انقطاع وحى امام و خلیفه خدا در زمین باشند.
خدیجه دائما در همین حال بود تا اینکه هنگام وضع حمل وى فرا رسید، پس کسى را نزد زنان قریش و بنى هاشم فرستاد که بیایید و مرا در امر تولد فرزند یارى نمایید. آنان در جواب گفتند: چون تو سخن ما را درباره ازدواج با محمد صلى الله علیه و آله نادیده گرفتى و با آن مرد فقیر و یتیم ازدواج کردى ، پس ما نزد تو نخواهیم آمد و تو را در این امر یارى نخواهیم نمود.
تحقیق در مورد زندگانی حضرت زهرا