لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه: 58
گیاهان داروئی
در فصل دوم رساله تذکره البیب فی ملاحظات الطبیب؛ حضرت آیت الله سیدعبدالله بلادی بوشهری به توصیف و شرح داروها و گیاهان دارویی که عام النفع و در طی سالیان دراز شایعترین انواع کاربردی بوده اند پرداخته است. او این دارونامه را جهت راهنمایی خانواده ها از موارد استفاده و کاربرد گیاهان دارویی برای بیماری های گوناگون تدوین کرده است. البته خود او متذکر شده است که هر گاه خانواده ها بیماران خود را در وضعیت سخت مرضی یافتند می بایست به اطباء حاذق ارجاع نمایند و پیش خود دوا ندهند تا در خطر بزرگ تر نیفتند.
در هر صورت پیکره طب گیاهی اسلامی که وارث مکتب های طب هند، چین، ایران، مصر باستان و یونانی بوده است انباشته از گیاهان دارویی متنوع است؛ اما در فصل دوم رساله آیت الله بلادی او ذکر دارو و گیاهانی دارویی پرداخته است که عموماً سمی نبوده و پژوهش های کافی در مورد اثرات درمانی آنها در گستره زمان انجام شده است.
آیت الله سیدعبدالله بلادی بوشهری در آغاز این فصل می نویسد:
”باید دانسته شود آنکه عقاقیر و ادویه که در این فصل مذکورند فقط قسمتی معدود از ادویه ایست که اطباء یونان و پس از آنها اطباء ایرانیان و اطباء عرب ها پس از سال های دراز و امتحانات زیاد پی به منفعت آنها و بی خطر بودن آنها برده اند و از ادویه مشهودة معروفه است در نزد آنها که همه وقت و همه جا و به همه کس حتی به اطفال کوچک هم داده اند و اگر چندان از بعضی از آنها نفع ندیده باشند، ضرر هم ندیده اند و ادویه سمیه هم در آنها نادر است و اگر بعضی سمیت داشته است تصریح بسمیت آن نموده اند. “
این حکیم روحانی نزدیک به 200 دارو و گیاه دارویی اشاره نموده است که ما در این بخش به تعدادی از کیاهان دارویی به همان اسامی که او نام برده است مطابق با نام تاکسونومیک آنها اشاره می کنیم و به کاربردهای شناخته شده و مورد تأیید طب مدرن آنها که ماحصل کار آزمایی های بالینی طی پژوهش های پزشکی بالینی و طب گیاهی متکی بر شواهد Evidence-basd Herbal Medicine بوده و در بانک های اطلاعات طب گیاهی ثبت شده است اشاره می کنیم. بی شک این بخش می تواند بعنوان ماده خام جهت طراحی و اجرا پروژه های پژوهشی در گستره گیاهان دارویی، مورد استفاده دانشجویان و دانش پژوهان قرار گیرد.
Myrtus Communis
اس :برگ های آن قابض، تونیک و ضدعفونی کننده است. دم کرده برگ های آن بصورت استعمال خارجی، توانایی ایجاد بهبودی و ضدعفونی زخم ها و جراحات را دارد و مصرف آن نیز می تواند در درمان بیماری های سیستم ادراری و گوارشی مؤثر باشد. عصارة روغنی آن نیز بشدت، اثر ضدعفونی کننده و ضد نزله داشته و در اسپانیا برای درمان عفونت های برونش ها و شش ها استفاده می شود.
Cymbopogon olivieri
اذخر:از تیره غلات است. گیاهی است پایا مخصوص نواحی گرم و مرطوب جنوب ایران. برگ های باریک و دراز با غلاف کاسه ای شکل، سنبلک های بازو به تعداد زیاد در طول سنبله انتهایی، از علائم مشخصة گیاه است.
ابوعلی سینا، فایده آن را در وهله اول در گل و بعد در شکوفه، ریشه و ساقه آن دانسته است. او متذکر شده است که ریشة این گیاه، معده را قوت می بخشد و اشتها را برمی انگیزد و در مداوای ورم معده و کبد مفید است و در تسکین درد زهدان بسیار مؤثر است. برگ های زیرین آن را نیز تا زمانی که تر و تازه اند، چنانچه بر جای نیش زدگی حشرات زهری بگذارند، تسکین بخش است.
Asarum europaeum
اسارون: در زمان یونان باستان از گیاهان دارویی مشهور بوده و برای درمان ناراحتی های کلیوی و برای معطر ساختن شراب بکار می رفته است. برای مصارف دارویی، ریزوم و بعضی مواقع، برگ های آن را جمع آوری می کنند.
ایزوم گیاه را پس از درآوردن از خاک، تمیز کرده و به شکل لایه های نازک در حرارتی که از 35 درجه سانتی گراد فراتر نرود خشک می کنند. این ریزوم دارای یک اسانس روغنی است که در صورت کریستال کردن آن، آزارون، نشاسته، رزین و مواد ضد باکتری حاصل می شود. مزة آن تلخ است و از آن بعنوان قی آور، مدر و سهلی ضعیف استفاده می شود. آزاره در درمان ناراحتی های کلیوی یا مجاری ادرار، کبد و همچنین در درمان ورم های مجرای تنفسی استفاده می گردد. طب سنتی علیه الکلیسم با بکار بردن این گیاه در ترکیبات دفع سموم سودمی جسته است. تمام این گیاه از جمله ریزوم آن سمی است و مصرف مقدار زیادی از آن باعث غلبه خون در ناحیة لگن خاصره می شود که این امر خصوصاً برای خانم های باردار خطرناک است.
Nepeta menthoides
اسطوخودوس: گیاهی است پایا، علفی و مخصوص نواحی پرآب که برگ هایی کشیده و بیضوی شکل آن، کناره های دندانه دار داشته، گل های آن به تعداد زیاد بصورت اجتماعاتی در طول ساقه و متراکم در انتهای شاخه ها دیده می شوند. این محصول به عنوان برطرف کننده دردهای معدی و نیز آرام بخش و تب بر مصرف سنتی دارد.
ابوعلی سینا، آپ پز آن را بعنوان مسکن دردهای پی و دنده ها ذکر کرده است و یادآور شده است که شربت آن در مداوای بیماری های سرد عصب، بهترین دارو است و آن راد ر علاج مالیخولیا و صرع سودمند جسته است
Dorema ammoniacum
اشق: هنوز در طب غربی و هم طب هندی
کاربرد دارد و در فارما کوپه انگلیسی در لیست
داروهای ضد اسپاسم و خلط آور محرکه رفع
موکوس غلیظ از دستگاه تنفسی قرار دارد.
این گیاه بعنوان درمان اختصاصی برونشیت
مزمن، آسم و سرفه های دائم استفاده می شود.
همچنین گاهی بعنوان محرک عرق و قاعدگی کاربرد دارد.
Glycyrrhiza glabra
اصل سوس: در طب یونانی برای آسم، بیماری های ریوی و زخم های دهانی استفاده شده است. در کار آزمایی های بالینی متعددی، نقش مشتقات آن در درمان زخم های معده ای نشان داده شده است. در یک مطالعه از انگلستان، استفاده از Caved-S که حاوی گلیسیریزین (Glycyrrhizin) بوده است در یکصد بیمار باز زخم گاستریت توانسته اند تأثیر مساوی آن را با داروی رانی تیدین پس از 8 هفته مصرف نشان دهند.
بیش از 25 سال، در چین و ژاپن برای درمان هپاتیت مزمن استفاده می شده است. در یکی از مطالعات ژاپنی، نشان داده شده که گلیسیریزن می تواند مانع از ایجاد سیروز و سرطان کبدی شود. در یک مطالعه که در اروپا انجام شد، اثر بهبودی آن در فعالیت کبدی در بیماران با هپاتیت C نیز نشان داده شد. از استفاده های دیگر، کاربرد آن در بیماری آدیسون برای تحریک غدد آدرنال است. همچنین بعنوان یک مسهل ملایم نیز کاربرد دارد.
Artemisia absinthium
افسنتین: پژوهش ها بر روی این گیاه از سال 1970 آغاز گردید و نشان دادند که طیفی از محتویات آن عامل اثرات طبی اش می باشد. بسیاری از این اجزاء تلخ بوده و با تحریک گیرنده های روی زبانی، موجب تحریک معده و ترشحات دیگر دستگاه گوارش می شوند. در مطالعه ای که در سال 1995 در پاکستان انجام شد، نشان داده شد که این گیاه، نقش بسیار پراثری در محافظت از کبد از طریق مهار آنزیم های متابولیکی در درون کبد دارد. نقش بسیار مهمی در رفع قوای هضم ضعیف دارد و موجب افزایش اسید معده و تولید صفرا شده و هضم را بهبود و جذب مواد مغذی را تسریع می کند. همچنین بعنوان داروی سنتی برای رفع کرم استفاده شده است که به نظر می رسد اثر متوسطی در این خصوص داشته باشد.
نقش ضدالتهابی آن، استفاده اش را در عفونت ها سودمند نموده است و گاهی نیز بعنوان ضد افسردگی استفاده شده است.
Papaver Somniferum
افیون: یک نارکوتیک، مسکن و ضد اسپاسمودیک قوی است که جهت رفع درد در تمام انواع بکار می رود. در تمام سنت های طب گیاهی، بعنوان دارویی سرد که تولید کاهش فعالیت فیزیکی، تسکین و منع فعالیت سیستم عصبی، درد و سرفه می کند یاد شده است. همچنین بعنوان دارویی مفید در اسهال حاد و سرفه های شدید مفید است.
Pimpinella anisum
انیسون: دانه های آن برای رفع سوء هاضمه و تهوع
کاربرد دارد و بصورت رایج برای رفع کولیک نوزادی و
کودکان مصرف می شود. خواص ضد اسپاسم آن برای
مقابله با دردهای قاعدگی، آسم، سیاه سرفه و برنشیت
سودمند نموده است. نقش اسپکتورانت آن برای بیماریهای تنفسی بسیار مؤثر است. همچنین موجب افزایش تولید شیر شده و در درمان کاهش میل جنسی در مردان مؤثر است. اسانس آن نیز برای موارد مشابه و استعمال خارجی آن برای درمان شپش و جرب کاربرد دارد.
Astragalus fasciculifolius
انزروت: انزروت یا کنجیده سرخ و سفید، قطعات تقریباً کروی و کوچک (بقطر تا 2 میلی متر) به رنگ زرد سفید یا سرخ و شفاف بلوری شکل هستند که اغلب به یکدیگر چسبیده و قطعات درشتری را تشکیل می دهند و در اثر کمترین فشار شکسته می شوند. این قطعات بلوری و شفاف، ترشحات صمغی حاصل از نوعی گون تیغ دار بنام علمی Astragalus fasciculifolius است که خواصی شبیه به کتیرا داشته در اثر جذب آب، محلول کلوئیدی و چسبناک را ایجاد می کنند. مزه آن تلخ و کمی شیرین و تند است و بوی مشخصی ندارد. شکل ظاهری صمغ و وجود حشره ای سخت بالپوش و بسیار کوچک که در نتیجه خرده نگاری یافت گردیده است، نشان می دهد که این صمغ می بایستی در اثر فعالیت حشره ایجاد شده باشد. وجود خار و بر گچه های بیضوی شکل در صمغ، تعلق آن به گونة یاد شده را تأیید می کند. این صمغ به عنوان تسکین دهنده درد و نرم کننده و شفاف کننده پوست و همچنین بصورت مشمع در شکسته بندی ها مصرف سنتی دارد.
Balanites aegyptica
اهلیلج: درختی خاردار و دارای برگهای ساده و گوشت دار با طعم شیرین و لعابی است. در نواحی مختلف منطقة سودان پراکندگی دارد. برگ های آن به حالت خام و یا پس از خشک کردن، خرد نمودن و مخلوط کردن با صمغ، به مصرف تغذیه می رسد. گاهی نیز برگ های گیاه را می پزند و از آن نوعی نان یا نان قندی تهیه می کنند.
در دانه این گیاه، معادل 40 درصد، روغن موجود است که برای مصارف صابون سازی می توان از آن استفاده به عمل آورد. میوة نارس و سبز آن، اثر کرم کشی دارد و به عنوان دفع کرم مصرف می شود.
Tripleurospermum disciforme
بابونج: از تیرة کاسنی است که گیاهی علفی بوده و بصورت علف هرز در اکثر مزارع و باغات مناطق مرکزی و جنوبی ایران رویش دارد. کاپیتول های نسبتاً درشت گیاه، گل های زبانه سفید را در کناره و گل های لوله ای زرد رنگ را در وسط دارند و کلاً دکمه ای شکل به نظر می رسند. ساقه های بسیار منشعب آن دارای برگ هایی با تقسیمات فراوان، شبیه برگ شوید است.
میوة گیاه تقریباً دوکی شکل بوده دارای سه برجستگی طولی سفید رنگ کاملاً مشخص است. گونة اصلی بابونه گیاهی با نام علمی Matricaria chammomilla است که میوه های آن دو برجستگی قرمز رنگ مشخص در گونة فوق را نداشته و با نمونة فعلی موجود در بازار دارویی نیز مطابق نیست. برخی از منابع بابونه را معادل با گیاهی با نام علمی Anthemis nobilis ذکر کرده اند که بدلیل عدم وجود این گونة در ایران، کاملاً نادرست می باشد. بابونه بعنوان آرام بخش، ضد خونریزی، تقویت کننده معده در مصارف داخلی و ضدعفونی کننده و ترمیم کننده و نیز شستشو دهنده و ایجاد کننده رنگ طلائی برای مو، مصارف سنتی دارد.
Achillea eriophora
برنجاسف: طیف وسیعی از اثرات درفرهنگ های مختلف گزارش شده است. بعنوان یک دیافورتیک، ضد تب، قابض، مسکن، ضدالتهاب، ضد اسپاسم و مدّر استفاده شده است. موارد مصرف سنتی شامل موارد تب، سرماخوردگی، بیماری های دستگاه گوارش، هموروئید، کرامپ های قاعدگی، منوراژی و مشکلات اداری تناسلی می باشند. همچنین برای زخم ها، خون مردگی ها، پیچیدگی مفاصل و بثورات جلدی بکار می رود.
Linum usitatissimum
بذرکتان: بذر کتان از لحاظ داشتن مقادیر فوق العاده از الفا- لینولینیک اسید، یک اسید چرب اشباع نشدة چندگانه امگا- 3 بسیار حائز اهمیت است. پژوهش های اخیر نشان داده اند که روغن های امگا- 3 دارای فعالیت ضد سرطانی بوده و همچنین محافظ قلب و عروق بود و اختلالات قلبی را کاهش می دهند.
از استفاده های این بذر بعنوان یک مسهل پرحجم، بویژه در پوست مزمن است. اثرات آرامبخش، ضدالتهابی و کاهش تحریک و آماس را در روده ها در موارد کولیت، رودة تحریک پذیر و هموروئید دارااست. نقش آن در سرفه های مزمن یا دوره ای، برونشیت و آمفیزم و التهاب مثانة مزمن اثبات شده است.
Viola oclorata
بنفشه: این گیاه حاوی اسانس های فلاونوئیدها (که عنصر اصلی ترکیب کنندة آنها یک ستن به نام ایرون می باشد)، ساپونین و اسیدهای آلی می باشد. گل های آن حاوی یک مادة رنگی آلی به نام ویولاروبین هستند. این گیاه را برای مداوای ناراحتی های تنفسی، کاتاره برونشیک، سیاه سرفه و زکام بکار می بردند. خیسانده سردی از آن به مقدار یک قاشق مرباخوری در یک فنجان آب تهیه می کنند. یا اینکه شربتی از گل های آن درست می کنند که خلط آور بوده و اغلب به کودکان داده می شود. همچنین در جوشانده های مدر و ضد روماتیسمی بکار می برند در مصارف خارجی از آن در کمپرس های ضدالتهاب و برای پاک کردن زخم های عفونی، جراحت ها و ناراحتی های پوستی استفاده می کنند.
Alhagi pseudoalhagi
ترنجبین: ترنجبین نوعی مان یا ماده قندی است که بصورت گلوله های ریز و سفیدرنگ یا زرد و یا کمی متمایل به قهوه ای دیده می شود. در صورت ناخالص بودن ترنجبین، می توان خارهای نوک تیز و نیز میوه های قرمز رنگ و تسبیحی شکل گیاه مولد را در بین نمونه بازار دارویی پیدا نمود. این مان براحتی در آب حل می شود و طعم شیرین دارد. ترنجبین در اثر فعالیت نوعی حشره سخت بالپوشی (احتمالاً از جنس Larinus ) بر روی سرشاخه های جوان گیاه خارشتر به نام علمی Alhagi pseudoalhagi حاصل می گردد و از نقاط گرم و خشک، بخصوص نواحی جنوب خراسان جمع آوری می شود. ترنجبین بعنوان ملین و تب بر در بیماری های واگیر و طعم دهنده مصرف سنتی دارد.
Tamarindus indica
تمر هندی: موجب تسریع در هضم، رفع سوء هاضمه، تسکین گلودرد و بعنوان مسهلی ملایم عمل می کند. در طب Ayurvedic، جهت افزایش در اشتها و قوت بخشی در عملکرد معده تجویز می شود. همچنین برای رفع یبوست و درمان دیسانتری استفاده می شود. در جنوب هندوستان، سوپ آن برای درمان سرماخوردگی و کاتاره استفاده می شود. در طب چینی، بعنوان یک گیاه خنک کننده در درمان گرمازدگی استفاده می شود. همچنین برای کاهش اشتها، تهوع و استفراغ در حاملگی تجویز می شود.
Solanum nigrum
تاج ریزی: عبارت است از میوه های کروی شکل با پوسته نازک و تعداد زیادی دانه، برنگ قرمز یا قهوه ای روشن است که دانه های آن بطور وضوح دیده می شود. این میوه ها متعلق به گیاهی است بنام تاجریزی و یا نام علمی Solanum nigrumکه علف هرز زراعی و باغات ایران است و بصورت بوته ای سبزرنگ یا برگ های کوچک و میوه های قرمز رنگ و کوچک شبیه به گوجه فرنگی دیده می شود، تا جزیری علاوه بر مصارف خوراکی، به عنوان پایین آورندة تب و بندآورندة خون و ضد درد مصرف سنتی دارد
Allium satium
سیر: سیر یکی از قدیمی ترین داروهای گیاهی است . از آن به عنوان افزودنی طعم دهنده از گذشته های دور استفاده می شده و خواص گوناگونی در فرهنگ های مختلف برای آن قائل بوده اند واز آن در درمان عفونت ها ، زخم ها ، بیماری های تنفسی ، اسهال ، روماتیسم ، بیماری های قلبی ، دیابت وسایر بیماری ها استفاده می شده است. در حال حاضر بیشترین مورد مصرف آن به عنوان یک داروی گیاهی آنتی اکسیدان و ضد انعقادی در پیشگیری از بیماری های قلبی ، آترواسکلروز و سرطان می باشد بطور گسترده از آن در کنترل میزان کلسترول و فشار خون نیز استفاده می شود. البته علیرغم وجود مقالات و مطالعات فراوان در مورد سیر ، تفاوت نظرهایی در مورد خواص آن نیز وجود دارد.
سیر یک ماده فعال فارماکولوژیک دارد ( ترکیبات ارگانیک سولفور ) که اصلی ترین آن ها S-alkylcystein Sulfoxide و پیش سازهای آن و مشتقات سیستئین مثل allicin می باشند. ماده اصلی همان allicin و یا ترکیباتی نظیر آن هستند که زمانی که سیر خرد یا جویده و یا بریده می شود ایجاد می شوند، که این اعمال موجب آزاد شدن آنزیمی (allicinase) می شوند که باعث تبدیل شدن alliin به ترکیب ناپایدار allicin می شوند. Allicin و ترکیبات آن باعث تولید بوی مخصوص سیر می شوند و خواص مهم دارویی و فارماکولوژیک سیر را به آن منتسب می دانند.
ترکیبات دیگر موجود در سیر ajoene است که عصاره ای از allicin است که در روغن له شده سیر یافت می شود. که این ترکیب نسبت به خود allicin پایدار تر است ولی عملکرد آن پس از خوردن در بدن مشخص نیست.
ترکیبات کم بوتر نظیر ( S-alkylcystein) SAC نیز دارای خواص بیولوژیکی می باشند. در مورد اینکه کدامیک از این ترکیبات در ابتدا مسئول خواص سیر در بدن انسان است یک نظریه دقیق وجود ندارد ولی احتمالاً allicin و ترکیبات ناشی ازآن مسئول اثر ضد لیپیدی در بدن می باشند.
ترکیبات سیر باعث فیبرینولیز می شوند و از تبدیل آراکیدونیک اسید به PG ها جلوگیری می کنند ودر مطالعات حیوانی نشان داده شده است که تجمع پلاکت ها را نیز کاهش می دهند.
در 4 مطالعه انسانی خاصیت ضد تجمع پلاکت ها را بطور متوسطی نشان داده اند ولی نتایج متفاوتی در مورد خاصیت فیبرینولیتکی آن به دست آمده است.
از خواص دیگر سیر اثر آنتی اکسیدانی است که می تواند مکانیزهای درونی حفاظتی بدن را برعلیه تولید رادیکال های آزاد را فعال سازد.
اثر کاهنده فشارخون عصاره مایع سیر در حیوانات مشخص شده است. در ضمن خاصیت ضد میکروبی بر علیه باکتری های مختلف ، قارچ ها و انگل ها نیز دارد که مسئول این اثر ترکیبات ajoene و ترکیبات تیوسولفونیت است.
در ضمن بیشترین ترکیبی که مسئول خاصیت ضد سرطانی است، سولفیدآلیل است.
از اعمال منسوب به سیر ، کاهش التهاب ، بهبود پاسخ های ایمنی و سم زدایی ترکیبات سرطان زا می باشد.
خواص کلینیکی:
- اثر کاهش چربی :
مطالعات اپیدمیوژیکی نشانگر آن است که افرادی که بطور معمول سیر و پیاز مصرف می کنند ، کلسترول و چربی خون کمتری دارند. در یک مطالعه نشان داده شده است که کاهش سیر حداقل به مدت 3 – 1 ماه باعث کاهش کلسترول تام خون به میزان mg/dl 1/17 – 2/7 می شود. مطالعات مشابهی نیز در مورد TG و LDL انجام شده که همین نتایج را نشان داده اند ولی روی میزان HDL تأثیری نداشته است. البته در چند مطالعه در مورد سیر این نتایج به دست نیامده است. لذا نتیجه گیری دقیق منوط به انجام مطالعات پیچیده می باشد.
- فشارخون :
اثر کاهش فشار خون را نیز به سیر نسبت داده اند ، در حالی که از 23 مطالعه شاهد – کنترل انجام شده ، فقط 4 مطالعه این اثر کم ، ولی قابل ملاحظه را نشان داده اند ( 7 – 2 % ) و بقیه مطالعات آن را تأیید نکرده اند.
- بیماری های قلبی :
در مورد این خاصیت سیر، مطالعات مختلف تأثیر چندانی را در کاهش مرگ ومیر و یا عوارض بیماری های قلبی نشان نداده اند و نتایج مطالعاتی که اثر بهبودی مختصری را نشان داده اند، در بازنگری ، اثر قابل توجهی را نشان نداده اند.
- خاصیت ضد سرطانی :
در بعضی از مطالعات ، مصرف سیر در بعضی از مناطق دنیا با کاهش بروز سرطان معده و کولون در ارتباط بوده ، همچنین اثرات مختصر ضد سرطانی در سر وگردن ، پروستات و پستان از آن مشاهده شده است. البته مانند بقیه اثرات سیر در بعضی از مطالعات این اثرات مشاهده نشده است.
- خواص دیگر:
- پماد 1% ajoen - خاصیت ضد قارچ های سطحی دارد.
اثر کاهنده قند خون ( در غیر دیابتی ها) در چند مطالعه دیده شده است.
Tribulus terrestris
خارخسک: خار خاسک عبارت از میوه های تیغ دار به رنگ سبز مایل به زرد بدون بو با طعم نامشخص است که از پنج بر چه گره مانند تشکیل شده است. هر بر چه دارای سطحی ناصاف است که بر روی آن تعداد چهار خار بلند و سخت دیده می شود.
این میوه ها، متعلق به گیاهی است به نام خارخسک یا خسک و با نام علمی Tribulus terrestris که گیاهی خزنده و گسترده بر روی زمین است. برگ های بزرگ آن دارای تعداد زیادی برگچه های متقابل بوده که پشت آنها کرک دار است و نیز میوه های گرد، پهن و خاردار از علائم مشخصه اش می باشد. خارخسک بعنوان مدر و تسهیل دهنده عمل تصفیه خون و اعمال کبدی مصرف سنتی دارد.
این فقط قسمتی از متن مقاله است . جهت دریافت کل متن مقاله ، لطفا آن را خریداری نمایید
دانلود تحقیق کامل درمورد گیاهان داروئی
