پیشگفتار
امروزه آموزش مجازی به عنوان یکی از روش های نوین آموزشی در دنیا مطرح است. عصر ارتباطات و اطلاعات تمامی فرایندها و فعالیت های بشر را به سمت فعالیت های الکترونیکی ومبتنی بر شبکه جهانی اینترنت و وب پیش برده و می برد به طوریکه واژگان جدیدی به دایره لغات تمامی ملل وارد شده است، واژگانی نظیر:
• e-Commerce
• e-Business
• e-Training
• e-Education
• e-Learning
در مجموعه پیش رو، بخش های مختلفی از اجزاء و مؤلفه های آموزش مجازی
(e-Learning) ارایه شده است:
در فصل اول ، مقدمه ای بر آموزش الکترونیکی ارائه گردیده است.
در فصل دوم، تعاریفی از e-learning آورده شده است که این تعاریف در واقع دیدگاه های مختلفی را در بر می گیرند.
در فصل سوم به تکنولوژی e-learning می پردازد.در این فصل انواع e-learning و تکنولوژی و ابزارهای مورد نیاز هر یک از انواع ارایه گردیده است.
درفصل چهارم این تحقیق، استانداردهای آموزش الکترونیکی مورد اشاره و ارزیابی قرار گرفته است.
فصل پنجم به بررسی ویژگیهای e-learning می پردازد.در این فصل مزایا و معایب این شیوه آموزش (e-learning) ارایه گردیده است و نهایتا در فصل ششم ، نحوه انتخاب یک دوره مجازی (on-line) تشریح گردیده است.
با توجه به جدید بودن این شیوه آموزش (حداقل در کشور ما) و کمبود مراجع و منابع جهت تحقیق در این خصوص، سعی گردیده تا از منابع موجود و در دسترس جهت غنی سازی تحقیق پیش رو حداکثر استفاده بعمل آید، در این راه از منابع کتابخانه ای ( کتابخانه سایر دانشگاه ها) ، مقالات لاتین (از طریق اینترنت) و نیز منابع فارسی استفاده گردیده است. امید است با گسترش این شیوه آموزشی در کشور، فاصله موجود میان کشورمان و سایر کشورهای پیشرفته جهان هر چه سریعتر بر طرف گردد.
پاییز83
فهیمه پوریانی
چکیده
آموزش الکترونیکی به عنوان ابزاری تازه، رفته رفته در جوامع جهانی جای رسانه‌های آموزشی را می‌گیرد. آموزش الکترونیکی یکی از بهترین روشهای آموزشی به کار رفته از سوی بشر است که توانسته با به کارگیری فناوریهای اطلاعاتی و مخابراتی محدودیتهای روشهای آموزشی و سنتی یا آموزش‌های از راه دور دیگر را از بین ببرد.
1:مقدمه
زندگی اثربخش و با راندمان در قرن بیست و یکم مستلزم شناخت ویژگیهای این قرن میباشد. ویژگیهای اساسی این عصر، عصر اطلاعات و جامعة اطلاعات محوری میباشد. در این جامعه اطلاعات و مدیریت آن و تبدیل آن به دانش پایه و اساس اقتصاد جوامع را تشکیل میدهد. چنین ویژگیهایی تاثیر زیادی روی نهادهای اجتماعی و اقتصادی جوامع خواهند گذاشت و نهادهای اجتماعی باید براساس آنها تجدید بنا شوند. یکی از مهمترین نهادهای اجتماعی که دستخوش تغییرات وسیع خواهد شد، نهاد آموزش و یادگیری در سطح عمومی و عالی میباشد. زیربنای نهاد آموزش و یادگیری در حال حاضر مربوط به جامعة صنعت- محور است. دانش آموختگان نظام آموزشی سنتی نمی‌توانند در جامعة اطلاعات- محور کارایی لازم را داشته باشند. در گذشته متناسب با عصر کشاورزی و صنعتی به آموزش پرداخته‌ایم، ولی در حال حاضر این رویه قابل قبول نیست. امروزه، فناوریهای اطلاعات به ما اجازه می‌دهند تا آموزش را متناسب با نیازها ارائه دهیم، زیرا از یک طرف محدودیتهای گذشته را از بین می‌برند و از طرف دیگر اختیاراتی را برای ما فراهم می‌آورند و به دانشجویان اجازه می‌دهند تا نیازهای تحصیلی خود را در زمان مناسب خود برای یادگیری مرتفع سازند. برای اینکه دانش‌آموختگانی داشته باشیم که کارایی لازم را در جامعة اطلاعات- محور داشته باشند باید رویکرد جدید نسبت به آموزش و یادگیری داشته باشیم. برای پیاده کردن رویکرد جدید نیاز به تکنولوژی اطلاعات و استفاده از ابزارهای اطلاعاتی موجود میباشد. با گسترش شبکه‌های اطلاعاتی از جمله اینترنت این فرصت برای ما فراهم شده است. استفاده‌ای سریع و به موقع از این امکانات موجب پیشرفت و توسعه خواهد شد. یکی از این فرصتها یادگیری الکترونیکی میباشد. برنامه‌ریزیهای آموزشی ما باید به گونه‌ای باشد که از این فرصت جدید به بهترین وجه استفاده کنیم.
2:e-learning چیست؟
2-1:تعریف e-learning
اگر قرن بیست و یکم را دروازه ی ورود به عصر اطلاعات و جامعه اطلاعات- محور بدانیم، مهمترین دستاورد فن آوری اطلاعات در اواخر قرن بیستم و آستانه ی قرن بیست و یکم ایجاد و گسترش شبکه ی جهانی اینترنت بوده است. گسترش روز افزون این شبکه باعث شده است تا بسیاری از مرزهای موجود در ارتباطات ما بین افراد و ملل مختلف از بین برود. ظهور تکنولوژی اطلاعات تأثیرات عمیقی بر زندگی انسان داشته است. شاید مهمترین و عمیق ترین این تأثیرات در زمینه ی آموزش و یادگیری است. تصورات قبلی در زمینه ی نیاز به وجود امکانات فیزیکی بسیار برای امر آموزش و یادگیری در سطح عمومی و آموزش عالی دچار تحول جدی شده است. اکنون با به صحنه آمدن آموزش های مجازی امکان یادگیری در هر زمینه ای برای هر فردی در هر زمان و مکانی و بصورت مادام العمر فراهم شده است. در شرایط جدید نیاز به تأسیس ساختمان ها و امکانات فیزیکی نبوده و فراگیران و مدرسین نیاز به ترک منزل و مکان کار برای شرکت در کلاس ها ندارند. افزون بر این ساعات شروع و خاتمه کلاس ها ثابت نبوده و فراگیران هر زمان که بخواهند می توانند وارد کلاس شده و تا هر زمان که لازم باشد کلاس را ادامه دهند. همچنین محدودیت تعداد پذیرش دانشجو نیز از بین رفته است . بطور خلاصه میتوان گفت که آموزش مجازی محدودیت های زیر را که در دانشگاههای کلاسیک اجتناب ناپذیر هستند، از بین برده است
• محدودیت های فیزیکی (ساختمانی، فاصله ای، ... )
• محدودیت های زمانی (در هر ساعت و هر موقع از شبانه روز میتوان وارد کلاس شد، آمورش مادام العمر میتوان داشت)
• محدودیت های کلاسیک درس و مقطع
• محدودیت های هزینه ای
افزون بر این موارد، یادگیری الکترونیکی بسیاری از(اگر نه تمام) ویژگی های رویکرد جدید به آموزش و یادگیری را دارا می باشد.
در عصر کنونی موضوع «آموزش هر کجا و هر زمان» و «یادگیری مادام العمر» یک اصل پذیرفته شده است که نگاه سنتی به آموزش های مقطعی را نفی میکند. همچنین نیاز به آموزش های کیفی تر از طریق محتوا و تأمین کننده های انعطاف پذیرتر رو به گسترش است. دستیابی به این اصول و نیازها امکان پذیر نبود تا اینکه شبکه ی اینترنت گسترش یافت و یادگیری الکترونیکی رایج شد.
در ادامه می خواهیم چند تعریف متداولی را که در رابطه با آموزش الکترونیکی وجود دارد را بیان کنیم:
آموزش الکترونیکی به مجموعه ی وسیعی از نرم افزارهای کاربردی و روش های آموزشی مبتنی بر فن آوری گفته می شود که شامل آموزش های بر پایه ی رایانه، وب، اینترنت و همچنین کلاس ها و دانشگاه های مجازی و ... می باشد یا به بیان ساده تر می توان گفت :e-learning، انتشار محتوا از طریق همه رسانه‌های الکترونیکی، شامل اینترنت، اینترانت‌ها، extranet ها، ماهواره، ویدئو، CD-ROM و ... است، در واقع
e-learning تمام روشها و شیوه‌های آموزشی را، چه رسمی و چه غیررسمی ، که به صورت الکترونیکی انتشار می‌یابند در برمی‌گیرد.
e-learning (آموزش الکترونیکی)، به آموزش و تحصیل online گفته میشود که به صورت همزمان یا غیرهمزمان منتقل میشود.
با استفاده از آموزش الکترونیکی می توان هر کامپیوتری را به یک کلاس درس تبدیل نمود و در هر کجا یا در هر زمان از این آموزش برخوردار بود. چنین آموزشی می تواند با استفاده از CD-Rom ، شبکه، اینترنت یا اینترانت، یا به عبارتی آموزش از طریق کامپیوتر یا CBT ، از طریق اینترنت یا IBT ، از طریق وب یا WBT و ... انجام شود. در چنین آموزشهایی از متن ، صوت، شنیدار، انیمیشن و محیطهای مجازی استفاده می شود.
2-2:طبقه بندی تاریخی E-Learning
• قبل از دهه 80
محدودیتهای فیزیکی، عدم امکان دسترسی همیشگی به استادان، کیفیت متفاوت ارائه دروس از سوی استادان و معلمان مختلف و عوامل بسیار دیگر باعث شده بودند در فرایند آموزش خلل وارد شود و بسیاری از والدین، دانش‌آموزان و دانشجویان با معضلی به نام مدرسه بهتر، دانشگاه بهتر، معلم بهتر و استاد بهتر مواجه باشند.
کمبود منابع آموزشی، کتابخانه‌های سنتی و محدودیت در ارائه خدمات حضوری باعث شد در دهه 60 و 70 میلادی ایده آموزش از راه دور شکل بگیرد.
آموزش مکاتبه‌ای، آموزش مبتنی بر تلویزیون، استفاده از فیلمهای ویدئویی، آموزشی و مجموعه بسیاری بزرگی از فرایندهای آموزشی جدید، به وجود آمدند تا مجموعه فراگیران با سرعت بیشتر و محدودیت کمتر به اطلاعات آموزشی جدید دست پیدا کنند.
• سالهای 93-84
پیدایش رایانه‌های شخصی (PC)، CD-ROMها و ... را میتوان پیشرفتهای تکنیکالی دوران محیطهای چند رسانه‌ای دانست. در یک تلاش برای ساختن آموزشی با قابلیت انتقال بیشتر و با تصاویر دلپذیرتر و جالب‌تر، دوره‌های آموزشی مبتنی بر کامپیوتر از طریق CD-ROM ها به وجود آمدند. قابلیت دسترسی به CD-ROM ها در هر زمان و در هر جایی و همچنین کاهش زمان و هزینه مصرفی از مزایای این روش بودند و این روش نیز به تغییر شکل صنعت آموزش کمک می‌کرد در حالیکه آموزش به همراه معلم (ILT) نمی‌توانست چنین امکاناتی را فراهم کرد.
به رغم این فواید و مزایا، اینگونه دوره‌ها و رشته‌هایی که از طریق لوح‌های فشرده در اختیار قرار می‌گرفتند فاقد تعامل با معلم و Presentation های پویا بودند در نتیجه جذابیت کمتری برای دانش‌آموزان داشتند.
• موج اول e-learning(99-94)
همزمان با شکل گرفتن web و توسعه آن، تولیدکنندگان محصولات آموزشی شروع به بررسی این موضوع کردند که این تکنولوژی جدید چگونه می‌توانست در راستای بهبود روشهای آموزشی مورد استفاده قرار بگیرد. ظهور e-mail، جستجوگرهای web، HTML، Media player ها، و ... شروع تغییر شکل آموزش به صورت چند رسانه‌ای، مشاوره از طریق e-mail، آموزشی مبتنی بر کامپیوتر با متن و گرافیک‌های ساده، آموزش مبتنی بر وب با کیفیت پایین بود.
• موج دوم e-learning (2005-2000)
پیشرفتهای تکنولوژیکالی - شامل برنامه‌های کاربردی شبکه همچون Java/IP، دسترسی به پهنای باند وسیع، و طراحی پیشرفته وب سایتها- تحولات صنعت آموزش هستند. امروزه دست اندرکاران امر آموزش الکترونکی می توانند روش آموزش با حضور مربی (ILT) به صورت زنده و از طریق web را با مشاوره‌هایی بلادرنگ، سرویسهای بهبود یافته یادگیرندگان، ترکیب نمایند و محتوای دوره های آموزشی خود را برای ایجاد محیطهای چند بعدی آموزشی و با کیفیت بالا به روز کنند و جذاب نمایند. این مسائل به ظاهر پیچیده آموزشی ذخیره‌های مالی، تجربیات آموزشی با کیفیت بالا را در پی دارند و نیز استانداردی برای موج بعدی e-learning خواهند شد.
خلاصه:
learning به استفاده از برنامه‌های کاربردی و فرایندهای الکترونیکی برای آموزش دادن اشاره دارد. برنامه‌های کاربردی و فرایندهای e-learning، شامل آموزش مبتنی بر web، آموزش مبتنی بر کامپیوتر، کلاسهای مجازی، و ... ، که این شیوه آموزشی (آموزش الکترونیکی) علیرغم تارخچه کوتاه خود طی چند سال اخیر دارای پیشرفتهای زیادی بوده است. علیرغم اینکه تنها کمتر از چند دهه از ابداع آن می گذرد اما شاهد فراگیر شدن
e-learning به عنوان یکی از ابزارهای قوی آموزشی در سراسر دنیا می باشیم.
3:تکنولوژی e-learning
e-learning را تکنولوژی به وجود نیاورده بلکه این مردم بودند که در ایجاد آن نقش داشتند. در واقع نقطع شروع صحیح و درست برای هر تحقیق و پژوهشی در زمینه تکنولوژی، افرادی هستند که تکنولوژی به آنها احتیاج دارد.
برای فهمیدن و پی بردن به ابزار و تکنولوژیهای مورد نیاز، حتی برای یک پروژه ساده، احتیاج به یک framework یا checklist ای از طبقات و دسته‌های اصلی تکنولوژیهای مورد نیاز داریم. در رابطه با e-learning هم اینچنین است. حال می‌خواهیم نگاهی داشته باشیم به یک روش ساده از طبقه‌بندی کردن تکنولوژیها در
e-learning:
شکل3-1: نمای ساده شده از سیستم e-learning
با گروههای مردم و با افرادی که در این مسأله درگیر هستند و نیز تکنولوژی‌ای که آنها برای انجام فعالیت‌هایشان احتیاج دارند شروع می‌کنیم، این دسته افراد شامل گروههای زیر هستند:
تهیه‌کنندگان آموزش الکترونیکی ، آنهایی که یک دوره آموزشی یا یک وب سایتی را عرضه می‌کنند و در آخر خود آموزش‌گیرندگان.
از فرایند ساخت و ایجاد e-learning عموماً به عنوان تولید (Creating) نام برده میشود، که توسط تولیدکننده اجرا میشود.
فرایند بعدی، عرضه کردن e-learning (offering) است که توسط host به اجرا در می‌آید.
فرایند دریافت e-learning، عموماً به عنوان accessing شناخته میشود که این فرایند توسط یادگیرنده انجام میشود. حال می‌خواهیم بیشتر با هر یک از این افراد و فرایندها آشنا شویم:
• تولیدکنندگان (producers):شامل طراحان، نویسندگان، تصویرگران، عکاسان، طراحان تصاویر متحرک و تصاویر ویدئویی، و روحهای خلاق کسانی که تولیدات و محصولات e-learning را ایجاد می‌کنند، هستند.
• یادگیرندگان (Learners):که به طور کلی به آنها دانشجو گفته میشود، ولی اگر e-learning به عنوان یک سری مدارک on-line و یا به صورت یک سیستم مدیریت دانش طراحی شود آنگاه به این افراد عنوان خوانندگان یا کاربران اطلاق میشود.
• Host:host سازمانی است که e-learning را به طور گسترده در یک شبکه در دسترس قرار میدهد، به طوریکه محصول آموزشی توسط افراد یادگیرنده و آنهایی که باید از این محصول نگهداری و پشتیبانی کنند، قابل دسترس است.
شکل3-2:نمای ساده سیستم e-learning و مجموعه فعالیت هایی که در هر مرحله و توسط افراد شرکت کننده در فرایند e-learning انجام می گیرند.
فرایند تولید فعالیتهای تولیدکنندگان نظیر نویسندگان و آنهایی که اجزای مختلف و متفاوتی را در یک محصول e-learning جمع‌آوری می‌کنند را تحت پوشش قرار میدهد و آنها را به host منتقل میکند.
فرایند دستیابی (accessing)، به فعالیتهایی که توسط فرد یادگیرنده اجرا میشود، اشاره میکند کسی که برای دسترسی به محصول آموزشی login می شود، e-learning را تجربه میکند.
پس به طور خلاصه میتوان گفت که:
• تولیدکنندگان (producers)، e-learning را تولید می‌کنند.
• Hosts، e-learning را عرضه می‌کنند.
• یادگیرندگان (learners)، به e-learning دستیابی پیدا می‌کنند.
پس از شناختن و آشنا شدن با افراد شرکت‌کننده در تکنولوژی e-learning باید دید که هرکدام از آنها – learners, Host, producers- به چه چیزهایی نیاز دارند؟ هر کدام از این افراد و گروهها به سه شکل (سه فرم) از تکنولوژی احتیاج دارند:
سخت‌افزار، شبکه و به عبارت کلی‌تر ارتباطات و نرم‌افزار
یادگیرنده احتمالاً به یک کامپیوتر شخصی برای دستیابی به محصول آموزشی و یک اتصال به شبکه، با حداقل سرعت مناسب، و به علاوة یک سیستم عامل پایه برای کامپیوتر شخصی خود احتیاج دارد. یادگیرنده به یکسری اضافات علاوه‌بر موارد ذکر شده در بالا نیز نیاز دارد همچون یک جستجوگر وب ، media players و ... .
شکل3-3: نمای کلی از ابزارهای موردنیاز در e-learning
Host احتیاج به یک سرور شبکه دارد. که این سرور می‌تواند یک کامپیوتر شخصی فوق‌العاده پرقدرت باشد که برای انتقال و انتشار اطلاعات در سرتاسر شبکه بهینه شده باشد. همچنین، host به یک اتصال به شبکه با سرعت احتیاج دارد بطوریکه بتواند اطلاعات را به طور همزمان بین یادگیرندگان زیادی منتشر کند و نیز به نرم‌افزار web server که احتمالاً شامل ابزارهای همکاری ویژه و media server باشد، احتیاج دارد.
تولیدکننده از ایستگاههای محیطهای چندرسانه‌ای (Multimedia) برای آماده کردن گرافیک‌ها و تصاویر متحرک، iconها، کلیپ‌های ویدئویی، اصوات و سایر موارد مورد لزوم استفاده میکند. تولیدکننده همچنین، یک اتصال به شبکه با سرعت مناسب نیز احتیاج دارد.
تهیه‌کننده همچنین به یک نرم‌افزار مخصوص برای ایجاد و ویرایش رسانه‌های گروهی مختلف و گوناگون که مورد نیاز است، احتیاج دارد.
با توجه به شکلی که در بالا داریم، برای اینکه بخواهیم یک برنامه صحیح و درست داشته باشیم باید نقطه شروع‌مان سمت راست این دیاگرام باشد.
تأثیر تکنولوژی کاربر برروی برنامه طراحی شده:
در این قسمت می‌خواهیم اثرات تکنولوژی مورد استفاده کاربر را برروی برنامه طرح‌ریزی شده و نیز تکنولوژی در نظر گرفته‌مان ببینیم.
اولین قدم برای هر برنامه تکنولوژی، سنجش و بررسی تکنولوژی است که کاربر برای دسترسی به محصولات e-learning استفاده خواهد کرد، در واقع دریافتن و پی بردن به تکنولوژیهای کاربران باید یکی از اهداف تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان محصولات e-learning باشد که این کار را میتوان با پرسیدن چند سئوالی کلیدی انجام داد:
• یادگیرندگان چه سخت‌افزاری دارند؟
یادگیرندگان باید قادر به دسترسی یک کامپیوتر مناسب برای گرفتن مزایای فرایند offering باشند، توانایی‌های دقیق کامپیوتر تعیین خواهد کرد که چه رسانه‌هایی را افراد می‌توانند ببینند. با دانستن این توانایی‌ها، می‌توانیم محصولاتی را طراحی کنیم که با کامپیوترهایی که در حال حاضر کاربران با آنها کار می‌کنند سازگاری داشته باشند.
• یادگیرندگان چگونه به شبکه وصل می‌شوند؟
برای دسترسی و دستیابی به اطلاعات در یک شبکه، یادگیرنده نیاز به یک اتصال با سرعت مناسب به شبکه دارد. باید بررسی کرد که شخص یادگیرنده برای برقراری این اتصال چه امکاناتی را در اختیار دارد و اتصال از چه طریق انجام میشود.
• یادگیرندگان دارای چه نرم‌افزاری هستند؟
سخت‌افزاری که یادگیرنده از آن استفاده خواهد کرد مهم است اما به همان اندازه نرم‌افزارهایی که قرار است روی آن سخت‌افزار اجرا شوند نیز مهم هستند.
3-1:انواع e-learning و تکنولوژیهای مورد نیاز هر کدام
e-learning می‌تواند به طور گسترده به عنوان هر استفاده کاربردی از web و تکنولوژیهای اینترنت برای ایجاد تجربیات آموزشی تعریف میشود. اصولاً آموزش الکترونیکی در 2 دسته آموزش همزمان (synchronous) و آموزش غیرهمزمان (Asynchronous) قابل بررسی است.
گاهی اوقات استاد به طور همزمان به ارائه مطالب به صورت ویدئویی می‌پردازد و در همان حال فراگیران در گوشه‌های مختلف جهان در حال دیدن این تصاویر ویدئویی از طریق اینترنت و ویدئو کنفرانس هستند و سئوالات خود را با همین روش از استاد می‌پرسند.
گاهی نیز یکسری فیلم آموزشی به همراه سایر نیازمندیها تهیه شده است که با روشهای مختلف در قالب سیستم‌های آموزشی متعدد در اختیار کاربران و فراگیران قرار می‌گیرد. کاربران می‌توانند در زمان مورد نظر خود با مشاهده این فیلمهای آموزشی یا بررسی و مطالعه کتابهای الکترونیکی و سایر محتواهای آموزشی از آنها بهره‌گیری کنند. این دو دسته خود نیز انواع مختلفی دارند. حال می‌خواهیم نگاهی به چندین روش e-learning که امروزه مورد استفاده قرار میگیرند داشته باشیم. برخی از این روشها عبارتند از:
• Learner-led e-learning
• Faeiutated e-learning
• Instructor- led e-learning
• Embedded e-learning
Learner-led e-learning3-1-1:
هدف این روش از e-learning، انتقال و انتشار تجربیات آموزشی به طور کارا و مؤثر بر کاربران و یادگیرندگان مستقل است. بر همین اساس این روش گاهی اوقات روش مستقل یاself-directed e-learning نیز نامیده میشود که محتویات آن ممکن است شامل صفحات web، ارائات چند رسانه‌ای و سایر تجربیات آموزشی باشند که روی یک web server ذخیره و نگهداری می‌شوند. این محتویات از طریق یک web server در دسترس قرار میگیرند.
شکل3-4: مثالی از Learner-led e-learning
تجربه دریافت Learner-led e-learning شبیه تجربه دریافت یک رشته مبتنی بر کامپیوتر (CBT) از طریق CD-ROM نیست. (توجه CBT! برروی کامپیوتر یادگیرنده اتفاق می‌افتد. در این حالت یادگیرندگان اجباری به اتصال به شبکه یا اینترنت ندارند).
قابلیت پیگیری فعالیتهای یادگیرندگان داخل یک بانک اطلاعاتی مرکزی و در برداشتن منابع اینترنتی دلیل قرار گرفتن learner- led e-learning در ورای CBT است.
شکل3-5: شمایی از اجزاء learner-led e-learning
در learner-led e-learning، همه دستورات باید از میان مواد امتحانی فراهم شوند. در این روش نه آموزگاری و نه تسهیل‌کننده‌ای برای کمک کردن به یادگیرندگان در موارد سخت وجود دارد و نه هیچ محدودیتی از نظر زمان یادگیری و میزان آن برای یادگیرنده وجود دارد، در واقع دانشجو در اینجا مستقل و آزاد است.
در ادامه لیستی از تکنولوژیهایی که این نوع از e-learning ممکن است به آنها احتیاج داشته باشد آمده است، که این لیست براساس افراد درگیر با مسأله گروه‌بندی شده است:
جدول3-1: تکنولوژی مورد نیاز برای e-learning leaner-led
تکنولوژی مورد نیاز برای e-learning leaner-led
یادگیرنده Host تولیدکننده
• کامپیوتر قابل استفاده برای کارهای ملتی مدیا
• اتصال به اینترنت
• جستجوگر وب
• Media player برای نمایش انواع مدیا که توسط جستجوگر وب قابل handle شدن نیستند. • سخت‌افزار server
• سیستم عامل server
• اتصال به اینترنت با سرعت بالا
• مودم برای کاربران دور دست در صورت وجود دیوار آتش برای محتوای عرضه شده
• نرم‌افزار وب سرور
• نرم‌افزار گروه‌بندی media server
• سیستم مدیریت آموزشی (LMS) برای ثبت‌نام و تقسیم‌بندی یادگیرندگان
• سیستم مدیریت محتوای آموزشی (LCMS) برای استفاده مجدد از واحدهای محتوایی • تجهیزات ضبط صدا و تصویر
• ایستگاههای کاری مالتی مدیا برای ایجاد و ویرایش ویدئو، صدا، گرافیک و تصاویر متحرک
• شبکه با سرعت مناسب
• ابزارهای ایجاد وب سایت برای تولید صفحات وب اختصاصی، صفحات وب سازمانی و نگهداری ارتباطات
• ابزارهای ایجاد رشته یا دوره
• ابزارهای مالتی مدیا برای ویرایش تصویر، صدا، عکس‌ها و غیره.
3-1-2:Facilitated E-learning
e-learning تسهیل شده محتویاتی را که در e-learning learner-led از طریق web دریافت میشود را با تسهیلات مشترک یافت شده در e-learning instructor-led ترکیب میکند.
شکل 3-6: مثالی از Facilitated E-learning
این روش برای کاربران و دانشجویانی مناسب است که نمی‌توانند خودشان را با برنامه‌های سخت کلاسهای آموزشی تطبیق دهند و هماهنگ کنند اما می‌خواهند که سطح یادگیری‌شان را از طریق بحث و مذاکره با سایر یادگیرندگان، به خوبی بحث با یک تسهیل‌کننده، افزایش دهند.
تکالیف و تمرین‌ها به کلاسهای بحث و مذاکره ارسال می‌شوند، جایی که یادگیرندگان همچنین می‌توانند تکالیف کامل‌شده‌شان را تحویل دهند.
شکل 3-7: شمایی از اجزاء و جریان اطلاعات در Facilitated E-learning
یک تسهیل‌کننده برخلاف یک مربی یا معلم واقعاً تدریس نمی‌کند. تسهیل‌کننده به طور مستقیم رویدادهای آموزشی را هدایت نمی‌کند یا اینکه تلاش برای بیرون آوردن کنترل از دست یادگیرندگان انجام نمی‌دهد. تسهیل‌کننده به سئوالات یادگیرندگان پاسخ میدهد و به آنها در حل مسأله‌شان کمک میکند. همچنین یک تسهیل‌کننده ممکن است که تمرینات دانشجویان را ارزیابی کرده و به آنها نمره میدهد.
جدول زیر، لیست تکنولوژیهای مورد نیاز برای این نوع از e-learning است:
جدول 3-2: تکنولوژی مورد نیاز برای e-learning facilitated
تکنولوژی مورد نیاز برای e-learning facilitated
یادگیرنده Host تولیدکننده
• کامپیوتر سازگار و قابل برای کارهای مالتی مدیا
• اتصال اینترنتی
• جستجوگر وب
• Media player برای نمایش انواع مدیا که توسط web browser قابل handle کردن نیستند.
• برنامه E-mail مثل Outlook یا Eudora
نکته: دسترسی به یک جلسه بحث معمولاً از طریق یک browser و به همین دلیل احتیاج به نرم‌افزار خاصی ندارد. • سخت‌افزار سرور (server)
• اتصال به اینترنت با سرعت بالا
• سیستم عامل سرور (server)
• مودم برای کاربران دور در صورت وجود دیوار آتش برای محتوای عرضه شده
• نرم‌افزار جستجوگر وب
• نرم‌افزار سطح‌بندی media server
• سیستم مدیریت آموزشی (LMS) برای ثبت نام کردن و گروه‌بندی یادگیرندگان
• سیستم مدیریت محتوای آموزشی (LCMS) برای استفاده مجدد از واحدهای محتوایی
• نرم‌افزار جلسه مناظره (Discussion Forum)
• نرم‌افزار Email Server • تجهیزات ضبط صدا و تصویر
• ایستگاههای کاری مالتی مدیا برای ایجاد و ویرایش ویدئو، صدا، گرافیک و تصاویر متحرک
• شبکه با سرعت مناسب
• ابزارهای ایجاد وب سایت، برای تولید صفحات وب اختصاصی، صفحات وب سازمانی و نگهداری ارتباطات
• ابزارهای ایجاد رشته یا دوره
• ابزارهای مالتی مدیا برای ویرایش تصویر، صدا، میکس‌ها و غیره.
3-1-3:Instructor–Led e-learning
e-learning Instructor-Led از تکنولوژی وب برای هدایت کلاسهای convectional با یادگیرندگان دور، استفاده میکند. در این کلاسها از یک نوع تکنولوژی بلادرنگ ، همچون کنفرانس‌های ویدئویی، صوتی، چت (chat) ... استفاده میشود.
شکل 3-8: این شکل مثالی از روش Instructor–Led e-learning است، که در آن معلمی از طریق چت با دانشجوی خود در حال نمایش اسلایدهای power point می باشد.
مربی آموزش طبق معمول اسلایدهایی را نشان میدهد و نیز نمونه‌هایی را برای مثال به اجرا در می‌آورد. این ارائه‌ها توسط یک سرور گروه‌بندی مدیا به همراه صدا و در صورت امکان تصویر منتقل میشود. یادگیرندگان برای ارائه کردن سمینارها و کنفرانس‌های خود از یک Media Player می‌توانند استفاده کنند و همچنین می‌توانند برای بیان و طرح سئوالاتشان از طریق تایپ کردن سئوالات در پنجره chat و یا ارسال سئوالات به وسیله ایمیل این کار را انجام دهند. همچون روش e-learning تسهیل شده، تکالیف به کلاس بحث و مذاکره ارسال می‌شوند، جایی که یادگیرندگان می‌توانند تکالیف تکمیل شده‌شان را در آنجا تحویل دهند.
شکل3-9: دیاگرام جریان اطلاعات در روش Instructor–Led e-learning
این روش از e-learning، Instructor-led e-learning، به نظر می‌رسد که برای یادگیرندگان شناخته شده تر باشد. این روش دارای ساختار یکسانی، به عنوان یک نوع آموزشی است که آنها در بیشتر زندگی خود تجربه کرده‌اند، میباشد. این نوع از e-learning، نیازمند حداقل تلاش برای تبدیل مواد درسی است. آنها در برابر دوربین ویدئویی قرار میگیرند. متاسفانه این تشابهات بطور گمراه‌کننده‌ای جذاب می‌باشند. بیشتر مواد درسی زمانی که فیلتر می‌شوند کار نمی‌کنند، یادگیرندگان کمی هنوز می‌دانند که چگونه از راه دور بیاموزند.
در ادامه نگاهی داریم به تکنولوژی مورد نیاز برای e-learning، instructor- led .
جدول3-3: تکنولوژی مورد نیاز برای e-learning instructor-led
تکنولوژی مورد نیاز برای e-learning instructor-led
یادگیرنده Host تولیدکننده
• کامپیوتر سازگار و قابل برای کارهای مالتی مدیا
• جستجوگر وب
• Client (مشتری) برای جلسات online، مدرسه مجازی، یا سیستم‌های همکاری
• اتصال به اینترنت • سخت‌افزار سرور (server) (ممکن است احتیاج به ماشین جداسازی برای سطح‌بندی مدیا باشد).
• سیستم عامل سرور (server)
• اتصال به اینترنت با سرعت بالا
• نرم‌افزار وب سرور
• جلسات online، مدرسه مجازی یا سیستم‌های مشترک برای فراهم کردن slide های سخنرانی و کنفرانس، کنفرانس صوتی، ویدئوی، گفتگو، تخته سفید (white board) و جلسه بحث و مناظره • کامپیوتر مالتی مدیا که قادر به دیدن ورودی ویدئویی و صوتی باشد.
• میکروفون و شاید یک دوربین ویدئویی
• نرم‌افزار ارائه (مثل power point) برای آماده کردن نمایش
• سایر نرم‌افزارهایی که شرح داده شده‌اند.
• سایر ابزارهای تولید مثل، adobe acrobat برای تولید محتوایی که کاربران بتوانند بارگذاری (down load) کنند.
EMBEDDED E-learning3-1-4:
آموزش الکترونیکی فشرده شده آموزش just-in-time را فراهم میکند که معمولاً در برنامه‌های کامپیوتری، فایلهای راهنما، صفحات وب، یا برنامه‌های کاربردی شبکه‌ای جای می‌گیرد. حتی ممکن است که یکی از اجزای یک سیستم پشتیبانی اجرای الکترونیکی باشد، شکل زیر مثالی از e-learning را که در یک فایل راهنما، درباره سیستم منبع داده‌نام (DSN) جای گرفته است را نشان میدهد.
شکل3-10: مثالی از e-learning که در یک فایل راهنما، درباره سیستم منبع داده‌نام (DSN) جای گرفته است.
Embedded e-learning امکانات و تسهیلاتی برای یادگیرنده‌ای که در نقطه دوردست باشد، کسی که دارای مشکل است و نیاز به کمک فوری دارد، فراهم میکند. این متد اغلب برروی کامپیوتر دانشجو قرار گرفته و نصب شده است به همراه برنامه‌ای که با هم در ارتباط هستند.
شکل3-11:مثالی از روند انجام کار در e-learning embedded
آموزش الکترونیکی فشرده شده همچنین می‌تواند کاملاً مبتنی بر وب باشد.
در جدول (3-4) تکنولوژی مورد نیاز برای e-learning embedded را داریم. پارامتر تکنولوژیکالی اصلی در موفقیت این نوع از e-learning اندازه فایل است. اگر e-learning برروی کامپیوتر کاربر قرار داشته باشد، کاربر ممکن است تصمیم به نصب کردن فایلهای کمکی (tutorials) نگیرد به دلیل حجم قابل توجهی از دیسک که توسط این فایلها اشغال میشود. اگر هم کاربر از طریق web بخواهد به فایلهای کمکی دسترسی پیدا کند باز هم اندازه فایل را باید در نظر گرفت چون هیچ راهی برای فهمیدن و اطمینان اینکه کاربر از چه طریق به وب وصل خواهد شد وجود ندارد، بنابراین فایلهای کمکی باید به اندازه کافی کوچک باشند تا بتوانند به راحتی و با سرعت مناسب بارگذاری (download) شوند.
جدول3-4: تکنولوژی مورد نیاز برای e-learning embedded
تکنولوژی مورد نیاز برای e-learning embedded
یادگیرنده Host تولیدکننده
• کامپیوتر سازگار با کارهای حالتی مدیا (چندرسانه‌ای)
• اتصال به اینترنت
• جستجوگر وب
• نمایشگر Help • سخت‌افزار سرور
• سیستم عامل سرور
• اتصال به اینترنت با سرعت بالا
• مودم برای کاربران دور
• نرم‌افزار وب سرور
(web server) • ایستگاههای کاری مالتی مدیا برای ایجاد و ویرایش ویدئو، صدا، گرافیک و تصاویر متحرک
• شبکه با سرعت مناسب
• ابزارهای ایجاد وب سایت، برای تولید صفحات وب، اختصاصی، صفحات وب سازمانی و نگهداری link ها
• ابزارهای ایجاد رشته
• ابزارهای مالتی مدیا برای ویرایش تصویر، صدا، عکس‌ها و غیره
• ابزارهای ایجاد فایلهای کمکی (Help)
3-2:ابزارهای مورد نیاز E-Learning
3-2-1:سخت‌افزار و شبکه
سخت افزار کامپیوتر و شبکه‌ها پایه و اساس آموزش الکترونیکی (e-learning) هستند. آنها تأسیسات زیربنایی را روی آن نرم‌افزارها و محتواهای وابسته فراهم می‌کنند.
سخت‌افزار و شبکه‌ها مشکلترین جنبه‌های تکنولوژی برای تغییر دادن هستند وقتی که آنها در مکان باشند. آنها ممکن است تحت کنترل یادگیرندگان و یادپارتمان IT شما باشند با این همه، درک و فهم توانایی‌ها و محدودیتهای سخت‌افزار و شبکه برای شما مهم است. شما باید بتوانید واژه‌ها را برای برقراری ارتباط با آنهایی که این تکنولوژیها را کنترل می‌کنند و درک علاقمندیهایشان در رابطه با e-learning به کار گیرید. گاهی اوقات شما هیچ انتخابی برای سخت‌افزار و شبکه برای دسترسی به e-learning چه برای خود و یا برای یادگیرنده خود ندارید. اگر هم شما قصد فروش بسته‌های
e-learning خود را در یک بازار گسترده دارید ممکن است هیچ انتخابی نداشته باشید، اما برای طراحی و خلق و ایجاد بسته‌های آموزشی برای e-learning حالات و انتخابات مختلفی وجود دارد که شما می‌توانید تحت تأثیر آنها، از سخت‌افزار و شبکه برای دستیابی به e-learning و یا ایجاد و طراحی آن استفاده کنید.
چکیده
مطالعه حاظر، بررسی زیست محیطی و فلوریستیکی گیاهان دامنه های جنوب غربی ارتفاعات کوه بینالود در شمال شهرستان نیشابور با وسعتی حدود 500 کیلومتر مربع است. این مطالعه به منظور شناخت گونه های گیاهی و بویژه شناسایی گونه های کمیاب و در معرض انقراض و همچنین برای افزایش دانش ما در مورد محیط زیست این منطقه انجام شد، چرا که اولین قدم در راه حفظ محیط زیست، شناخت دقیق و علمی آن می باشد. پوشش گیاهی منطقه شامل 488 گونه و زیرگونه متعلق به 301 جنس از 67 خانواده ی گیاهی است که از بین آنها تعداد 20 گونه جزو گیاهان کمیاب و در معرض انقراض می باشند. تروفیت ها با 88/36 درصد شکل زیستی غالب را دارند و همی کریپتوفیت ها و کامفیت ها به ترتیب با 01/34 و 68/11 درصد اشکال زیستی بعدی را تشکیل می دهند. از نظر نوع ناحیه ی رویشی، 66/52 درصد گیاهان آن از عناصر رویشی ایرانو-تورانی و بقیه مربوط به دو، سه یا چند ناحیه ی رویشی بوده و یا پراکنش جهانی دارند. زیستگاه های منطقه را از روی نوع رویش گیاهی، نوع بستر و میزان دسترسی گیاهان به آب، می توان به هفت زیستگاه دشتی و مسطح، صخره ای، دامنه های مرطوب،دامنه های خشک ، زیستگاه های آبی، واریزه ها و مناطق تخریب شده تقسیم کرد.
فصل اول: کلیات
1- رشته کوه های بینالود
بینالود سلسله ارتفاعی به با روند تقریبی شمال غربی - جنوب شرقی در حدفاصل شهرستانهای مشهد و نیشابور در استان خراسان واقع است (پیوست1). این رشته کوه دارای قله های متعددی است که بلندترین آنها با 3211 متر ارتفاع دارد، همچنین قله شیر باد 3200 متر و قلة زرگران با 3100 متر ارتفاع در جنوب قلة بینالود-که بلندترین قلة استان خراسان می باشد- قرار دارند. کلیه آبریزهای شمالی این کوهستان به کشف رود و آبزیزهای جنوبی آن به کال شور می ریزد . روستاهای مهمی چون زشک، شاندیز، طرقبه،گلمکان در دامنه های شمالی و روستاها و شهرهایی مانند پیوه ژن، درود، خرو و میرآباد در دامنه های جنوبی آن قرار گرفته اند.
از لحاظ زمین شناسی رشته کوه های بینالود بین پلیت مستحکم توران و خرده قاره ایران مرکزی محاط شده است. مرز جنوبی آن گسل میامی یا گسل شاهرود و حد شمال غربی آن را گسل سمنان می دانند. گسترش واقعی این زون بین نواحی شمال سبزوار و نیشابور تا مشهد است ولی با توجه به اینکه در زون مورد بحث زمین های دگرگون شده وآزرینی وجود دارد که در آن سوی مرز (افغانستان) نیز قابل تعقیب است بنابراین، حد شرقی این زون را به ادامه هندوکش غربی در افغانستان محدود می کنند.(2)
این زون بخشی از البرز را شامل است که از نظر زمین شناسی، اختصاصات ویژه ای دارد. گاهی واحد زمین شناسی بینالود را زون تدریجی بین ایران مرکزی و البرز درنظر می گیرند، زیرا رسوبات و رخساره های پالئوزوئیک این زون شبیه البرز است و گاهی آنرا جزئی از ایران مرکزی درنظر میگیرند که در آن رسوبات اپی کنتینانتال پالئوزوئیک تقریباً در همه جا دیده میشود، ولی در بخشهای بالاآمده (هورست) به طور محلی، قسمت هایی از ردیف های رسوبی حذف شده و در آن نبود چینه شناسی مشخص دیده می شود. به علاوه، زون مزبور، طی دونین پسین - کربنیفر با البرز غربی و مرکزی و درپرمین با سایر قسمتهای ایران از نظر حوضة رسوبی وضع تقریباً مشابهی داشته و در ارتباط بوده است (2).
مجموعه آذرین و دگرگونی این زون که به ویژه در جنوب و مغرب مشهد بیرون زدگی دارد، شامل سه فاز دگرگونی ناحیه ای و دو مرحله گرانیت زایی است و در آن توده های اولترابازیک نیز وجود دارد. در مورد سن این مجموعه های دگرگونی و آذرین اتفاق نظر وجود ندارد، برخی آن را پرکامبرین و بعضی به ژوراسیک نسبت می داده اند، ولی شواهد زمین شناسی و تعیین سن مطلق نشان داده است که فازهای دگرگونی و گرانیت زایی اولیه آن به فاز کوهزایی هرسی نین و بعدها در تریاس میانی نیز مجموعاً تحت تأثیر دگرگونی های سیمرین پیشین قرار گرفته است(2).
ادامة قسمتی از عملکرد کوهزایی هرسی نین را که از تیان شان - پامیر - هندوکش به جنوب مشهد می رسد، نوعی فرورانش پوستة اقیانوسی (اقیانوس پالئو تتیس) می دانند. در این زون رسوبات کامبرین فسیل دار وجود داشته و طی سیلورین و دونین زیرین، دریای مشترکی شمال شرق ایران و ایران مرکزی را فرا می گرفته، زیرا رسوبات مشابهی طی این مدت در بینالود و ایران مرکزی بر جای گذاشته شده است. ارتباط مزبور تا کربونیفر زیرین نیز وجود داشته است در حالی که در البرز رابطة مزبور به کلی قطع شده. این وضعیت را به حرکات خشکی زایی اواخر دونین مربوط می دانند و کنگلومرای قاعده ای کربونیفر زیرین را دلیل این حرکات ذکر می کنند(2).
رسوبات کربونیفر فوقانی در بینالود، شامل مجموعه ای از ماسه سنگ کوارتزیتی سیاه رنگ و شیل است که تا اندازه ای شبیه تشکیلات سردر(طبس - ایران مرکزی) است. رسوبات تریاس البرز با ایران مرکزی تفاوت داشته ولی در بینالود، هیچ نوع رسوبی در تریاس تشخیص داده نشده است. تنها در منطقة آق دربند (100 کیلومتری شرق مشهد) رسوبات شیل و ماسه سنگ همراه با لایه های آهکی آمونیت دار وجود دارد که آن را به تریاس میانی و فوقانی مربوط می دانند(2).
گسل سنگ بست - شاندیز مجموعة دگرگونی پالئوزوئیک و توده های نفوذی جنوب مشهد را از اسلیت و ماسه سنگهای سازند شمشک (رتیو - لیاس) و رسوبات جوان تر مجزا می کند.
با حرکات کوهزایی سیمرین پیشین و پس روی دریا، محیط مناسبی برای رشد گیاهان در این منطقه فراهم شده است.
در زون بینالود، رسوبات ژوراسیک در بسیاری از نقاط به طور هم شیب رسوبات پالئوزوئیک و مجموعه های دگرگونی را می پوشاند و در کنگلومرای قاعده ای آن می توان قطعات مختلف و فراوان دگرگونی و آذرین پالئوزوئیک را پیدا کرد. رسوبات لیاس نیز مشابه رسوبات سازند شمشک البرز است
و در آن گاهی لایه ماسه سنگ بین لایه ای وجود دارد که حاوی فسیل های گیاهی زیاد است. رسوبات آهکی دورة کرتاسه نیز مشابه البرز بوده و در جنوب غربی قشلاق، گرانیت های مشهد را فرا می گیرد.
رسوبات پالئوژن در دامنة شمالی البرز و بینالود گسترش نداشته است. در ضمن فعالیت شدید آتشفشانی ائوسن در این ناحیه به چشم نمی خورد. رسوبات نئوژن البرز شرقی و بینالود شبیه ایران مرکزی است. به علاوه رسوبات قرمز تخریبی و سایر لایه های ترسیر در جنوب بینالود وجود دارد ولی گسترش آنها بسیار محدود است(2).
2- معرفی منطقه ی مطالعه شده:
منطقه مورد مطالعه با وسعتی حدود 500 کیلومتر مربع در دامنه های جنوب غربی رشته کوه بینالود، در حد فاصل طول های جغرافیایی '15 °59 و '45 °58 شرقی و عرض های '8 °36 و '24 °36 شمالی قرارگرفته است(منابع 3 تا 7) به طوری که شهر خرو، روستای باغشن گچ و تمام نواحی و روستاهای مابین این دو منطقه را شامل میشود (پیوست1). کمترین ارتفاع این منطقه 1300 متر و بیشترین ارتفاع حدود 2800 متر بالای سطح دریا می باشدبطوری که اختلاف ارتفاعی حدود 1500 متر در این منطقه مورد مطالعه قرار گرفته است.
در جدول 1 نام، مختصات جغرافیایی و ارتفاع بعضی از مهمترین مناطق و روستاهای منطقه آمده است.
3- اطلاعات هواشناسی منطقه:
اطلاعات مربوط به دما، بارش و رطوبت نسبی با استفاده از اطلاعات ایستگاه هواشناسی شهرستان نیشابور - که نزدیکترین ایستگاه هواشناسی به منطقه می باشد - محاسبه شده است. این اطلاعت در فاصله سالهای 1962 تا 1985 و 1991 تا 2000 ثبت شده است.
دما: میانگین دمای ماهانه در ژانویه (اواخردی و اوایل بهمن) کمترین مقدار خود را داشته، سپس افزایش یافته و در جولای به حداکثر مقدار خود می رسد و سپس تا ژانویه سیرنزولی طی می کند. میانگین مینیمم دماها در ماهای ژانویه، فوریه و مارس یعنی فصل زمستان زیر صفر بوده و ماه های یخبندان را تشکیل میدهد. سردترین ماه سال ژانویه وگرمترین ماه جولای میباشد (جدول 2).
بارندگی: مجموع بارندگی سالانه 9/239 میلیمتر و حداکثر میزان بارندگی در ماه مارس (اواخر اسفند واوایل بهار) می باشد (جدول 3).
رطوبت نسبی: رطوبت نسبی در گرمترین ماه، کمترین و در سردترین ماه بیشترین مقدار خود را داشته است (جدول 4).
فصل دوم: روش مطالعه
برای انجام این مطالعه ابتدا نقشه های توپوگرافی منطقه (منابع 3، 4، 5، 6 و 7) تهیه و پس از شناسایی دقیق موقعیت منطقه عملیات صحرایی و جمع آوری نمونه ها آغاز گردید. نمونه های گیاهی از تیر ماه 1381 تا فروردین 1383 هر ماه در فصول رویش جمع آوری شدند. اطلاعات مربوط به زیستگاه، محل و تاریخ جمع آوری و همچنین برخی اطلاعات محلی در مورد گونه ها در هنگام جمع آوری نمونه ها ثبت شد. تمام این نمونه ها به هرباریوم مرکزی دانشگاه تهران (TUH) منتقل شده و پس از خشک کردن و تثبیت آنها بر روی شیت های هرباریوم و شماره گذاری، شناسایی آنها با استفاده از منابع مختلف (منابع شماره ی 9 تا 28) انجام شد. شکل زیستی گونه ها با استفاده از روش رانکیه (1934) و کرولوژی گونه ها با استفاده از منابع مختلف (منابع 9، 29، 30، 31) تهیه گردید و در نهایت اهمیت اقتصادی و زیست محیطی گونه های مختلف مشخص شد.
فصل سوم: نتایج و بحث
1- خانواده های گیاهی منطقه:
در منطقه مطالعه شده تعداد 67 خانواده گیاهی وجود دارد. از بین این خانواده ها، 54 خانواده از گیاهان دولپه، 10 خانواده از گیاهان تک لپه، یک خانواده از کلامیدوسپرمها و
دانلود مقاله بررسی زیست محیطی و فلوریستیکی دامنه های جنوب غربی رشته کوه بینالود
