لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه: 52
مقدمه
طی ده‌های اخیر موضوع استرس[1] و تنیدگی یکی از مهمترین زمینه‌های پژوهشی علوم مختلف بوده است . این موضوع توجه دانشمندان مختلف اعم از پزشکان ، روان‌شناسان ، متخصصان فیزیولوژی ، زیست‌شناسان و جمعه‌شناسان را به خود جلب کرده است و هر کدام جنبه‌هایی از مسایل مربوط به استرس را مورد بررسی قرار داده‌اند(حس شاهی،138) . از این رو در مورد تنیدگی (استرس ) و عوامل تنیدگی را نظرات زیادی ، ارائه شده است مانند: انسان پیوسته در حال تنیدگی به سر می‌برد ، چرا که تنیدگی پاسخ و عوامل به وجود آورده‌ای آن یا عامل تنیدگی‌زا ، باید تنیدگی‌زا ، گوناگون میباشد مانند: سرما،گرما، عوامل عفونی ، شوک ناشی از جی‌حی تکانش‌های عصبی . نظیر ترس ، خشم یا هر گونه عوامل تنیدگی دیگر ( لوولو[2] ، 1371 ، به نقل از آقا محمدیان و همکاران 1384 ).
اثرات فشارهای روانی ، مانند میزان اضطرابی که در فرد بر می‌انگیزد و میزان اختلالی که در توانایی‌های شخص برای کارکردن به وجود می‌آورد به چندین عامل بستگی دارد که اطلاع و در مواقع لزوم به کارگیری آنها می‌تواند فرد را در تحمل فشار روانی و شیوه صحیح و رویارویی با آن یاری دهد. در بسیاری از موارد، شرط چیرگی انسان بر یک وضعیت بعذنجی ودشوار روانی، واکنش مناسب است(دشتی ، 1372). از این رو در سالهای اخیر، توجه زیادی به عوامل تعدیل کننده و تأثیر گذار بر استرس معطوف شده و باعث به وجود آمدن رویکرد جدیدی به مطالعه استرس و روش‌های مقابله با آن و پیشگیری از آن شده است. در این رویکرد ویژگیهای شخصیتی از قبیل خودبسندگی، اعتماد به نفس، عزت نفس، منبع کنترل، تیپ‌های شخصیتی و سبک های + خوش بینانه و بدبینانه و شادکامی[3] که می‌تواند در نقش منابع شخصی در هنگام استرس وارد عمل شوند توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرده است (حسن شاهی، 1384) . بنابراین پژوهش حاضر با توجه به این موضوع و در راستای مطالعات قبلی به بررسی ارتباط میان راهبردهای مقابله با استرس ، شادکامی ذهنی و سرسختی[4] روانشناختی در بین دانشجویان دانشگاه می‌پردازد.
بیان مساله:
استرس در نزد مردم غیر حرفه‌ای ، پرشکی، روان‌پزشکی و روان‌شناسی در مفاهیم و منظورهای مختلف به کار می‌رود . ولی به طور کلی هر عاملی که وحدت روانی‌زیستی انسان را تهدید کند، استرس نامیده می‌شود . حال این تهید ممکن است به طور مستقیم متوجه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مشخص باشد و یا این‌که به طور غیر مستقیم با تصورات ، دلایل، و سمبل‌های فور ارتباط داشته باشد ( خیرجو،1381)
لازاروس[5] (1966) بر این باور است که از رویارویی با استرس نخست فرد تهدیدی را نسبت به خود دریافت می‌کند. در دومین مرحله فرد توانایی خود را برای رویارو شدن با فشار روانی ارزیابی می‌کند در مرحله ی سوم پاسخی را به منظور کاهش فشار به اجرا در می‌آورد. مطابق دیدگاه تعاملی مقابله لازوراس و لاینر[6] (1978 ـ به نقل از ذوالفقاری و همکاران، 1376) مقابله می‌تواند به عنوان کاهش کوشش‌های رفتاری و شناختی منظور شوند که جهت کاهش یا تسلط، بر الزامات خارجی و داخلی به کار گرفته می‌شوند (فالکمن[7] و همکاران ـ 1986 ، به نقل از ذوالفقاری و همکاران ،1376).
لازاروس (به نقل از کارور[8] و شاید [9] ، 1996) استدلال می‌کند که تجربه‌ی فشار روانی سه فرایند مستقل را در بر‌می‌گیرد: اولین فرایند که ارزیابی اولیه نام دارد فرایند ادراک تهدیدی متحمل الوقوع است: فرایند بعدی، موسوم به ارزیابی ثانویه عبارت است از فرایند تعیین این که چه کاری ] از بین کارهای فراوانی که بایستی انجام گیرد[ باید برای مقابله با تهدید انجام گیرد.
سومین عنصر تجربه، کنار تلاش فعالانه‌ای است که برای انجام هر کاری به عنوان بهترین راه برای به حداقل رساندن تهدید انتخاب شده است. بدیهی است که این تحلیل فشار روانی تا حد زیادی به مفهوم ارزیابی بستگی دارد. ارزیابی عبارت است از سنجش وتوزین معنایی ماده‌ی خام ادراکهای خود در واقع واژه‌ی ارزیابی از نظر معنایی شبیه واژه‌ی تفسیر است.هر چند که ارزیابی قلمرو تقریباً محدودتری دارد. لازاروس تأکید می‌کند که دو فرایند ارزیابی در نظریه ی او عمیقاً باز نمود درونی فرد از چگونگی واقعیت بستگی دارد در نتیجه به آسانی میتوان گفت که بسیاری از انواع فشار روانی بیشتر در ذهن بیننده وجود دارد تا در جهان خارج . یعنی فرایند ادراک یک تهدید (در مقابل عدم وجود تهدید) عمدتاً به این بستگی دارد که افراد چگونه موقعیت‌هایی را که در آن هستند تفسیر می‌کنند. به همین ترتیب ، این که افراد چه راهی را برای پاسخ به تهدیدی ادراک شده انتخاب خواهند کرد.
تا حدودی بستگی دارد که چگونه اعمال مختلف را تفسیر کنند. برای یک نفر دور شدن به معنای از دست رفتن آبرو یا احمق به نظر رسیدن است در حالی که برای فرد دیگر همین پاسخ به معنای کار آمد بودن به هدر ندادن نیروست. در هر دوی این موارد، تعبیر‌های شخصی تعیین‌کننده‌های اصلی آنچه فرد تجربه می‌کند و شیوه‌ای که فرد در پاسخ به رویداد محیطی خاص عمل می‌کند به شمار می‌رود، لازاروس (به نقل از کاروروشایر ، 1996) . همچنین فرض می‌کنند که اغلب افراد معنای رویدادها را چه هنگامی که در حال وقوع هستند و چه بعد از وقوع تفسیری مجدد می‌کنند. این ارزیابی‌های مجدد ممکن است در اثر تعبیر در موقعیت یا در اثر تغییر در ساز‌هایی که فرد برای تحمیل بر موقعیت به کار می‌برد القا شوند (مثلاً هولمز و هوتنون)[10] در بعضی موارد ، که به ارزیابی مجدد دفاعی موسوم است، به نظر می‌رسد عمل ارزیابی مجدد برای ایجاد بهترین تفسیر‌های ممکن محاسبه شده باشد، حتی اثر این ارزیابی غیر واقعی باشد، اما در سایر موارد بیشتر به نظر می‌رسد که ارزیابی مجدد به یافتن تفسیر‌های مربوط باشد که دارای میزان بالایی از کارایی پیش‌بینی است ( کاروروشایر، 1996).
فولکمن و لازاروس (1984) ، دو شیوه مقابله با تنیدگی (مشکلات وخواسته‌ها) را در افراد معرفی کردند(رابیس [11] ، 1992 ؛ شریدان[12] و رادماچز[13] ، 1992 ؛ به نقل از فیض و همکاران ، 1380) . در روش مقابله ای مسأله مدار[14]، فرد به منظور کاهش یا حذف پیامدهای ناخوشایند یک مشکل، سعی می‌کند بر عامل آن تسلط یابد. در این حالت فرد روی مشکل متمرکز می‌شود و آن را ازجوانب گوناگون بررسی می‌نامید و راه حل مناسب را در نظر می‌گیرد. در روش مقابله‌ای هیجان مدار[15] فرد برای کنترل و حذف واکنش‌های هیجانی ناشی از مشکل تلاش می‌کنند پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد که روش‌های مقابله‌ای مسأله مدار، بیشتر از روش‌های مقابله‌ای غیر مسأله مدار بر رفاه و سلامتی افراد تأثیر می‌گذارد ( آقای یوسفی ، 1379؛ پرزیک[16] و همکاران، 2000؛ به نقل از فیض و همکاران،1380).
از جمله متغیر‌های شخصیتی که در ارتباط بین استرس و بیماری‌ها نقش تعدیل کننده ای دارد و با روش‌های مقابله‌ای فعال و کار آمد ارتباط مستقیم دارد، سرسختی روان شناختی است. کوباسا[17] (1979؛ به نقل از قربانی ، 1374) از اولین محققانی بود که میان متغیر‌های تعدیل کننده بین استرس و بیماری، ویژگیهای شخصیتی را مورد توجه قرار داد. (قربانی ، 1374).
در طول دهه‌های 80 و 90 ، مفهوم سخت رویی که کوباسا آن را برای اولین بار مطرح کرد، شخصیت و سلامتی داشته است. سخت‌رویی ویژگی شخصیت خاص است که تعیین کننده مقاومت افراد در رویارویی با حوادث استرس‌زای زندگی میباشد. (دژکام وقربانی ، 1373).
شخص سخت رو کسی است که سه مشخصه‌ی عمومی دارد: الف) اعتقاد به این است که فرد قادر به کنترل وتأثیر‌گذاری بر روی حوادث است به فعالیت‌هایی که فرد انجام می‌دهد ج) باور این که تعبیر ، یک مبارزه‌ی هیجان انگیز برای رشد بیشتر است د)سخت رویی چیزی فراتر از جمع سه خصیصه ط تعهد ، یک مبارزه جویی است. کو باسا و همکارانش اظهار می دارند که انعطاف پذیری روان شناختی افراد سخت رو ، صرفاً از طریق تاثیر انفرادی این سه مولفه نیست ، بلکه از طریق شیوه های هم خوان است (پارکه و رندان ). در مواقع سخت رویی یک سازه ی واحد است که به یک پارچه سازی مولفه هایش می پردازد و به عبارتی دیگر ، سخت رویی ، تمایزهای مؤلفه هایش را از بین می برد و در آنها یک همگونی ایجاد می کند. سخت رویی ، نگرش درونی خاصی را به وجود می آورد که شویه رویارویی افراد را با مسایل مختلف زندگی تحت تاثیر قرار می دهد . سخت رویی ، باعث می شود که فرد استرسو راها را به صورتی واقع بنیان و با بلند نظر ط مورد توجه قرار دهد. به عبارتی ، قصد بنیادی یک فرد سخت رو در زندگی باعث می شود.
که وی حوادث زندگی را به صورتی قابل درک و توأم با تنوع و گوناگونی در نظر بگیرد. سخت رویی باعث پدورش دیدی خوش بیانانه نسبت به استرسورها می شود . به عبارتی، صفت مبازره جویی ، فرد سخت رو را قادر می سازد تا حتی حوادث ناخوشایند را بر حسب مکانی برای یادگیری در نظر بگیرد ، نه تهدیدی برای ایمنی ، تمامی این جنبه ها باعث پیش گیری و یا کوتا شدن مدت پیامدهای منفی حوادث استرس زا می شود. در واقع سخت رویی ، سپری در مقابل برانگیختیگی شدید فیزیولوزیکی در اثر حوادث استرس زا است (امین بیدختی و عرفانی ، 1380)
روان انسان در مقابل عوامل بیرونی و درونی ، واکنش های مختلفی از قبیل شادی و نشاط ، خشم ، تنفر ، غم ، اندوه و غیره از خودشان می دهد که به آنها هیجان می گویند. یکی از جنبه های هیجان ، شادی است. شادی با مجموعه ای از کلمات مثبت از قبیل نشاط ، خرسندی ، خوشی ، مسرت، وجد ، سرخوشی ، لذت ، دلخوشی و خوش بینی هم معنا است (ایزنگ([18]) ، 1996 به نقل از مرتصوی زاده ، 1383 ) . شادی احساسی مثبت است که از حس ارضا و پیروی به دست می آید. شادی ، آرامش خاطر و رضایت باطن است. شادی حاکم بودن قصای سالم بر زندگی است که همه آروزی یافتنش را دارند.
شادی امری فردی است و به اعتقادات و تفکرات انسان و آنچه در فکر و ذهن او می گذرد ، بستگی دارد. زیرا اعمال ما نتیجه ط افکار ما هستند و به عبارتی آنچه فکر می کنیم ، همان خواهد شد. اگر رفتار مثبت و شاد داشته باشیم ، زندگی مان شاد خواهد شد و اگر افکار منفی و ناراحت کننده داشته باشیم ، غم و اندوه بر زندگی مان حاکم خواهد شد. به عبارت دیگر ، اگر هر کس مطابق باورهای قبلی و جهان بینی خاص خود به خواست های معقول و مثبت خود برسد، حالتی از هیجان مثبت در او به وجود می آید که شادی نام دارد (مرتصوی زاده ، 1383 ).
شادمانی ، ذهن متفکرین را برای هزاران سال به خود مشغول داشته است هر چند که فقط در سالهای اخیر است که به شیوه نظام دار مورد مطالعه قرار گرفته است. اغلب مردم آنچه را در رابطه با زندگی شان اتفاق می افتد خوب یابد ارزیابی می کنندو طبیعاً آنان را قادر در قصاوت در مورد زندگی خود هستند. آن ها تقریباً همیشه هیجانات خلقیاتی را تجربه می کنند که یا مؤلفه ای خوشیایند دارد که منجر به یک واکنش مثبت می شود و یا مولفه ای ناخوشایند دارد که واکنش را می طلبد . بنابراین همواره سطحی از شادکامی ذهنی بر زندگی مردم حاکم است، حتی اگر به طور هوشیارانه به ان نپردازند (مظفری و هادیان فرد ، 1383 ).
مایرز([19] ) و دی نر ([20]) (1995) می گویند وقتی از مردم پرسیده می شود فرد شاد کام چه کسی است، در پاسخ به شبکه ای حمایتی از روابطدر یک فرهنگ اشاره می کنند که به تغییری مثبت و خوشبینانه از رویدادهای زندگی می انجامد . هم چنین برخی از پژوهشگران از جمله شوارتز([21]) . استراک([22]) (1991) باور دارند که افراد شاد کام کسانی هستند که در پردازش اطلاعات سوگیر یدارند : این سوگیری در جهت خوشی و خوشهالی است: یعنی آنها رابه گونه ای پردازش و تعبیر می کنند که بر خوشحالی آنها می انجامد (علی پور و نور بالا ، 1378).
شادکامی ذهنی اشاره دارد به این که مردم زندگی خود را چگونه ارزیابی می کنند و شامل متغیرهایی از قبیل رضایت از زندگی رضایت از وضعیت زناشویی ، رضایت از کاری فقدان افسردگی اضطراب و وجود عواطف و خلقیات مثبت می شود. ارزیابی شخص از خود ممکن است به شکل شناختی باشد، مثلاً هنگامی شخص به وطور کلی در مورد رضایت ازندگی خودیا جنبه هایی ازندگی مانند تفریحات به قصاوت آگاهانه می نشیند. ممکن است ارزیابی شخص به شکل عاطفی نیز باشد (تجربه هیجانات و خلقیات خوشیایند و ناخوشایند مردم در مواجه بازندگی خود).
بنابراین ، گفته می شود اگر شخص رضایت از زندگی و غالباً خوشی را تجربه کند و فقط گاه گاهی هیجاناتی مثل غمگینی و خشم را تجربه نماید دارای شادکامی ذهنی بالا خواهد بود و بر عکس ، اگر از زندگی خود ناراضی است و خوشی و علاقه اندکی را تجربه نماید و هیجانات پیوسته منفی ، مثل خشم ، اضطراب را احساس نماید دارای شادکامی ذهنی پایینی است (مظفری و هاریان فرد، 1382) .
بنابراین شادکامی یا خوشبختی شبیه یک ویژگی شخصیتی است که شامل تعداد عناصر مربوط به هم می باشد که در سراسر موقعیت ها و در طول زمان ثابت است. ازاین رو می توان گفت شادکامی با کنترل پذیری و کنترل بر زندگی که خیلی نزدیک به بعد وظیفه شناسی است که شامل مسئولیت پذیری ، پیشرفت ، کوشش، و مشورت می باشد، و همه ط اینها جنبه هایی از تلاش باری کنترل حوادث است (فارنهام([23]) ، 1997 ، به نقل از آرگایل ، 1383) همچنین هدفمندی در زندگی به طور قوی با شاد کامی ، همبستگی دارد؛ به طوری که داشتن احساسی از معنا و هدفمندی (طبق نظریه ی وجودی که کوباساهم بر اساس ان به ویژگیهای شخصیتی افراد سخت رواشاد، دارد ) در زندگی علاوه بر این که می توان فشارهای وارده را کم کند به شادکامی افراد تاثیر دارد ازاین رو فریدمن (1978) در بررسی خود دریافت که افراد اگر احساس کنند
زندگی شان معنادار و جهت دار است.
و در مورد ارزشهایی که به زندگی شان جهت می بخشد اطمینان داشته باشند ، شادتر خواهد بود (ارگایل ، 1383).
روبرتس([24]) و همکاران (1995 ، به نقل از بیاضی و رستگاری ، 1379) ، موفق به شناسایی 6 تیپ شخصیتی در زمینه ارتباط استرس و شخصیت شدند. این 6 تیپ عبارتند از:
تیپ 1 : مستعد سرطان (افراد این تیپ بسیار وابسته به دیگران هستند. دارای گرایش های افسردگی بوده و مانع ظاهر شدن احساست و هیجان خود می شوند (اشمیتز([25]) ، 1992 ، به نقل از بیاضی ورستگاری ، 1379 ). این افراد در مقابله موفقیت آمیز با استرس شکست می خورند که منجر به بروز احساسات درماندگی ، ناامیدی وافسردگی شده که در نهایت می تواند زمینه ساز بروز سرطان باشد (آیزنگ ، 1991) به نقل از بیاضی و رستگاری ، 1379). تیپ 2 : مستعد بیماری کوندی قلب (افراد این تیپ با ویژگی های شخصیتی خشم ، خصومت ، پرخاشگری و برانگیختگی هیجانی زیاد مشخص می شوند. تیپ 3 : مستعد اضطراب (افراد این تیپ او 2 در تناوب هستند) تیپ 4 : تیپ سالم (افراد این تیپ دارای ویژگی خود پیروی ، استقلال شخصی و خود نظم بخشی بوده و قادر به نشان دادن هیجان و مقابله با استرس هستند.)
تیپ 5 : مستعد افسردگی (افراد این تیپ با ویژگی های ضد هیجانی ، منطق گرایی افراطی مشخص می شوند ). تیپ 6 : مستعد اعتیادهای دارویی و بزهکاری (افراد این تیپ با ویژگی های ضد اجتماعی رفتارهای سایکو پاتی مشخص می شوند ) (گروسارت([26]) – ماتیسک ([27]) و آیزنگ ، 1990 ، 1995 ، به نقل از بیاضی و رستگاری ، 1379 ). در زمینه ارتباط سخت رویی و دیگر سازه های شخصیتی قربانی (1373 ، به نقل از قربانی 1374 ) نشان داد که بین سخت رویی و استقلال شخصی ، یا تیپ 4 ارتباط مثبتی و جود دارد که به همپوشی این دو ساره دلالت دارد.
روان شناسان تحقیق کرده اند که چه کسانی شاد هستند و چه کسانی شاد نیستند، تا به امروز هیچ نسخه یا دستور العمل ساده ای برای شادکامی و دست یافتن به یک زندگی شاد پیدا نشده ، ولی بعضی از اعمال و حالاتی که انسان را به سوی چینین احساسی سوق دهد، و او را به شادی و خوشبختی نزدیک تر سازد ترسیم شده است (سوابند([28]) و 1989 ) . بنابراین ، می توان گفت احتمال این که ویژگی های شخصیتی (از جمله سرسختی روان شناختی و شادکامی) و استفاده از راهبردهای مقبله ای مفید و واقع بینانه افراد را به سمت سلامتی بیشتر سوق دهد وجود دارد. لذا این که نقش سرسختی روان شناختی، شادکامی ذهنی و راهبردهای مقابله ای و ارتباط آن تا چه حد بر افراد تأثیر دارد.و ارتباط هر کدام از این متغیر ها چگونه است ، از جمله سؤالاتی که پژوهش حاضر بر اساس آن به انجام می رسد. بنابراین هدف اصلی این پژوهش پاسخگویی به این سوال است که : آیا ارتباطی میان راهبردهای مقابله با استرس ، شادکامی ذهنی و سرسختی روان شناختی وجود دارد؟
1)اهمیت نظری و عملی پژوهش:
دانشجویان با پذیرفته شدن در دانشگاه با استرس ها و مشکلات فراوانی از جمله دوری از خانواده ، مسکن ، خوابگاه و غیره روبروی می شوند. از سوی دیگر ، پژوهش های بسیاری در طول سال های گذشته نشان داده اند که رویدادهای استرس زا در ظهور بیماری های جسمی و ذهنی موثر هستند. با این وجود اثر استرس و ظهور بیماری های جسمی و روانی در افراد متفاوت است و این موضوع مهمی است که چه ویژگی هایی باعث شده است که عده ای زا افراد در مواجه با استرس بیماری می شوند و عده ای دیگر با چنین مشکلی بوربرو نیستند. مطالعات مختلف از جمله کوباسا و مزید من نشان دادند که ویژگی های شخصیتی افراد نقش مهمی در ظهور بیماری های جسمی و روانی ایفا می کند . از این رو پرداختن به این موضوع از اهمیت گسترده ای برخوردار است.
پس پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط راهبردهای مقابله با استرس ، شادکامی ذهنی و سرسختی روان شناختی به انجام می رسد و نتایج آن از نظر کاربردی می تواند مورد استفاده مشاوران به خصوص مراکز مشاوره دانشجویی ، روان شناسان و دیگر متخصصان قرار گیرد.
دانلود تحقیق کامل درمورد استرس
