چکیده:
امروزه توسعه اقتصادی بر پایه دسترسی به منابع مالی برای سرمایه گذاری استوار میباشد .این در حالیست که تصمیم گروههای مختلف در خصوص سر مایه گذاری به نوبه خود به وجود یک سیستم اطلاعاتی مناسب بستگی دارد.استاندارد های حسابداری ایران کمک شایانی در افشای اطلاعات برای تصمیم گیریهای صحیح و آگاهانه گروههای مختلف بخصوص سرمایه گذاران دارند. به هر حال ، اطلاعاتی که برای سرمایه گذاران وسایرین با اهمیت است ،باید به نحو مطلوب افشا گردد تا تصمیم گیری انان مفید واقع شود. فرضیه این تحقیق به صورت زیر میباشد: : بین موارد شفاف سازی درصورتهای مالی شرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد.
در این تحقیق موارد شفاف سازی(متغیر مستقل) که شامل:( اهداف شرکت ، برآوردهای حسابداری در صورتهای مالی ، نتایج عملیاتی و مالی درصورتهای مالی ، ماهیت ، نوع و چگونگی معاملات اشخاص وابسته ، فرآیند تصمیم گیری جهت تصویب معاملات با اشخاص وابسته ،بودجه بندی سرمایه ای ) در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی میباشد . از لحاظ دسته بندی تحقیقات بر حسب نحوه گرد آوری داده ها (طرح تحقیق) میتوان این تحقیق را توصیفی دانست که از نوع پیمایشی بوده و به توصیف ویژگیهای جامعه آماری شامل ماهیت شرایط ،رابطه و چگونگی ارتباط بین آنها می پردازد. گردآوری اطلاعات در این تحقیق به روش میدانی و کتابخانه ای صورت می گیرد. ادبیات و پیشینه تحقیق که موضوع فصل دوم این تحقیق میباشد از طریق مطالعات کتابخانه ای جمع آوری میگردد.در تحریر ادبیات تحقیق از کتابها،پایان نامه ها،مجلات داخلی وخارجی مرتبط با مو ضوع تحقیق استفاده می شود.همچنین به منظور گرد اوری اطلاعات از جامعه آماری (شرکتهای عضو سازمان بورس اوراق بهادار تهران)از طریق مطالعات میدانی عمل میگردد.
تحلیل های آماری شامل آمار توصیفی و آمار استنباطی میباشد. در سطح توصیفی با استفاده از نمودارهای آماری وآماره های خلاصه مانند من ویتنی،انحراف معیار ،کمترین وبیشترین به توصیف دموگرافیک جامعه پژوهش پرداخته ایم. درسطح استنباطی با استفاده از روشهای آماری (آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، کروسکال والیس،کای دو،آزمون نشانه با نمونه ای دو تاییها) تجزیه وتحلیل متغیرهای تحقیق در راستای رد یا قبول فرضیه ها انجام شده است.و تحقیقات نشان می دهد که میزان افشای شفاف سازی که شامل (اهداف شرکت ، برآوردهای مهم حسابداری ، نتایج مالی و عملیاتی ، ماهیت ،نوع و چگونگی معاملات با اشخاص وابسته ، فرآیند تصمیم گیری جهت تصویب معاملات با اشخاص وابسته ، بودجه بندی سرمایه ای ) است از اهمیت یکسانی در شرکتهای ایرانی و شرکتهای کشورهای در حال توسعه برخوردار است و تقریبا به طور یکسانی در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی و شرکتهای کشورهای در حال توسعه افشا می شود .
واژگان کلیدی: افشا ،صورتهای مالی،ساختار مالی، گزارشگری مالی
مقدمه:
در بین کلیه نهادهای موجود در یک کشور ، نهاد اقتصاد از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. این نهاد علاوه بر اینکه بر سایر نهادهای موجود مانند نهادهای سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی تاثیرات فراوانی می گذارد ، تاثیرات بسیار نیز از آنها می پذیرد. به همین جهت پویایی اقتصاد به شکوفایی سایر نهادها و در مجموع شکوفایی و رشد کلیت یک جامعه خواهد انجامید. در این راستا پر واضح است که برای شکوفایی هر نهاد اقتصادی باید زیر مجموعه های درگیر بااین نهاد ، نقش خویش را در زنجیره به هم پیوسته آن به خوبی ایفا نمایند. از زیر مجموعه های بسیار مهم اقتصاد ، بازار سرمایه است.در این بازارها که پس انداز کنندگان ، وجوه مازاد نیاز خود را در اختیار نیازمندان و استفاده کنندگان وجوه قرار می دهند ، نقدینگی لازم جهت تداوم فعالیت های واحدهای اقتصادی فراهم می ایند. بدیهی است هر چه این بازارها از کارایی بالاتری برخوردار باشند، انتقال وجوه بهتر صورت گرفته ، توان فعالیت واحدهای اقتصادی بیشتر شده ودر نتیجه اقتصاد به تدریج شکوفا می گردد. در این اقتصاد سالم ودر بین بازارهای سرمایه، بورس اوراق بهادار از اهمیت بسزایی برخوردار است. دراین بازار ، سرمایه واحدهای اقتصادی به صورت سهم ویا اوراق بهادار مورد معامله واقع شده وگردش وجوه با مکانیزم های از پیش تعیین شده صورت می گیرد.
بورس اوراق بهادار چنان چه بتواند جایگاه مطلوب خویش را در اقتصاد یک کشور به دست آورد و نقش خود را به خوبی ایفا نماید بی شک رشد و شکوفایی اقتصاد را تسریع نموده است. در شرایط کنونی اقتصاد ایران توجه به بورس اوراق بهادار اجتناب ناپذیر بوده و تمامی نهادها و کسانی که در چرخه فعالیتهای بورس اوراق بهادار دارای وظیفه اند باید نقش خود را به خوبی ایفا کنند تا به بستر مناسبی برای رسیدن به رشد مناسب اقتصادی و انتقال از یک اقتصاد سنتی به اقتصاد مدرن دست یابیم.در بین بازنگران بورس ، سرمایه گذاران اعم از مردم عادی یا حرفه ای،مهمترین جایگاه را دارا میباشند.سرمایه گذاران باید با اطلا عات کامل و صحیح در این بازار گام بگذارند و بدانند که چه نقش مهمی را در کارایی و پویایی این بازار بازی می کنند.بی شک در گرو همین اگاهی خواهد بود که سرمایه گذاران در کنار سایر عوامل موثر بر بازار خواهند توانست گامهایی بسیار مهم و جدی در راستای بهبود وضعیت اقتصادی کشور بر دارند. مهمترین ابزار آگاهی در این بازار، اطلاعات مالی با ویژگی های کیفی لازم می باشد. یکی از ویژگی های کیفی اطلاعات مالی ، قابلیت اعتماد در درستی ارائه اطلاعات و رعایت قوانین تعیین شده در تهیه صورتهای مالی می باشد. اطلاعات مالی هنگامی قابل اتکا است که آثار مالی معاملات و سایر رویدادها با رعایت قوانین و استانداردهای مربوطه به گونه ای بی طرفانه اندازه گیری شده و نتایج اندازه گیری ها و گزارشات مالی قابل تایید مجدد باشد. ضمنا تئوری کارگزاری بیانگرتضادمنافع بین تولیدکنندگان اطلاعات و استفاده کنندگان آن است . این تضاد منافع موجب انگیزه لازم برای تولید کننده اطلاعات در جهت بهینه نمودن منافع خویش است که زیان استفاده کنندگان آن را در بر دارد.در نتیجه استفاده کنندگان از اطلاعات مالی هنگامی می توانند به آن اعتماد داشته باشندکه شخص مستقل نسبت به میزان اعتماد اطلاعات و رعایت قوانین از جمله استانداردهای حسابداری و یا قوانین تدوین شده توسط (هیئت استاندارد های حسابذاری مالی) ویا قوانین (استاندارد های بین المللی گزارشگری حسابداری ) نظر حرفه ای ارائه کند.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
همچنین هدف سرمایه گذاران از استفاده از اطلاعات مالی در بورس کمک به افزایش بازده (بدست آوردن مبالغی اضافه بر سرمایه گذاری اولیه) آنها می باشد، از طریق سرمایه گذاری در واحدهای اقتصادی و بررسی اطلاعات صورتهای مالی این واحد ها،می ثوان به هدف فوق دست یافت.
به نظر می رسدکه بهترین منبع اطلاعاتی تعیین بازده یک واحد اقتصادی صورتهای مالی ارائه شده توسط واحد اقتصادی همراه با اظهار نظرحسابرس مستقل می باشدتا استفاده کنندگان بتوانند با اطمینان کامل نسبت به صورتهای مالی ارائه شده تصمیمات مورد نظر را اتخاذ نمایند. در این راستا تحقیق حاضر به دنبال بررسی معناداری بین موارد افشای شفاف سازی در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی و مقایسه نتایج، با نتایج تحقیقات مشابه در کشورهای در حال توسعه می باشد.
2-1 تاریخچه مطالعاتی
این موضوع قبلا توسط یک موسسه حسابداری در پاکستان بررسی شده و به این نتیجه رسیده که بیشتر قوانین در افشای صورتهای مالی در جامعه آماری مورد بررسی رعایت می گردد.
در سال 2009 تحقیقاتی به صورت مشابه نیز در فرانسه صورت گرفت این موضوع در 12 کشوردر حال توسعه نیز بررسی شده وقوانین ISAR در صورتهای مالی این 12 کشور مقایسه گردید. دراین تحقیق نیز نتایج قبلی مبنی براینکه بیشتر این قوانین در صورتهای مالی این کشورهارعایت می شود حاصل گشت همچنین پایان نامه ای توسط رضا ارزیتون وبا راهنمایی دکتر محمد عرب مازار با عنوان بررسی رابطه ویژگیهای ساختار مالی و عملکردی شرکتها با سطح افشای اطلاعات در صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار درسال 1388 انجام شد و به نتایج ذ یل دست یافت:
- بین ویژگیهای ساختار مالی و عملکردی شرکتها و افشا کافی در صورتهای مالی رابطه معنادار وجود دارد.
- بین ویژگیهای عملکردی شرکتها و افشا کافی در صورتهای مالی رابطه معنادار وجود دارد.
3-1 بیان مسئله
در این تحقیق از استانداردهای بین المللی گزارشگری حسابداری ISAR استفاده شده که در52گروه،5بعد افشا رادر نظرگرفته است. در تحقیق حاضر سعی می کنیم یکی ازاین 5 دسته را با عنوان شفاف سازی که توسط ISAR پیشنهاد شده درشرکتهای عضوبورس اوراق بها دار تهران بررسی نما ییم وسپس نتایج بدست آمده در ایران را با نتایج حاصله از تحقیقاتی که اخیرا برروی شرکتهای کشورهای درحال توسعه صورت گرفته مقایسه نماییم.شایان توجه است که این تحقیق به کیفیت افشا وانچه واقعا در شرکتها افشا می شود تمرکزی ندارد. این تحقیق بدنبال پاسخگویی به این سوالات است :1 -آیا بین میزان افشای اهداف شرکت در شرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد؟ 2 - آیا بین میزان افشای برآوردهای مهم حسابداری در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد؟
3 - آیا بین میزان افشای نتایج عملیاتی ومالی در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد؟4- آیا بین میزان افشای ماهیت ، نوع و چگونگی معاملات با اشخاص وابسته درشرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد؟5- آیا بین میزان افشای فرآیند تصمیم گیری جهت تصویب معاملات با اشخاص وابسته در شرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد؟ 6- آیا بین میزان افشای آثارتصمیم گیریهای جایگزین(بودجه بندی سرمایه ای) در شرکتهای ایرانی باشرکتهای کشورهای درحال توسعه رابطه معناداری وجودارد؟
4-1 چهارچوب نظری
درباب این موضوع تحقیق مشابهی در ایران صورت نگرفته اما به صورت مشابه درسال 2009 تحقیقاتی در فرانسه صورت گرفته است واین موضوع در 24 کشوردر حال توسعه نیز با عنوان غیر مشابه قوانین ISAR را در صورتهای مالی این 24 کشور بررسی و مقایسه نموده است.در این تحقیقات بررسی شده به این نتیجه دست یافتند که بیشتر این قوانین در صورتهای مالی این کشورهارعایت می شود .
همچنین این موضوع در سال 2007 توسط یکی از کارشناسان یک موسسه حسابداری چارتراز پاکستان صورت گرفت و به این نتیجه رسیدند که بیشتر این قوانین درصورتهای مالی مربوطه رعایت می گردد.
این تحقیق به پشتوانه مطالعات مشابه قبلی ،موارد افشا در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی را با کشورهای در حال توسعه مقایسه کرده و در این بررسی ابعاد مختلف افشا را که در مدل تحلیلی زیر آمده است،مد نظر قرر میدهد.
5-1 فرضیات تحقیق
فرضیه اصلی : بین موارد شفاف سازی درصورتهای مالی شرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه های فرعی :
1- بین میزان افشای اهداف شرکت در شرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد.
2- بین میزان افشای برآوردهای مهم حسابداری در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد.
3- بین میزان افشای نتایج عملیاتی ومالی در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد.
4- بین میزان افشای ماهیت ، نوع و چگونگی معاملات با اشخاص وابسته درشرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد.
5- بین میزان افشای فرآیند تصمیم گیری جهت تصویب معاملات با اشخاص وابسته در شرکتهای ایرانی با شرکتهای کشورهای در حال توسعه رابطه معناداری وجود دارد.
6- بین میزان افشای آثارتصمیم گیریهای جایگزین(بودجه بندی سرمایه ای) در شرکتهای ایرانی باشرکتهای کشورهای درحال توسعه رابطه معناداری وجودارد.
6-1 اهداف تحقیق
هدف از تحقیق ، بررسی معناداری بین مواردافشای شفاف سازی در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی با شرکتهای مشابه در کشورهای در حال توسعه می باشد . این تحقیق از طریق بررسی موردی صورتهای مالی شرکتهای ایرانی عضو بورس اوراق بهادارو جهت بررسی اینکه آیا قوانین ISAR در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی رعایت می شود یا خیر و نهایتا ارائه پیشنهاد جهت رعایت بهترقوانین(در صورت عدم رعایت قوانین) در صورتهای مالی صورت گرفته است.
انگیزه انتخاب موضوع علاقه شخصی و همچنین کمک به عموم سرمایه گذاران جهت استفاده بهینه از اطلاعات مالی در تصمیم گیری های مربوط به مبادله سهام در بورس می باشد.
در این تحقیق علاوه بر هدف اصلی بررسی متغیرهای فرعی در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی شامل،افشای شفاف سازی در مواردی شامل اهداف شرکت ، برآوردهای حسابداری در صورتهای مالی ، نتایج عملیاتی و مالی درصورتهای مالی ، ماهیت ، نوع و چگونگی معاملات اشخاص وابسته ، فرآیند تصمیم گیری جهت تصویب معاملات با اشخاص وابسته ، قواعد و مقررات حاکم بر معاملات غیر مترقبه ، موارد مسئولیتهای هیئت مدیره در ارتباطات شرکت ، نیز به عنوان متغیرهای مستقل در مقایسه با شرکتهای کشورهای در حال توسعه مقا یسه شده است.
مهم ترین اهداف تحقیق حاضر تعیین میزان شفافیت در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی در مقا یسه با شرکتهای کشورهای درحال توسعه میباشد. همچنین با بررسی متغیرهای تحقیق درصورتهای مالی شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار تهران ، میزان رعایت این متغیرها در شرکتهای ایرانی وسپس مقایسه نتایج با نتایج حاصله در کشورهای در حال توسعه جهت ایجاد روشی مناسب برای همسوکردن منافع مدیران و سایر ذینفعان در جهت تهیه صورتهای مالی همسوبا قوانینISAR از دیگر اهداف این تحقیق می باشد.
در صورتی که بین متغیرهای مستقل و وابسته رابطه معنادار وجودداشته باشدبه این نتیجه می رسیم که ایران نیزهمگام با کشورهای در حال توسعه صورتهای مالی خود را براساس استانداردهای بین المللی تهیه می کندو صورتهای مالی از شفافیت لازم برخوردارهستند ولی در صورتی که رابطه معنادار بین متغیرها وجود نداشته باشد باید به دنبال راهکاری برای ایجاد شفافیت در صورتهای مالی شرکتها و الزام آنها به رعایت قوانین بین المللی باشیم.
7-1 اهمیت تحقیق
در برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور مقرر گردیده بودکه درچارچوب هدفهای توسعه کشور با اتخاذ سیاستهای پولی – مالی و تنظیم مقررات ،نسبت به بکارگیری منابع سرمایه ای بخش خصوصی اقدام شود و همزمان با این اقدامات بورس اوراق بهادار ایران تجدید فعالیت نمود.این تجدید فعالیت مستلزم حضور فعا ل شرکتهای سهامی عام بوده همه ساله با افزایش تعداد شرکتهای پذیرفته شده در بورس، فرآیند نظارت برآنهاابعاد بیشتری را در بر می گرفت.بخشی از این نظارت گزارشگری شرکتها را شامل می شود. بدیهی است در جهت افزایش اعتماد سرمایه گذاران گزارشهای منتشره میبایست کلیه ابعاد ضروری را افشا نمایند.تحقیق حاضر از این جهت اهمیت دارد که چگونگی افشا در صورتهای مالی را در بورس تهران با شرکتهای مشابه در سایر کشورهای در حا ل توسعه مقایسه می نماید.
8-1 حدود مطالعاتی
1-8-1 قلمرو مکانی تحقیق
با توجه به ماهیت تحقیق قلمرو مکانی می بایست از جامعیت مناسبی برخوردار باشد بنابراین مبنای انتخاب قلمرو مکانی تحت پوشش قرار دادن تمامی شرکتهای یک جامعه مشخص و معتبر بوده است به این منظور شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به عنوان قلمرو تحقیق انتخاب گردیده است.
2-8-1 قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی تحقیق سال 1388را شامل میشود و اطلاعات جامعه اماری در سال مورد نظر مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد.
3-8-1 قلمرو موضوعی
محوراصلی این تحقیق ارتباط چند متغییر( اهداف شرکت،برآوردهای حسابداری در صورتهای مالی،نتایج عملیاتی ومالی در صورتهای مالی،ماهیت،نوع وچگونگی معاملات با اشخاص وابسته،آثار تصمیم گیریهای جایگزین)در صورتهای مالی شرکتهای ایرانی باشرکتهای کشورهای در حال توسعه می باشد.
9-1 تعاریف عملیاتی واژگان و اصطلاحات
گزارشگری مالی : ارائه اطلاعات مالی در مورد وضعیت مالی ، نتایج عملکرد و گردش وجوه نقد واحد تجاری در طی یک دوره حسابداری به اشخاص ذینفع می با شد.
ساختار مالی : مجموعه ای از ابزارهای مالی ، بازارها و نهادهای مالی فعال در یک اقتصادساختار مالی گفته می شود .
صورتهای مالی : گزارشهایی که وضعیت مالی و نتایج حاصل از عملیات یک واحد تجاری را در خلال یک دوره زمانی مشخص ارائه نمایند صورتهای مالی اساسی شامل: ترازنامه ، صورت سود و زیان جامع و صورت جریانهای نقدی است
فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق
1-2 مقدمه
اطلاع رسانی و شفاف سازی در بازار سرمایه،تمامی نهادهای فعال دراین بازار وبه طورمشخص بورسها،واسطه های مالی وناشران اوراق بهادار را در بر می گیرد، هر چند شاید بیشترین توجه دو حساسیت معطوف به اطلاعات عملکرد ناشران باشد،لیکن شفافیت عملکردبورس ها و واسطه ههای مالی نیز از اهمیت در خوری برخوردارند.
بورس ها ملزمند تا اطلاعاتی همچون آمار مربوط به داد و ستد اوراق بهادار شامل قیمت ها و حجم داد و ستد را به صورت روزانه در اختیارعلاقه مندان قرار دهند و فهرست اوراق پذیرفته شده ونهادهای معاملاتی را منتشر سازند. واسطه های مالی نیز ملزم هستند به در اختیار قراردادن اطلاعاتی همچون حساب مشتریان ، کفایت سرمایه و عملکرد ادواری خودبا نهادهایی همچون کانونها و بورسها هستند.
ناشران اوراق بهادار موظف هستند تا مطابق قوانین ومقررات بورسهای محل پذیرش ، اطلاعات عملکرد خود را به صورت ادواری منتشر سازند و در مورد لزوم به افشای سریع اطلاعات مهم مبادرت ورزند.عکس العمل درمواجهه با شایعه ها نیزاز دیگراقدامهای موثر ناشران است که دربازارهای سرمایه پیشرو جامه عمل می پوشد.
مقام ناظر در بازار سرمایه به روندنشر اطلاعات و اخبار نظارتی فراگیر و مداوم دارد و باتوجه به قوانین ومقررات به تنبیه متخلفان می پردازد. مجازات بستگی به نوع نهادو اهمیت ،اطلاعات گسترده ای از تذکر تا لغوفعالیت را در بردارد.
قانون جدید بازار اوراق بهادار ایران نیز توجه قابل ملاحظه ای به شفافیت و اطلاع رسانی در بازار مزبور داشته وبرخلاف سلف خود،بازار اولیه را نیز از این مهم مستثنی نگذاشته است.به هر روی تدوین مقررات مربوط به اطلاع رسانی در چهارچوب قانون بازار اوراق بهادار و توسعه نرم افزاری و سخت افزاری ساز کار وکار های نظارتی از الزام های بهینه سازی رونداطلاع رسانی در بازار سرمایه ایران به شمار می رود که در چهارچوب ساختار جدید بازار اوراق بهادار امکان تحقق و بروز بیشتری یافته اند (صالح آبادی ،1386، 1)1.
2-2 شفافیت صورتهای مالی
شفافیت واژه ای است که اخیرا" مورد استفاده قرار می گیرد . شفافیت در مباحث مختلف تعابیر متفاوتی می تواند داشته باشد، اما در مباحث مالی منظور از شفافیت ،کیفیت اطلاعات مالی است. اطلاعات مالی شرکتها در صورتهای مالی آنها نشان داده می شود و منظور از شفاف سازی ، توزیع گزارشهای مالی با کیفیت مناسب می باشد. اما چیزی که در اینجا اهمیت بسیار بالایی دارد ابن است که کیفیت صورتهای مالی از اطلاعات درون آنها نا شی می گردد(احمدپور ،1386 ،10 )1.
تجربه هاو تحقیق های انجام شده در کشورهای مختلف نشان می دهد که واحدهای تجاری اغلب بدون فشارهای قانونی و یا الزام های حرفه ای تمایلی به افزایش میزان افشای اطلاعات مالی نشان نمی دهند. به همین دلیل در بسیاری از کشورها ، نهادهای نظارتی بر معاملات بورس اوراق بهادار با اعمال مقررات خاص شرکتها را ملزم به بهبود کیفیت وافزایش کمیت در افشا کمیت در افشا اطلاعات مالی نموده است. بیشتر از سه هدف برای افشا در گزارشهای ما لی نام برده می شود.: ارزیابی عملکرد واحداقتصادی ، ارزیابی در مورد نحوه بهره برداری از منابع و پیش بینی روندسود آوری برای سالهای آتی .لازم به ذکر است که یکی از دلایل اصلی حذف شرکتها از تابلو بورس ، عدم رعایت سیاست افشای اطلاعات توسط آن شرکتهاست. بر طبق آیین نامه افشای اطلاعات شرکتهای پذیرفته شده در بورس ، شرکت مکلف است اطلاعات زیر را مطابق ضوابط تعیین شده در آیین نامه به بورس اعلام و به عموم افشا نماید.
الف) گزارشهاو صورتهای مالی سالانه ، میان دوره ای و فصلی.
ب)تاریخ تشکیل و تصمیم های اتخاذ شده در مجامع عمومی عادی و فوقالعاده.
پ)اطلاعات مربوط به دارندگان اطلاعات نهائی.
همچنین شرکتها مکلف به افشای فوری اطلاعات مهم زیر به سازمان بورس است:
الف) رویدادهای موثر بر فعالیت ، وضعیت مالی و نتایج عملکرد ناشر
ب) تصمیم ها و شرایط موثر بر ساختار سرمایه و تامین منابع مالی ناشر
ج) تغییر در ساختار مالکیت ناشر
د)سایر اطلاعات مهم موثر بر قیمت اوراق بهادار ناشر وتصمیم سرمایه گذاران.
به طور کلی پس از فرآیند عرضه اولیه و پذیرش در بورس ، اطلاعاتی که ناشران اوراق بهادار باید افشا کنند به صورت زیراست:
الف)گزارشهای ادواری اطلاعات مالی : این گزارشات بطور معمول ، از نظر اطلاعات مالی ، نحوه حسابرسی آنها ، نوع استانداردهای حسابرسی به کار گرفته شده در ارائه گزارشها و تواتر ارائه گزارشها (بطور معمول فصلی یا شش ماه) کنترل می شوند.
ب) افشای اطلاعات مهم : دومین دسته از اطلاعاتی که باید توسط ناشران عرضه شود ، افشای اطلاعات مربوط به تغییرهای عمده در حوادث موثر بر قیمت است و معمولا بورسهای اوراق بهادار بر نحوه این نوع افشای اطلاعات نظارت دارند .
به عنوان مثال ، بورس اوراق بهادار تورنتو نخستین قانون گذاری در کاناداست که چنین شروطی برای افشای اطلاعات در بازار دسته دوم در نظر گرفته است.
ج) سایر موارد : بر اساس تجربه سایر بورسها شروط افشای اطلاعات به هنگام پذیرش در بورس توضیح یا تایید شایعه ها یا گزارشها ، واکنش در برابر معاملات غیر متعارف و تعهد شرکت پذیرفته شده مبنی بر ارائه اطلاعیه در مورد تعداد گزارشهای میان دوره ای، زمان انتشار بولتون صورتهای مالی و گزارشات میان دوره ای دادوستد در یک بورس دیگر ، سرمایه سهمی ثبت شده و تعدادسهام اطلاعات مربوط به محاسبه شاخص و... می توانند دراین گروه جای گیرند .
برخی بورس ها به منظور ایجاد بازاری فعال ، مطلوب و منظم از طریق ارائه اطلاعات دقیق ، کافی وبه هنگام توسط شرکتهای پذیرفته شده ، اصولی را در مورد افشای اطلاعات به صورت زیر اعلام می کنند:
• افشای فوری اطلاعات مهم به عموم
• افشای کامل اطلاعات
• توضیح یا تایید شایعه ها وگزارشها
• پاسخ به فعالیت نامعمول
• جلوگیری از انجام معاملات بر اساس اطلاعات نهایی
• منع افشای اطلاعات غیر ضروری به منظور تبلیغ
واسطه های مالی بازار اعم از کارگزاران و معامله گران نیز ملزم به ارائه گزارشهای ادواری و بعضا موردی به مقام ناظر بازار هستند. گزارش صورتهای مالی سالانه حسابرسی شده و ارائه صورت حساب عملیات بورس مورد تایید حسابرسان معتمد از جمله اطلاعاتی است که توسط واسطه های مالی به مقام ناظر باهدف نظارت بر فعالیت آنهاتسلیم می شود .اطلاعات مربوط به نگهداری حساب مشتریان به صورت جداگانه که موید عدم استفاده سوء از منابع مالی در اختیار کارگزاران خواهد بود ، همچنین اطلاعات مربوط به کفایت سرمایه واسطه های مالی از جمله مواردی هستند که مورد توجه مقام ناظر قرار می گیرند.
3-2- تعریف افشاء
افشاء در لغت به معنی آشکار کردن اطلاعات به مفهوم وسیع کلمه است و طبق فرهنگ لغت کلهر افشاء عبارت است از نمایش واضح یک واقعیت یا یک وضعیت در ترازنامه و یا صورت های مالی دیگر و یادداشت های همراه آنها و یا در گزارش حسابرسی (کلهر، 1975، ص 176) .
افشاء در حسابداری واژه ای فراگیر بود و تقریباً تمامی فرآیند گزارشگری مالی را در بر می گیرد. در واقع در حسابداری این مفهوم بیشتر محدود به آشکار نمودن اطلاعات مالی درباره یک واحد انتفاعی در قالب گزارش های مالی و معمولاً سالیانه می باشد.
انجمن حسابداری آمریکا2 افشاء را چنین تعریف می کند:
« جریان اطلاعات از قلمرو خاص به قلمرو عام » (انجمن حسابداری آمریکا، 1977، ص 19) . واژه افشاء در حسابداری یکی از اصول اساسی است و به عنوان اصل افشاء شناخته می شود. که کلیه فعالیت های با اهمیت و مربوط درباره رویدادها و فعالیت های مالی واحد تجاری به ویژه شرکت های سهامی عام را در بر می گیرد. اصل مزبور ایجاب می کند که صورت های مالی به گونه ای تهیه و ارائه شود که از لحاظ هدفهای گزارشگری مالی بر ارائه اطلاعات کافی و مفهوم در صورت های مالی تأکید
کرده و خواستار افشاء اطلاعات مربوط در صورت های مزبور به گونه ای است که از یک طرف، امکان اتخاذ تصمیمات آگاهانه را برای استفاده کنندگان صورت های مالی فراهم کند و از طرف دیگر، باعث گمراهی آنان نشود.
در خصوص افشاء پرسش های زیادی مطرح است که مواد آن به شرح ذیل می باشد:
1- اطلاعات مالی برای چه اشخاصی افشاء شود؟
2- هدف از افشای مالی چیست؟
3- چه میزان از اطلاعات لازم است افشاء شود؟
4- چگونه اطلاعات مالی باید افشاء شود؟
5- خصوصیات کیفی مرتبط با ارائه اطلاعات چگونه باید باشد؟
4-2 چگونه اطلاعات مالی باید افشاء شود؟
در گزارشگری مالی، اطلاعات را می توان به گونه های مختلف افشاء کرد که انتخاب تبدیل راه، به ماهیت و اهمیت نسبی اطلاعات در هر مورد بستگی دارد. بر اساس الزامات SEC تمامی شرکت های سهامی عام ملزم به تکمیل گزارشات مشخص تحت سیستم افشاء یکپارچه SEC به صورت فرم های زیر می باشد:
فرم 1 – S : شرکت ها این فرم را هنگام تأسیس تکمیل می کنند.
فرم K – 10: شرکت ها این فرم را به عنوان گزارش سالیانه بعد از اولین سال فعالیت به SEC می دهند که شامل موارد ذیل می باشد:
- به روز رسانی اطلاعاتی که از ساختار اولیه ثبت شده شرکت متفاوت باشد.
- یک وضعیت کامل از صورت های مالی شرکت.
- یک توصیف از وضعیت فعالیت شرکت و هر گونه تغییری که احتمالاً افتاده است.
- اطلاعاتی درباره دعاوی حقوقی شرکت.
- تجربه و تحلیل مدیریت دوباره وضعیت مالی و نتایج عملکرد شرکت.
- مصوبات ارائه شده به مالکین در پایان هر سه ماه.
- اطلاعات درباره تغییر حسابرس یا عدم توافق با حسابرس شرکت.
- پیشینه تجاری همه اعضای هیئت مدیره، مدیران اجرایی و پرسنل کنترلی شرکت.
- پاداش مدیریت.
وثائق مربوط به مالکان و مدیریت ذینفع در شرکت. (براون لی، 2001، ص 17-16) .
فرم Q – 10: شرکت ها این فرم را به عنوان گزارش فصلی در پایان هر سه ماه تکمیل می کنند ولی در پایان سه ماهه آخر نیازی به تکمیل این فرم نمی باشد.
فرم K – 8: شرکت ها این فرم را هنگام وقوع یک رویداد با اهمیت تکمیل می کنند که شامل موارد ذیل می باشد:
- تغییر در حسابرسی شرکت.
- تغییر در کنترل های شرکت.
- تنظیم گزارش در صورت ورشکستگی شرکت.
- تحصیل یا واگذاری یک مبلغ عمده از دارایی های شرکت که در جریان عملیات عادی شرکت مرسوم نباشد.
- تغییر در سال مالی شرکت.
ساخته است، اطلاعات زیر را مطابق ضوابط تعیین شده، به بورس اعلام و به عموم افشاء نماید: (بورس اوراق بهادار تهران، 1383، ص 108) .
الف) گزارش ها و صورت های مالی سالانه، میان دوره ای و فصلی.
ب) تاریخ تشکیل و تصمیمات اتخاذ شده در مجامع عمومی عادی و فوق العاده.
ج) اطلاعات مهم مربوط به شرکت:
- رویدادهای موثر بر وضعیت فعالیت شرکت.
- تصمیمات و شرایط موثر بر ساختار سرمایه و تأمین منابع شرکت.
- سایر اطلاعات مهم موثر بر قیمت اوراق بهادار شرکت و تصمیم های سرمایه گذاران.
- اطلاعات مربوط به دارندگان اطلاعات نهایی شرکت.
در گزارشگری مالی، اطلاعات را می توان به گونه ای مختلف افشاء کرد که انتخاب بهترین راه، به ماهیت و اهمیت نسبی اطلاعات در هر مورد بستگی دارد. راههای متداول و مرسوم برای افشای اطلاعات مالی را می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد:
- شکل و ترتیب صورت های مالی اساسی
- اصطلاحات و ارائه جزئیات
- گزارش حسابرس مستقل
- گزارش هیئت مدیره (هندریکسن، 1993، ص 871) .
5-2 اهداف گزارش گری مالی
طبق نظر هیأت استانداردهای حسابداری مالی یکی از اهداف گزارشگری مالی فراهم ساختن اطلاعاتی پیرامون وضعیت مالی، عملکرد و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری است. هدف دیگر گزارشگری مالی، پاسخگویی مدیران به سرمایه گذاران و مالکان است تا معلوم شود که آیا مدیران بابت منابعی که به صورت امانت به آنان سپرده شده کوتاهی کرده اند یا خیر.
همچنین طبق نظر هیأت استانداردهای حسابداری مالی ، گزارشگری مالی منحصر به تهیه و ارائه صورتهای مالی نیست بلکه سایر طرق ارائه و تغییر اطلاعات را که به طور مستقیم یا غیر مستقیم با اطلاعات مالی ارتباط دارد را نیز در بر می گیرد و صورتهای مالی شامل: ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت گردش وجوه نقد و همچنین یادداشتها و جداول تکمیلی است که هریک از این صورت ها به تنهایی نمی تواند کلیه اطلاعات لازم برای تصمیم گیری را فراهم سازد، بلکه به صورت ساز و کاری اطلاعات لازم را در اختیار استفاده کنندگان قرار می دهد، چون هریک جوانب متفاوتی از معامله ها را منعکس می کند. اگرچه هر کدام اطلاعاتی را فراهم می کنند که با بقیه متفاوت است اما هیچ کدام از آنها به تنهایی در خدمت تنها یک مقصود قرار ندارند (بورس اوراق بهادار تهران، 1383، ص 6)1 .
6-2 گزارشگری مالی
استانداردهای گزارشگری را باید بعد از تدوین استانداردهای حسابداری مورد بحث قرار داد. زیرا تا زمانی که استانداردهای حسابداری تدوین نشده باشد و موسسات هریک روش خاص حسابداری خود را اعمال کنند نمی توان از استانداردهای گزارش گری سخنی به میان آورد. پس ابتدا باید استانداردهای حسابداری وجود داشته باشند تا عملیات حسابداری موسسه ها بر اساس این استانداردها انجام شده و یک نوع یکنواختی بین اطلاعات حسابداری وجود داشته باشد تا بتوان استانداردهای گزارشگری را نیز تهیه کرد. یکی از ویژگی های کیفی صورتهای مالی قابلیت مقایسه این صورتهاست که اولین مرحله برای تهیه صورتهای مالی قابل مقایسه، تدوین استانداردهای حسابداری یکنواخت و مرحله بعد تدوین استانداردهای گزارشگری یکنواخت است تا اطلاعات حسابداری که ویژگی یکنواختی دارند به صورت منظم نیز گزارش شوند. بنابراین برای رسیدن به صورت های مالی با قابلیت مقایسه، باید هم استانداردهای حسابداری و هم استانداردهای گزارشگری یکنواختی را تدوین کرد به طوری که وجود استانداردها برای سازماندهی اطلاعات، استفاده کنندگان را در دستیابی موثر به اطلاعات و تصمیم گیری سریع یاری رساند و اگر شرکت ها بخواهند عملکرد:
گزارشگری مالی باید اطلاعاتی فراهم نماید که برای سرمایه گذاران بالقوه و بالفعل و بستانکاران و سایر استفاده کنندگان و سرمایه گذاری های منطقی، اعطای اعتبار و تصمیم های مشابه سودمند باشد. اطلاعات باید برای کسانی که درک معقولی از امور تجاری و فعالیتهای اقتصادی دارند و یا خواستار مطالعه اطلاعات با سعی و کوشش معقول هستند، قابل فهم باشد.
اهداف گزارشگری مالی را می توان جهت فراهم کردن اطلاعات لازم برای ارزیابی وضعیت مالی و وضعیت اقتصادی بنگاه گزارشگر، ارزیابی عملکرد و توان سود آوری، ارزیابی چگونگی تأمین مالی و مصرف وجوه نقد با ارزیابی چگونگی ایفای مسئولیت مباشرت مدیریت و انجام تکلیف قانونی و فراهم آوردن اطلاعات مکمل برای درک بهتر اطلاعات مالی ارائه شده و پیش بینی وضعیت آتی بیان کرد. استفاده کنندگان از گزارشهای مالی عبارتند از:
- سرمایه گذاران بالفعل
- سرمایه گذاران بالقوه
- اعطا کنندگان وام، اعتبار و سایر تسهیلات مالی
- فروشندگان کالا و خدمات
- مشتریان
- مدیریت
- کارکنان
- دولت
- جامعه (بورس اوراق بهادار، مقامات قانونی و قضایی، مشاوران مالی و مجلات حسابداری، مدیریت و اقتصادی)
هر چقدر کیفیت گزارشهای مالی افزایش یابد و از استانداردها و ضوابط معتبر در تهیه و حسابرسی گزارشها استفاده شود، اعتماد استفاده کنندگان اطلاعات افزایش و ریسک اطلاعات کاهش خواهد یافت و بر قیمت سهام تأثیر مثبت خواهد داشت (احمد پور، 1386، 13)1.
7-2 خصوصیات کیفی مرتبط با ارائه اطلاعات
از مهمترین ویژگی های کیفی مرتبط با ارائه اطلاعات می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1-7-2 قابل فهم بودن
برای اینکه ارائه اطلاعات مالی قابل فهم باشد لازم است که اقلام به نحوی مناسب در یکدیگر ادغام و طبقه بندی شود. در ضمن، توان استفاده کنندگان از صورتهای مالی باید در حد آگاهی معقولی در مورد فعالیت های تجاری و اقتصادی و نحوه حسابداری باشد.
2-7-2 قابل مقایسه بودن
صورتهای مالی یک شرکت باید با صورتهای مالی سالهای قبل و همچنین صورتهای مالی واحدهای تجاری مشابه خود قابل مقایسه باشد. برای اینکه رعایت ثبات رویه در بکار بردن روشهای حسابداری و همچنین افشای مناسب رویه های حسابداری در ارقام مقایسه ای مورد نیاز می باشد.
8-2 افشای مالی
افشا اطلاعات عبارت است از تجزیه و تحلیل مدیریت، یادداشتهای توضیحی و صورت های مکمل، مفهوم عمومی تر افشا توزیع و ارائه اطلاعات است. حسابداران تمایل دارند از مفهوم محدودتری استفاده کنند و افشای اطلاعات مالی در مورد یک شرکت را گزارشگری مالی سالانه این شرکتها می دانند. مسائلی که در مورد عرضه اطلاعات در ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت گردش وجوه نقد بیان می شوند، مطابق دستورالعمل های ارائه شده، قابل شناسایی و اندازه گیری مقدار اطلاعاتی که باید افشا شود به مهارت استفاده کنندگان بستگی دارد. سه مفهومی که از افشا برداشت می شود عبارت است از افشای کافی، منصفانه و کامل. اصطلاح افشاء کافی بیشتر از بقیه مورد استفاده قرار می گیرد که به حداقل مقدار افشاء، اشاره دارد و با هدف گمراه کننده نبودن صورتهای مالی مطابقت می کند. افشای منصفانه با هدف اخلاقی برخورد مساوی با همه استفاده کنندگان بالقوه در ارتباط با افشای اطلاعات مالی اشاره و افشای کامل به ارائه کلیه اطلاعات مربوط اشاره دارد (احمدپور، 1386، 12)1.
بحث افشا در گزارشگری مالی، یکی از مباحث اصلی حسابداری است که بر کلیه جوانب گزارشگری مالی تأثیر دارد و بر اساس آن باید کلیه واقعیت های با اهمیت و مربوط درباره رویدادها و فعالیتهای مالی در گزارش تهیه شده توسط واحد تجاری، به نحوی افشا گردد که اولاً امکان اتخاذ تصمیمهای آگاهانه را برای استفاده کنندگان از صورتهای مالی فراهم نماید و ثانیاً باعث گمراهی آنان نشود. افشا در گزارشهای مالی مستلزم ارائه اطلاعاتی است که بیانگر بازدهی سرمایه موسسه و عملیات آن باشد. اطلاعات مزبور باید دربرگیرنده چنان اطلاعاتی باشد که قابلیت برآورد سود سهام سالهای آینده و همچنین روند تغییرها و بازگشت سرمایه را برای استفاده کنندگان امکان پذیر سازد. موارد افشاء مبنایی جهت تجزیه و تحلیل وقایع مالی و تغییری است که توسط سرمایه گذاران صورت می گیرد.
به هر حال سرمایه گذاران برای انتخاب سهام و سرمایه گذاری به اطلاعات مناسبی در ارتباط با ترکیب های سرمایه گذاریها و سهام جهت ارزیابی ریسک شرکتهای تجاری، نیازمند هستند. بستانکاران و نهادهای دولتی عموماً قدرت فراهم کردن اطلاعات اضافی مورد نیاز خود را دارند.
در رابطه با افشای اطلاعات سوال هایی مطرح می باشد که اهم آنها به شرح زیر است:
• اطلاعات برای چه کسانی افشا گردد؟
• هدف از افشای اطلاعات چیست؟
• چه میزان از اطلاعات بایستی افشا شود؟
علاوه بر سوال های مزبور این سوال ما که چگونه و چه موقع اطلاعات مالی باید افشا گردد نیز حائز اهمیت می باشد زیرا افشا اطلاعات به موقع مربوط مانع بی خبری از وقایع مهم و موجب اعتماد بیشتر استفاده کنندگان از گزارشهای مالی می گردد.
صورتهای مالی اساساً برای صاحبان سهام، سایر سرمایه گذران، اعتبار دهندگان و سایر بستانکاران تهیه و ارائه می شود اما کارکنان، مشتریان، ارگان های دولتی و سایرین نیز به خوبی از گزارش های سالانه و یادداشتهای توضیحی آن استفاده برده و جزء استفاده کنندگان از صورتهای مالی قرار می گیرند.
تصمیم های سرمایه گذاران بیشتر در ارتباط با خرید، فروش یا نگهداری سهام می باشد و تصمیم گیریهای اعتبار دهندگان اساساً به افزایش مدت و میزان اعتبار اعطایی به واحد تجاری مربوط می گردد. تصمیم های سهامداران معمولاً به استخدام، استمرار و یا انفصال مدیریت و همچنین تأئید یا عدم تأئید سیاستهای آنها در زمینه تغییرهای و عمده ایجاد شده مربوط می شود. هدف از ارائه اطلاعات به کارکنان، مشتریان و سایرین به طور مشخص فرموله نشده است اما با وجود این اغلب فرض شده که اطلاعات مفید برای سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان برای د یگران نیز مفید می باشد (عسگری، 1386، 280- 279)1.
9-2 اهداف افشا در گزارشگری مالی
هدف از افشا در گزارشهای مالی و صورتهای مالی به نیاز استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری بر می گردد. صورتهای مالی باید استفاده کنندگان خارجی را پوشش دهد که معمولاً صورتهای مالی با اهداف کلی نامیده می شود. چنانچه استفاده کنندگان خارجی از صورتهای مالی دارای نیازها و علایق یکسان باشند، در این صورت بیان اهداف افشا در صورتهای مالی ساده خواهد بود.
به علت اینکه از صورتهای مالی استفاده کنندگان مختلفی بهره می گیرند لذا به نیازهای برخی از استفاده کنندگان تأکید بیشتری می شود. امروزه گزارشهای مالی بر سرمایه گذاران بالقوه و اعتبار دهندگان بیشتر از آنهایی که قبلاً منابع مالی خود را در شرکت به کار گرفته اند تأکید می کنند. به طور کلی هدف افشای اطلاعات به هدفهای صورتهای مالی که به سه دسته کلی (هدف های خاص، هدف های عمومی و هدف های کلی) در A P B N O .4 ، تقسیم بندی شده است بر می گردد. که ابتدا در حال حاضر به بعضی از این اهداف توجه کمتری می شود مثلاً هزینه های اجتماعی در حالی که افشای آن برای جامعه موضوع با اهمیتی می باشد، از صورتهای مالی حذف شده است (عسگری، 1386، 280)1.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 121 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله افشای تطبیقی صورتهای مالی در ایران با کشورهای در حال توسعه
