نوع فایل: word
قابل ویرایش 180 صفحه
مقدمه:
موضوع این رساله « مبانی و مستندات قر آنی و روایی نظام فلسفی شیخ اشراق «سهروردی» است .
تا آنجا که بنده سراغ دارم تا کنون در این زمینه کمتر کسی تحقیق جامعی انجام داده و این بعد از ابعاد دو مبانی نظام فلسفی شیخ شهاب الدین سهروردی را به طور تخصصی مورد مطالعه و تحقیق قرار داده است.
لذا حقیر با بضاعت بسیار کم و بدون ادعا در پرتو عنایت حضرت ولی عصر (عج) سعی نمودم از لا به لای کتب و رسائل حکیم اشراقی شیخ شهاب الدین سهروردی و سایر تالیفاتی که درباره این مکتب فلسفی نگاشته شده است رسالت خود را به منصه ظهور برسانم تا چه قبول افتد و چگونه در نظر آید.
همتم بدرقه راه کن ای طائر قدس که دراز است ره مقصد و من نو سفرم
امید آن است که صاحبان خرد و اندیشه و جویندگان معرفت در بر خورد با معایب و نواقص این اثر از در اغماض در آیند و چون خدای ارحم الراحمین بنده پروری کنند و ما را مورد لطف و عنایت خود قرار دهند.
شایان ذکر این که نظر به گستردگی موضوع و تفرق و پراکندگی استنادات سهروردی به متون دینی بر آثار و مکتوباتش، برای پرهیز از نظام گسیختگی و ایجاد نظم هر چه بیشتر مباحث این پایان نامه، ندارنده سعی نموده‌است مطالبی را که شیخ اشراق در آنها به آیات و روایات متعدد استناد جسته است حتی المقدور در چهار موضوع ذیل بسته بندی کند و به بحث و بررسی و نحوه استدلال شیخ اشراق با آنها بپردازد :
1- علم النفس 2- معرفت واج الوجود 3- نور و ظلمت 4- عالم عقول
در ضمن شیخ اشراق در مباحث جسم، جوهر، عرض و تعریف هیچگونه استنادی به آیات قرآنی و روایات نداشته است.
-2- سؤالات اصلی تحقیق: این تحقیق مبتنی برسه سؤال است:
1- سهروردی در چه بحث هائی از آیات و روایات استفاده کرده است؟
با توجه به مطالعه و پژوهش در آثار و تالیفات سهروردی چنین به نظر می رسد که ایشان در مبحث نفس و عقول ونور و ظلمت بیش از سایر مباحث دیگر به آیات قرآن و روایات استناد کرده است از جمله در رساله الالواح العمادیه سعی بسیار کرده است تا آرای فلسفی را پس از اینکه با براهین مستدل ساخته، با آیات قرآنی توجیه و تائید کند و در مقدمه این کتاب نیز به این موضوع تصریح کرده است.
2- سؤال اصلی دیگر این تحقیق در ارتباط با این مطلب است که سهروردی چگونه برای بیان حکمت فلسفی خود به آیات و روایات استناد جُسته است؟
به نظر می رسد هدف اصلی شیخ اشراق در استناد به آیات قرآن و روایات بیشتر این بوده است که از یک سو برتاثیر سخن خود بیفزاید و خواننده را در پذیرفتن آراء فلسفی تشویق کند و از سوی دیگر در مقابل مخالفان فلسفه آیات و احادیث را وقایه ی افکار فلسفی و عرفانی خود قرار دهد و کلام الهی را موید سخن خویش سازد. همچنین نکته مهم دیگر در ارتباط با این سؤال بیان این مطلب است که استفاده از آیات و روایات در حکمت فلسفی سهروردی عمدتاً در جهت تبیین سازگاری میان عقل و وحی بکار رفته است. بر همین اساس سهروردی در حکمت مشربی پایه ریزی نمود که جامع بحث و استدلال و نیز ذوق و شهود بود و پویندگان این طریقه حکمت را بهترین جویندگان دانش الهی می نامد.
3- شیخ اشراق برای استفاده از آیات و روایات از کدام یک از روش های هرمونتیک (اصالت ظهور، برداشت های باطنی از آیات و روایات و …)استفاده کرده است؟
با توجه به تحقیقات انجام گرفته انعکاس کلام الهی و احادیث نبوی در نوشته های سهروردی بیانگر توجه خاص شیخ اشراق به قرآن و روایات است.
سهروردی از کلام الهی برای تائید آراء فلسفی و عرفانی خود استفاده می کند و در این کار به روال صوفیه به تاویل یعنی تفسیر باطنی آیات قرآنی می پردازد که در این تحقیق به نمونه هایی اشاره شده است.
سهروردی مانند بیشتر حکماء و متفکران اسلامی در پی تلفیق میان دین و فلسفه و تطبیق تعالیم دینی با مبانی فلسفی است. می خواهد معقول و منقول را به هم نزدیک سازد و قرآن و برهان را پشتوانه سخن خود قرار دهد. و به همین جهت گاهی بیان هر مطلب و اقامه هر دلیل با یک یا چند آیه همراه است.
سهروردی سعی نموده است تا آثار فلسفی خود را پس از اینکه با براهینی مستدل ساخته با آیات قرآنی توجیه و تائید کند و بدین ترتیب بین عقل و ذوق و شرع وفق می دهد.
می توان ادعا کرد سهروردی آیات و احادیث تاویل شده را به مثابه ی زمینه های تائیدکننده و مؤثر در جهت گیری اعتقادی خود مخصوصاً در مباحث مربوط به مبدا و معاد و معرفت نفس و فرجام نفوس انسانی و کیفیت سیروسلوک روح آدمی تلقی نموده است.
فهرست مطالب:
اول فصل: کلیات
1-1 مقدمه
1-2 سؤالات اصلی تحقیق
1-3 ضرورت تحقیق
1-4 هدف تحقیق
1-6 زندگی سهروردی1-7 مکتب اشراق
1-8 لزوم تمسک به کتاب قرآن و سنت1-9 تاویل فلسفی آیات
1-10 تلفیق آراء و تاویل آیات
1-11 جمع بندی فصل اول
فصل دوم: معرفت نفس
2-1 سیر تاریخی بحث معرفت نفس
2-2 ابن سینا
2-3 نفس چیست
2-4 در معانی واژه نفس
2-5 برهان سهروردی در تجرد نفس
2-6 دیدگاه شیخ اشراق درباره حدوث نفس2-6-1 طریق دیگر
2-6-2 برهان دیگر
2-7 بقای نفس
2-8 مراتب نفس اردیدگاه شیخ اشراق
2-9 احوال نفس
2-10 مقایسه خلقت نبات و حیوان و انسان
2-11 هدایت عامه
2- 12 نفوس بشری
2-14 تکامل نفس ناطقه از نظرشیخ اشراق
2- 14 نفس ناطقه جسمانی نیست
2-15 عقل و نفس
2-16 قوای نفس
2-17 نفس آسمانی و نفس ارضی
2-18 مناسبت بین نفس ناطقه وروح حیوانی
2-19 جمع بندی فصل دوم
فصل سوم: واجب الوجود
3-1 افق خداشناسی در حکمت شیخ اشراق
3-2 در اثبات واجب الوجود
3-2-1 برهانی دیگر
3-2-2 برهانی دیگر از حکمه الاشراق
3-3 وجود نفس ناطقه دلیلی بر وجود خدا
3-4 فعل واجب الوجود
3-5- صفات واجب الوجود
3-5-1 غنی مطلق
3-5-2 جواد حقیقی
3-5-3 اراده واجب الوجود
3-5-4 قضا و قدر الهی
3-5-5 علم باری تعالی
3-5-6 واجب الوجود خیر محض است
3-6 جمع بندی فصل سوم
4- فصل چهارم: نور و ظلمت
4-1 نور و ظلمت دو واژه کلیدی حکمت اشراق
-2 خدا نورالانوار است
4-3 هو رخش
4-4 تقسیم عوالم
4-5 نسبت بین موجودات عوالم
4-6 تبیین صدور عالم از نورالانوار
4-7 صادر اول ازواحد حقیقی یا نورالانوار
4-8جمع بندی فصل چهارم نور و ظلمت
5-فصل پنجم: عقول مجرد
5-1 عقول
5-2 الواحد لایصدر عنه الا الواحد
5 -3 قاعده امکان اشرف
5-4 وجه تمایز عقول و جایگاه آن درحکمت اشراق با حکمت مشاء
5-5 ویژگی های عالم عقول ازدیدگاه شیخ اشراق
5-6 مراتب مختلف عقول که واسطه آفرینش هستند از دیدگاه شیخ اشراق
5-7 عقل فعال ازنظرشیخ اشراق
5-8 عقل فعال واسطه در آفرینش نفوس انسانی
5-9 برتری انسان بر فرشته
5-10جمع بندی فصل پنجم
-6فصل ششم نتیجه گیری
منابع ومآخذ:
- الهی قمشه ای، مهدی، ترجمه قرآن کریم ،انتشارات الهادی،.
- الهی قمشه ای، مهدی،1382 ، شرح خطبه توحیدیه، مقدمه و پاورقی محمدرضا غیاثی کرمانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی،.
- ابن سینا،1383 ، رساله نفس، با مقدمه و حواشی و تصحیح دکتر موسی عمید، انتشارات دانشگاه بوعلی سینا همدان،.
- ابن سینا،1333ه .ش، دانشنامه علائی، ج2، محمد معین،.
- ابن سینا،1363 ه .ش ، الشفاء، ابراهیم مدکور، ایران،.
- ابن مسکویه ، 1319 ق ، فوز الاصغر، مصر،.
- ابوریان، محمد علی، 1372، مبانی فلسفی اشراق، ترجمه محمد علی شیخ، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی تهران،.
- دشتی، محمد، آبانماه 1379 ،ترجمه نهج البلاغه، انتشارات مشرقین،.
- دینانی، غلامحسین ،1379، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، انتشارات حکمت،.
- دینانی، غلامحسین،1380 ، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،.
- رادمهر، فریدالدین ،1384 ، باور خردمندان، شرح و ترجمه و مقدمه ای بر اعتقاد الحکماء سهروردی، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی،.
- رضوی، محمد امین، 1377 ، سهروردی و مکتب اشراق، ترجمه دکتر مجدالدین کیوانی،.
- ریزی، اسماعیل بن محمد،1369 ، (حیات النفوس)،فلسفه اشراق به زبان فارسی محمد تقی دانش پژوه، انتشارات ادبی و تاریخی تهران،.
- زمردیان، احمد ، 1378، حقیقت روح، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،.
- سجادی، سید جعفر،1383 ، ترجمه حکمه الاشراق سهروردی، انتشارات دانشگاه تهران،.
- سهروردی، شهاب الدین،1383 ، رساله فی اعتقاد الحکماء، مقدمه وترجمه فارسی محمد کریمی زنجانی اصل، انتشارات اساطیر،.
- سهروردی، شهاب الدین ، 1380 ، مجموعه مصنفات شیخ اشراق( جلد1 )، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی وتحقیقات فرهنگی، تهران،.
- سهروردی، شهاب الدین، 1380 ، مجموعه مصنفات شیخ اشراق( جلد2 )، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی وتحقیقات فرهنگی، تهران،.
- سهروردی، شهاب الدین ، 1380، مجموعه مصنفات شیخ اشراق( جلد3 )، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی وتحقیقات فرهنگی، تهران،.
- سهروردی، شهاب الدین،1380 ، مجموعه مصنفات شیخ اشراق( جلد 4)، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی وتحقیقات فرهنگی، تهران،.
- سید عرب، حسن،1378 ، منتخبی از مقالات فارسی درباره شیخ اشراق، انتشارات شفیعی،.
- شاه نعمت الله ولی ، 1355، رسائل شاه نعمت الله، به اهتمام دکتر جواد نوربخش، انتشارات خانقاه نعمت اللهی،.
- شریف، میر محمد،1362 ،تاریخ فلسفه در اسلام، نشردانشگاهی تهران،.
- شهرزوری، شمس الدین محمد، 1380 ،شرح حکمه الاشراق سهروردی، تصحیح حسین ضیائی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،.
- شیرازی، صدر الدین محمد،1315، تعلیقه بر شرح حکمه الاشراق قطب الدین شیرازی، چاپ سنگی،.
- طالب زاده، حمید،1378، فلسفه (آشنائی با فلسفه اسلامی) شرکت چاپ و نشرکتابهای درسی،.
- طباطبائی، علامه سید محمد حسین، 1366 ،تفسیر المیزان،(دوره 20 جلدی) نشربنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی، با همکاری مرکز نشرفرهنگی رجاء، تابستان،.
- قطب الدین شیرازی،1313ه. ق. شرح حکمه الاشراق، چاپ سنگی،.
- محمدی، علی، شرح کشف المراد، انتشارات دارالفکر قم،.
- مصلح، جواد، 1383 ،ترجمه و تفسیر شواهد الربوبیه ملاصدارا، انتشارات سروش،.
- ملک شاهی، دکتر حسن، 1382 ، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن سینا، انتشارات سروش،.
- مکارم شیرازی، ناصر،1379، تفسیرنمونه، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران،.
- موحد، صمد،1384، نگاهی به سرچشمه های حکمت اشراق و مفهوم های بنیادی آن، انتشارات طهوری،.
- نصر، سید حسن، 1384 مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق، تهران،.
- هانری، کربن، 1373، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبائی، انتشارات امیر کبیر،.
- الهروی محمد شریف نظام الدین،1358، انواریه، متن اعتقادی و مقدمه سید حسین ضیائی، انتشارات امیر کبیر،.
پروژه مبانی و مستندات قرآنی و روائی نظام فلسفه. doc