مشخصات این فایل
عنوان: نظام بین المللی
فرمت فایل : word( قابل ویرایش)
تعداد صفحات: 15
این مقاله درمورد نظام بین المللی می باشد.
خلاصه آنچه در مقاله نظام بین المللی می خوانید :
در وضعیتی که نظام بین الملل از مجموعه ای از واحد های سیاسی مستقل (دولتها) تشکیل شده است که همواره در تعامل با یکدیگر به سر می برند، توجه به جامعة بین المللی به صورت یک نظام و نیز عناصر تشکیل دهندة آن، اعم از دولتها و بازیگران غیر دولتی، به صورت سیستمهای فرعی، امری ضروری است.(7) برای مثال هنگامی که قدرت در دست دولت متمرکز می شود و ما آن را نظام دو قطبی می خوانیم، داد و ستد میان این دو، بر کارکرد نظام بین المللی تأثیر بسزایی دارد که می توان آثار آن را در رفتار سایر دولتها مشاهده کرد.
برخی از محققان روابط بین الملل بر این نظرند که مفهوم «نظام» بر اصل کنش متقابل اجزا استوار است و این فرآیند پیچیده می تواند چون دست نامرئی آدم اسمیت به حفظ تعادل نظام کمک کند. در نظام بین المللی نیز گرچه هر یک از دولتها منافع خاص خود را دنبال می کنند، در عمل این امر به حفظ ثبات بین المللی کمک می کند. البته در وضعیتی که به گونه ای در حالت موازنة میان این اجزا (دولتها) خللی ایجاد شود، هیچ مرجع و نیروی خارجی برای برقراری نظم و ثبات وجود ندارد. جنگها از جمله عواملی هستند که تعادل نظام بین المللی را مختل می کنند و معمولاً جنگها در موقعیتی به وقوع می پیوندند که رهبران و حکومتها از تعادل موجود ناراضی هستند و از این رو می کوشند موقعیت خویش را به هر قیمتی، بر اساس حفظ امنیت، قدرت و یا اعتبار حفظ کنند.(8) به هر حال وضعیت نا مشخص و نا معلوم، احساس عدم امنیت و بالاخره فقدان یک مرجع عالی، از جمله عوامل تعیین کنندة رفتار اکثر دولتها به شمار می رود و این امر پژوهشگران را بر آن می دارد تا روابط بین الملل را نه تنها در چهار چوب رفتارهای فردی دولتها، بلکه با توجه به کیفیت واکنشها و کنشهای متقابل کل نظام که طی آن رفتار همة دولتها تحت تأثیر واقع می شود، بررسی کنند.
مورتون کاپلان، یکی از دانشمندان سیاست بین الملل، شش نوع نظام بین الملل را از یکدیگر متمایز ساخته است که عبارتند از:
1) نظام موازنه قدرت؛ 2) نظام دو قطبی انعطاف پذیر؛ 3) نظام دو قطبی انعطاف ناپذیر؛ 4) نظام جهانی؛ 5) نظام سلسله مراتبی؛ 6) نظام با حق وتو.
کاپلان ویژگی های هر یک از نظامهای مزبور، نظیر قوانین حاکم و بازیگران شرکت کننده را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. وی بر این نظر است که چهار نظام از نظام های مزبور عملاً وجود ندارند و از دو نظام دیگر، یعنی موازنه قدرت و نظام دو قطبی انعطاف پذیر، می توان با بهره گیری از شواهد تاریخی نمونه هایی را ذکر کرد.
نمونة کلاسیک نظام موازنة قدرت، در اروپای قرنهای هیجدهم و نوزدهم وجود داشت. قدرتهای اروپایی آن زمان سعی کردند با اتخاذ سیاستهایی، چنین توازنی را میان دولتهای بزرگ نظام حفظ کنند. این امر در نتیجه اعتماد به نوعی سیستم اتحاد انعطاف پذیر تحقق می پذیرفت. در این روند از طریق حفظ گروهی از دولتها که دارای قدرت نسبتاً مساوی بودند، خشونتها و جنگهای عمده به حداقل ممکن کاهش یافت و اتحادهای موجود از پیوستن هر دولت یا گروهی از دولتها به گروه دیگر که باعث بر هم خوردن توازن می شد، جلوگیری به عمل می آورد.
نظامهای ملی که عناصر تشکیل دهنده سیستم موازنه قدرت به شمار می رفتند، خواهان حفظ و حتی افزایش تواناییهای خویش بودند و تمایل داشتند مذاکره و گفتگو را جانشین جنگ کنند. گرچه خشونت یکی از ویژگیهای سیستم مزبور محسوب می شد، نظامهای ملی برای جلوگیری از حذف شدن در عرصه نظام بین المللی، مساعی لازم را برای متوقف ساختن جنگ به عمل می آوردند. در چهارچوب سیستم مزبور به نظامهای ملی شکست خورده به عنوان بازیگران طرفهای اتحاد، اجازه بازگشت به سیستم داده می شد. (10) کوتاه سخن، عملکرد چنین نظامی نشان داد که نظام مزبور می تواند باعث ایجاد ثبات و آرامش نسبی شود.
به گمان کاپلان، نظام دیگری که نمونه تاریخی آن وجود داشته است، نظام دو قطبی انعهطاف پذیر است. این نظام، در نتیجة دگرگونی در فرایند توزیع قدرت پس از جنگ جهانی دوم به وجود آمد. در پایان جنگ جهانی دوم، در حقیقت فقط دو دولت توانستند کمر راست کنند و به صورت قدرت بزرگ درآیند.
به سبب زیانهای سهمگین ناشی از جنگ و نیز افول عصر استعمار، قدرتهای سابق استعماری اروپا نظیر آلمان، فرانسه و بریتانیا دیگر با نوانایی مقابله با قدرت امریکا و شوروی را نداشتند. هر یک از دو ابر قدرت امریکا و شوروی کوشید حوزة نفوذ خود را گسترش دهد. تفاوت در ایدئولوژی و ساختارهای اقتصادی و سیاسی، سبب شد که نظام بین المللی با هویت دو قطبی، به گونه ای که شاهد بودیم، شکل گیرد.
بر اساس تجزیه و تحلیل کاپلان، یکی از ویژگی های نظام دو قطبی انعطاف پذیر، وجود دو بازیگر عمدة بلوکی، یعنی دو ابر قدرت، است. در نظام مزبور مشاهده می شود که رهبری هر یک از دو بلوک را یکی از ابرقدرتها بر عهده دارد. از نظر ویسکوزیته اگر دو بلوک به صورت سلسله مراتبی اداره نشوند، امکان دارد به صورت نظام موازنه قدرت تغییر شکل دهند، با این تفاوت که دگرگونی در شکل اتحادها، در پیرامون دو محور ثابت ابر قدرتها خواهد بود،(11) اما اگر دو قدرت مزبور بر سر مسائلی رو در روی یکدیگر قرار گیرند، وجود سلاحهای هسته ای، آنها را از خطر شرکت در یک جنگ واقعی باز خواهد داشت. به هر حال خشونت به صورت پراکنده در نظام مشاهده می شود. برای نمونه می توان به حضور آمریکا در ویتنام، و شوروی در افغانستان اشاره کرد. البته روشن است که چنین خشونت محدود و کنترل شده ای، خود نظام را تهدید نمی کند. بدین ترتیب در حالی که خشونت جزء جدا نشدنی نظام محسوب می شود، نباید فراموش کرد خود آن نیز نظام را مهار و کنترل می کند.
بخشی از فهرست مطالب مقاله نظام بین المللی
تعریف
متغیرهای نظام
ویژگیهای نظام
بررسی نظام دولتها در فرایند تاریخی
منابع
دانلود مقاله نظام بین المللی
