بررسی کیفیت سود شرکت¬ها قبل و بعد از واگذاری به بورس اوراق بهادار تهران
چکیده
از آنجائی که محاسبه سود خالص با استفاده از مبنای تعهدی صورت می¬گیرد بنابراین متأثر از روش¬ها، برآوردها و تخصیص¬های حسابداری است، بدین لحاظ امکان دستکاری سود توسط مدیریت وجود دارد. انگیزه مدیریت در دستکاری سود به منظور نیل به اهداف خویش (بالابردن قیمت سهام و ...) که نه تنها الزاماً با اهداف صاحبان سهام همسو نمی¬باشد، بلکه در اکثریت قریب به اتفاق موارد، با آن اهداف متضاد است، صورت می-گیرد. دلیل فوق، ارزش اطلاعاتی سود خالص را که یکی از مهم¬ترین معیارهای تعیین کننده قیمت سهام و ارزش شرکت می¬باشد، مورد تردید قرار داده و بدین ترتیب منجر به پایین آمدن کیفیت سود شده است. لذا ارزیابی کیفیت سودآوری شرکتها یکی از مهمترین عوامل تأمین و حفظ منافع طرفین در عرضه اولیه سهام است. از آنجا که شرکت¬ها بعد از ورود به بورس در محیط گزارشگری و معاملاتی متفاوتی با قبل قرار می¬گیرند و ملزم به رعایت استانداردهای حسابداری می¬باشند، بنابراین تحقیق حاضر به بررسی کیفیت سودآوری با استفاده از معیار ارتباط وجه نقد حاصل از عملیات و سود عملیاتی در دو محیط مختلف یعنی قبل و بعد از ورود به بورس می-پردازد. در تحقیق حاضر شرکتهایی که در سالهای 1383 الی 1386 وارد بورس اوراق بهادار تهران شده¬اند مورد ارزیابی قرار گرفته¬اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که کیفیت سود در شر کت ها قبل و بعد از ورود به بورس اوراق بهادار تهران از تفاوت معنی دار برخوردار بوده و شرکت ها بعد از ورود به بورس اوراق بهادار از کیفیت سود بالایی برخوردار می باشند.
واژه های کلیدی: مبنای تعهدی، کیفیت سود، عرضه اولیه سهام، اقلام تعهدی، بورس اوراق بهادار تهران.
مقدمه
گزارش های مالی، منابع مهم اطلاعاتی برای تصمیم گیری های اقتصادی به شمار می روندکه مدیران، سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده کنندگان جهت رفع نیازهای اطلاعاتی خود از آن ها استفاده می کنند . از آنجایی که اطلاعات به صورت یکسان در اختیار استفاده کنندگان قرار نمی گیرد، بین مدیران و سرمایه گذاران عدم تقارن اطلاعات ایجاد می شود. عدم تقارن اطلاعات وضعیتی است که مدیران در مقایسه با سرمایه گذاران، دارای اطلاعات افشاء نشده بیشتری در مورد عملیات و جوانب مختلف شرکت در آینده می باشند. همین امر سبب می شود که مدیران انگیزه و فرصت مدیریت سود را داشته باشند. شرکت های IPO از سرمایه گذاران عدم توجه به ماهیت موقّتی افزایش سود به واسطه اقلام تعهدی سوء استفاده می کنند و سهام را به قیمت بیش از ارزش واقعی معامله می کنند . با توجه به این موضوع که مدیران مجبورند که اقلام تعهدی را در دوره های بعد برگردانند، احتمال کاهش سود شرکت های با عملکرد ضعیف در دوره های بعد افزایش می یابد زیرا برای شرکت های با عملکرد ضعیف که به مدیریت سود می پردازند، احتمالاً جریان های نقدی جهت مخفی سازی تأثیر اقلام تعهدی برگردانده شده کافی نباشد بنابراین، انتظار می رود که کشف مدیریت سود در زمان عرضه اولیه سبب شود که سرمایه گذاران خارجی در برداشت خود ازکیفیت آتی سود بازنگری کنند و ارزیابی خود را از این گونه شرکت ها که به مدیریت سود بر مبنای اقلام تعهدی می پردازند، تعدیل کنند.
از آنجائی که محاسبه سود خالص با استفاده از مبنای تعهدی صورت می¬گیرد بنابراین متاثر از روش¬ها، برآوردها و تخصیص¬های حسابداری است، بدین لحاظ امکان دستکاری سود وجود دارد. دستکاری سود به منظور نیل به اهداف مختلف که نه تنها الزاماً با اهداف صاحبان سهام همسو نمی-باشد، بلکه در اکثر موارد، با آن اهداف در تضاد است، صورت می¬گیرد. دلیل فوق، ارزش اطلاعاتی سود خالص را که یکی از مهم¬ترین معیارهای گزارشگری عملکرد و تعیین کننده ارزش شرکت می¬باشد، مورد تردید قرار داده و اعتبار آن را مخدوش ساخته است.
در همین راستا پژوهشگران بسیاری به بررسی آثار و نتایج این عدم عینیت سود حسابداری پرداخته¬اند. در این زمینه "کیفیت سود " از مهم ترین حوزه¬های تحقیقاتی است که مورد توجه قرار گرفته است.
بیان مسئله
توجه به موضوع کیفیت سود بطور وسیعی در هر دو زمینه حسابداری و مدیریت سرمایه-گذاری مورد بحث قرار گرفته است. در این زمینه در پژوهشهای حسابداری، مدیریت مالی، مدیریت سرمایه¬گذاری و همچنین دستورالعمل¬ها و مقررات بازارهای سرمایه و گزارش¬های کارگزاران، بطور مستقیم و یا غیر مستقیم اشاره هایی به این موضوع شده است.
کیفیت سود مفهومی است که دارای جنبه¬های متفاوتی می¬باشد و از این رو تعاریف مختلف و معیارهای اندازه¬گیری متفاوتی در رابطه با آن مطرح شده¬اند که برخی از مهم ترین آنها عبارتند از:
سود با کیفیت سودی است که روش¬ها و برآوردهای حسابداری مورد استفاده در ایجاد آن عاری از تعصب و طرفداری باشند (لو ، 2008، 3). سود با کیفیت سودی است که محتوای اطلاعاتی بیشتری داشته باشد (لوجی ،2004، 13). کیفیت سود، درجه ارتباط اقلام تعهدی با جریان¬های نقدی است (اسچالر ، 2004، 2). اصطلاح کیفیت سود حسابداری توسط تحلیلگران مالی برای تشخیص ارتباط بین سود حسابداری و گردش وجوه نقد ناشی از آن بکار برده می¬شود(شباهنگ، 1383، 278).
از آنجا که تعریف یکسانی از کیفیت سود وجود ندارد، لذا معیار ارزیابی یکسانی نیز وجود ندارد. یکی از مهم¬ترین شاخص های کیفیت سود، سطح جریان نقدی تولید شده توسط شرکت می-باشد. به زبان ساده، با این که می توان سود را دستکاری کرد اما دستکاری جریان نقدی غیر ممکن است. بنابراین در تحقیق حاضر برای ارزیابی کیفیت سود از معیار رابطه بین سود عملیاتی و خالص وجه نقد حاصل از عملیات استفاده شده است. "هر چه همبستگی بین سود حسابداری و گردش وجوه نقد مرتبط با آن بیشتر باشد، کیفیت سود حسابداری بالاتر خواهد بود. مفهوم کیفیت سود حسابداری، انعکاسی از آگاهی نسبت به وجود بسیاری از اقلام غیر نقدی در سود و نبود توان ارزیابی نقدینگی واحد انتفاعی بر مبنای آن محسوب می¬شود" (شباهنگ، 1383، 278).
سود خالص عملیاتی که در صورت سود و زیان ارائه می¬شود شامل وجه نقد حاصل از عملیات و اقلام تعهدی می¬باشد و این رابطه نشان دهنده ارتباط تنگاتنگ سود خالص عملیاتی با وجه نقد حاصل از عملیات است. بنابراین وجه نقد حاصل از عملیات گزارش شده در صورت جریان وجوه نقد، می تواند به عنوان یک شاخص مناسب برای کیفیت سود محسوب شود. بدین معنی که اقلام تعهدی مثبت بزرگ، نشان دهنده فزونی سود گزارش شده نسبت به جریان وجوه نقد تولید شده توسط شرکت می¬باشد. این تفاوت، نتیجه قیود حسابداری در زمینه شناسایی درآمد و هزینه است (پورربی، 1387، 6). "ارتباط بین سودآوری و جریان¬های نقدی ارتباطی دو سویه می¬باشد که بایستی به موازات همدیگر قرار داشته باشند. بطوریکه اطلاعات وجوه نقد بیانگر چگونگی ارتباط بین سودآوری واحد تجاری و توان آن جهت ایجاد وجه نقد و در نتیجه مشخص کننده کیفیت سود تحصیل شده توسط واحد تجاری است. مسلماً هر چقدر همبستگی بین سود و جریان وجوه نقد مرتبط با آن بیشتر باشد کیفیت سودآوری بالاتر خواهد بود" (برادران حسن زاده، 1380، 42).
هر قدر که رویداد مالی و معاملات به وجه نقد نزدیک¬تر باشد، اندازه گیری آن عینی¬تر است، زیرا در تفسیر و برآوردها از ذهنیت کمتری استفاده می¬شود. کیفیت سود هنگامی بالا است که درآمدها و هزینه¬ها به جریان ورودی و خروجی وجه نقد نزدیکتر باشد (برادران حسن زاده و همکاران، 1388، 148).
در تحقیق حاضر از معیار ارتباط بین سود وجه نقد حاصل از عملیات و سود عملیاتی برای ارزیابی کیفیت سودآوری شرکت های IPO در دو سال قبل و دو سال بعد از ورود به بورس اوراق بهادار تهران استفاده شده است.
مروری بر پیشینه پژوهش
فریدلن (1994) نشان می دهد که شرکت ها ی ipo در بیشتر صورت های مالی موجود در اعلامیة پذیره نویسی اوراق بهادار از اقلام تعهدی افزاینده سود استفاده می کنند.
تحقیقی توسط کیم و کروس (2005) در مورد ارتباط بین سود و وجوه نقد عملیاتی سال آتی انجام گرفته است. نتایج نشان دهنده ضعیف شدن ارتباط بین سود و قیمت سهام می باشد، همچنین نتایج نشان می دهد که ارتباط بین سود جاری و وجوه نقد عملیاتی آتی در طول زمان در حال افزایش است که این ناشی از افزایش محافظه کاری حسابداری می باشد.
کنان و کرمیر (1997) در تحقیقی نشان می دهند که شرکتهای عرضه اولیه کانادایی گام های سنجیده و حساب شده ای در جهت جابه جایی ارقام سود گزارش شده در جهت پیش بینی اختیاری صورت گرفته در زمان عرضه اولیه در سال اول به عنوان یک شرکت سهامی عام، بر داشته اند.
برادران حسن زاده (1380) در تحقیقی به بررسی رابطه بین جریانهای نقدی و سود شرکتها پرداخته است. نتایج نشان می دهد که اولاً بین وجوه نقد حاصل از عملیات و سود عملیاتی رابطه معنی دار وجود دارد که نشانگر کیفیت بالای عایدات بر اساس طبقه بندی صورت جریان وجوه نقد به شکل استانداردهای بین¬المللی می باشد. ثانیاً رابطه بین وجوه نقد حاصل از عملیات و سود خالص تعهدی در سطح بالایی نسبت به رابطه وجوه نقد حاصل از عملیات و سود عملیاتی وجود دارد.
پورربی (1387) در تحقیقی کیفیت سودآوری شرکت ها را با استفاده از رابطه بین اطلاعات حسابداری تعهدی و اطلاعات مبتنی بر جریان وجوه نقد مورد ارزیابی قرار داده است. نتایج نشان می¬دهد که کیفیت سود در گروه صنایع داروئی در بلند مدت بیشتر از کوتاه مدت می¬باشد اما گروه صنایع شیمیایی هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت دارای کیفیت سود بالا هستند. همچنین شرکتهای فعال در صنعت شیمیایی از کیفیت سود بالایی نسبت به شرکتهای فعال در گروه صنعت دارویی برخوردار می¬باشند. به طور کلی فروش نقدی بیشتر و مدیریت مناسب و جمع آوری به موقع و کوتاه مدت فروش¬های نسیه از عوامل تاثیر گذار بر کیفیت سود شرکتها می¬باشند.
فرضیه تحقیق
بین نسبت وجه نقد حاصل از عملیات به سود عملیاتی قبل و بعد از ورود به بورس تفاوت معنی دار وجود دارد.
روش تحقیق
از آنجایی که این پژوهش در پی یافتن تفاوت بین دو گروه اطلاعات در یک جامعه به عبارتی توصیف کیفیت سود در دو زمان متفاوت می باشد، بنابراین این پژوهش در زمره پژوهش های توصیفی قرار دارد. از طرفی دیگر، پژوهش حاضر از نوع پس رویدادی است، یعنی بر مبنای تجزیه و تحلیل اطلاعات گذشته (صورتهای مالی شرکتها)انجام می گیرد. برای آزمون و تحلیل داده ها از آزمون مقایسه زوجها استفاده می شود یعنی داده های مربوط به قبل و بعد از ورود به بورس شامل جریان نقدی عملیاتی و سود عملیاتی هریک از شرکتها گرد آوری شده و نسبت جریان نقدی به سود عملیاتی برای قبل و بعد از ورود به بورس محاسبه گردید البته بعضی از این شرکتها به دلایلی که در ذیل آمده است حذف گردید در آزمون میانگین زوج ها چنانچه بین میانگین نسبت محاسبه شده ی قبل و بعد از ورود به بورس تفاوتی وجود نداشته باشد می توان گفت که ابزار از پایایی برخوردار است آماره t در این آزمون دارای درجه آزادی n-1 بوده و با رابطه زیر محاسبه می شود
برای آزمون این ادعا در مورد کیفیت سود شرکتها، قبل و بعد از ورود به بورس فرض صفر نشان دهنده تساوی میانگین d و فرض مقابل نشان دهنده عدم تساوی آنها است.
برای بررسی همبستگی بین متغیرهای تحقیق فرضیه های آماری بصورت زیر تعریف می شود:
همبستگی معنی داری بین دو متغیر (نسبت مربوطه قبل و بعد از ورود) وجود ندارد :
همبستگی معنی داری بین دو متغیر (نسبت مربوطه قبل و بعد از ورود) وجود دارد :
جامعه آماری، دوره زمانی مورد آزمون و روش نمونه گیری و شیوه گرد آوری اطلاعات
جامعه آماری این پژوهش، شامل شرکتهای وارد شده به بورس اوراق بهادار تهران از سال 1383 الی 1386 مشتمل بر 55 شرکت می باشد، که برای نمونه گیری از روش زیر استفاده شده است.
1- شرکت جزء شرکت های سرمایه گذاری و واسطه گری مالی نباشد.
2- شرکت در بورس فعال بوده و اطلاعات آن نیز در دسترس باشد.
با توجه به ویژگی های مذکور از بین 55 شرکت 32 شرکت IPO انتخاب و برای آزمون فرضیه مورد استفاده قرار گرفتند. منبع اخذ اطلاعات، صورت های مالی شرکت¬های مربوطه است که از لوح های فشرده سازمان بورس اوراق بهادار تهران استفاده شده است.
یافته های تحقیق
همان طور که قبلاً اشاره شد، داده های مربوط به 32 شرکت نمونه، دو سال قبل از ورود(64 داده) و دو سال بعد از ورود به بورس اوراق بهادار تهران(64 داده) از طریق ابزارهای جمع آوری داده ها گردآوری شد. پس از انجام محاسبات لازم با توجه به اینکه تورش داده ها زیاد بوده بنابراین داده های قبل و بعد از ورود به بورس از نزولی به صعودی مرتب شده و 10% از داده ها به ترتیب از پایین و بالا(12 داده)حذف شده و 52 داده باقیمانده جهت تعیین نسبت وجه نقد حاصل از عملیات به سود عملیاتی، فرضیه تحقیق مورد آزمون قرار گرفت.
جدول شماره (1) شامل اطلاعات توصیفی مربوط به نسبت مورد استفاده در فرضیه تحقیق قبل و بعد از ورود به بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
جدول (1) اطلاعات توصیفی متغیر تحقیق
داده میانگین انحراف معیار واریانس مینیمم ماکزیمم
قبل از ورود به بورس 52 0.93 0.447366 0.200136 0.14 2.13
بعد از ورود به بورس 52 1.04 0.472434 0.223194 0.11 2.35
به منظور آزمون فرضیه تحقیق از آزمون مقایسه میانگین زوجی دو گروه استفاده شد و پس از اینکه داده ها را در نرم افزار SPSS وارد نمودیم خروجی بصورت زیر بدست آمد جدول شماره 2 نتیجه آزمون فرضیه تحقیق را نشان می دهد.
جدول (2): آزمون مقایسه میانگین کیفیت سود دو گروه
سطح معنی داری
sig آزمون t درجه آزادی d.f اختلاف میانگین ضریب همبستگی
R ورود به بورس
اوراق بهادار تهران
.000 -7.644 51 .0135 .979 Before-After
تحلیل و نتیجه گیری
نتایج آزمون جهت مقایسه زوجی شرکتها IPO قبل و بعد از ورود به بورس اوراق بهادار تهران نشان دهنده 644/7- t=در سطح معنی داری (0)می باشد. از آنجا سطح معنی داری پایین تر از آلفای تحقیق (05/0) در سطح اطمینان 95% می باشد بنابراین بین نسبت وجه نقد حاصل از عملیات به سود عملیاتی قبل و بعد از ورود به بورس اوراق بهادار تهران تفاوت معنی دار وجود دارد، همچنین ضریب همبستگی برای 52 داده زوج برابر با 979/0 می باشد یعنی بین نسبت جریان نقد عملیاتی به سود عملیاتی قبل و بعد از ورود به بورس اوراق بهادار تهران همبستگی معنی داری وجود دارد باتوجه به اینکه sigبرابر صفر است بنابراین فرض صفر رد شده و فرض مقابل پذیرفته می شود به عبارتی دیگر بین کیفیت سود شرکت ها قبل و بعد از ورود به بورس اوراق بهادار تهران تفاوت معنی دار وجود دارد. همچنین با توجه به جدول شماره (1) چون میانگین بعد از ورود به بورس بیشتر از میانگین قبل از ورود به بورس می باشد بنابراین کیفیت سود شرکت ها بعد از ورود به بورس بیشتر می باشد. بنابر این نتیجه گیری می شود با ورود شرکت¬ها به بورس اوراق بهادار و قرار گیری این شرکتها در محیط گزارشگری متفاوت با قبل، شرکتها ملزم به رعایت استانداردهای حسابداری شده و به نوعی مانع از دستکاری سود شده و درجه ارتباط سود حسابداری و جریانات نقدی بیشتر شده و کیفیت سود بالا می رود بنابراین در تحقیق حاضر که به بررسی کیفیت سودآوری شرکتها با استفاده از معیار ارتباط جریان نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی و سود عملیاتی در دو محیط مختلف یعنی قبل و بعد از ورود به بورس پرداخته شد نتایج تحقیق نشان می دهد که کیفیت سود در شر کت ها قبل و بعد از ورود به بورس اوراق بهادار تهران از تفاوت معنی دار برخوردار بوده و شرکت ها بعد از ورود به بورس اوراق بهادار از کیفیت سود بالایی برخوردار می باشند.
منابع
1-شباهنگ، رضا (1383)؛ تئوری حسابداری، تهران، مرکز تحقیقات حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی، جلد اول.
2-پورربی، میروحید (1387)؛ "ارزیابی کیفیت سودآوری با استفاده از بررسی رابطه بین اطلاعات حسابداری تعهدی و اطلاعات مبتنی بر جریان وجوه نقد در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، پایان نامه کارشناسی ارشد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 8 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بررسی کیفیت سود شرکت¬ها قبل و بعد از واگذاری به بورس اوراق بهادار تهران
