آشنایی با شهرری
ری باستان
ری که اکنون آثار بازمانده آن در شش کیلومتری جنوب شرقی تهران بچشم می خورد از نظر قدمت با نینوا و بابل هم عهد بوده و از نظر عظمت، از مهمّترین بلاد سده های نخستین اسلامی بشمار می آمده است . جز بغداد و نیشابور شهری با آن قابل رقابت نبوده است . باید به حق ری را مادر تهران دانست . بنای اوّلیه و هسته اصلی این شهر کهن در اطراف چشمه علی واقع بوده است . در نزدیکی این چشمه، تپّه هائی وجود دارد که بسیار کهن و باستانی است .
در کاوشهای علمی که بعمل آمده معلوم گردیده در دل آنها آثاری نهفته است که از تمدنی کهن داستانها دارد . ضمن کاوشهای علمی که بسال 1935 میلادی در دامنه جنوبی کوه چشمه علی و اراضی مشرف به باغ صفائیه بعمل آمد، ظروف منقش سفالین مربوط به حدود چهار تا شش هزار سال پیش پیدا شد و نشان داد که در کنار و امتداد این چشمه قدیمی ، انسانهای متمدنی زندگی می کرده اند ، و اینها همان سکنه نخستین پهنه ری هستند.
ری که اکنون آثار بازمانده آن در شش کیلومتری جنوب شرقی تهران بچشم می خورد از نظر قدمت با نینوا و بابل هم عهد بوده و از نظر عظمت، از مهمّترین بلاد سده های نخستین اسلامی بشمار می آمده است . جز بغداد و نیشابور شهری با آن قابل رقابت نبوده است . باید به حق ری را مادر تهران دانست . بنای اوّلیه و هسته اصلی این شهر کهن در اطراف چشمه علی واقع بوده است . در نزدیکی این چشمه، تپّه هائی وجود دارد که بسیار کهن و باستانی است .
در کاوشهای علمی که بعمل آمده معلوم گردیده در دل آنها آثاری نهفته است که از تمدنی کهن داستانها دارد . ضمن کاوشهای علمی که بسال 1935 میلادی در دامنه جنوبی کوه چشمه علی و اراضی مشرف به باغ صفائیه بعمل آمد، ظروف منقش سفالین مربوط به حدود چهار تا شش هزار سال پیش پیدا شد و نشان داد که در کنار و امتداد این چشمه قدیمی ، انسانهای متمدنی زندگی می کرده اند ، و اینها همان سکنه نخستین پهنه ری هستند.
جغرافیای ری :
طول شرقی ری، 51 درجه و 25 دقیقه به مبدأ گرینویچ، و عرض شمالی آن، 35 درجه و 38 دقیقه است. بر طبق تقسیم بندی قدما ری از اقلیم چهارم به حساب می آمد که اشرف اقالیم است.
محدوده شهر از شمال به بزرگراه آزادگان، از جنوب به کهریزک ، از شرق به محلّه 13 آبان و از غرب به دولت آباد منتهی می شود و دارای سه بخش به نام های : مرکزی، فشایویه، کهریزک و شش دهستان: حسن آباد، وهن آباد، قلعه نو، کهریزک، فشایویه، غنی آباد و سه شهر به نام حسن آباد، کهریزک و باقر شهر است.
شهرت اصلی شهرری بیشتر به خاطر وجود بارگاه ملکوتی حضرت عبدالعظیم علیه السّلام در آن بوده است . به طوریکه تا سال ها پیش از آن به ( شاه عبدالعظیم ) یاد می شد ، ضمن اینکه این شهر از قدیمی ترین مناطق کشور نیز به شمار رفته ، آثار باستانی فراوانی را در خویش جای داده است . در واقع شهرری را می توان مادر تهران دانست امّا با گسترش تهران و انتخاب آن به عنوان پایتخت ، از توجّه به ری کاسته شد و به ویژه در سال های پایانی حکومت پهلوی ، این منطقه نیز همچون سایر مناطق جنوبی تهران به فراموشی سپرده شد و اقدام چندانی برای محرومیّت زدایی از آن به عمل نیآمد.
قسمت اعظم شهر ری در جنوب کوه بی بی شهربانو افتاده بوده است .
اصولاً پهنه شهر باستانی ری از نظر قدمت و نوی به دو بخش تقسیم می شود:
طول شرقی ری، 51 درجه و 25 دقیقه به مبدأ گرینویچ، و عرض شمالی آن، 35 درجه و 38 دقیقه است. بر طبق تقسیم بندی قدما ری از اقلیم چهارم به حساب می آمد که اشرف اقالیم است.
محدوده شهر از شمال به بزرگراه آزادگان، از جنوب به کهریزک ، از شرق به محلّه 13 آبان و از غرب به دولت آباد منتهی می شود و دارای سه بخش به نام های : مرکزی، فشایویه، کهریزک و شش دهستان: حسن آباد، وهن آباد، قلعه نو، کهریزک، فشایویه، غنی آباد و سه شهر به نام حسن آباد، کهریزک و باقر شهر است.
شهرت اصلی شهرری بیشتر به خاطر وجود بارگاه ملکوتی حضرت عبدالعظیم علیه السّلام در آن بوده است . به طوریکه تا سال ها پیش از آن به ( شاه عبدالعظیم ) یاد می شد ، ضمن اینکه این شهر از قدیمی ترین مناطق کشور نیز به شمار رفته ، آثار باستانی فراوانی را در خویش جای داده است . در واقع شهرری را می توان مادر تهران دانست امّا با گسترش تهران و انتخاب آن به عنوان پایتخت ، از توجّه به ری کاسته شد و به ویژه در سال های پایانی حکومت پهلوی ، این منطقه نیز همچون سایر مناطق جنوبی تهران به فراموشی سپرده شد و اقدام چندانی برای محرومیّت زدایی از آن به عمل نیآمد.
قسمت اعظم شهر ری در جنوب کوه بی بی شهربانو افتاده بوده است .
اصولاً پهنه شهر باستانی ری از نظر قدمت و نوی به دو بخش تقسیم می شود:
ری کهنه باستانی
ری مستحدث ادوار بعد (به عهد اسلامی )
بخش اوّل: ری " پیش از اسلام" آن قسمت از شهر ری است که در جنوب چشمه علی میان باروی عظیم و پهناوری که بزمانهای پیش از اسلام پی افکنده شده، واقع بوده است و آنرا " ری برین" یا " ری علیا" می گفته اند و اندک اندک از سوی جنوب شرقی گسترش می یافته است .
بخش دوّم : ری قرون اسلامی ، آن قسمت است که در جنوب شرقی بخش نخستین ، و جنوب کوه بی بی شهربانو بنیاد یافته بوده است و آنرا " ری برین" یا " ری سفلی" می نامیدند. و برگرد آن خندقی وسیع حفر کرده بوده اند .) .
بخش اوّل: ری " پیش از اسلام" آن قسمت از شهر ری است که در جنوب چشمه علی میان باروی عظیم و پهناوری که بزمانهای پیش از اسلام پی افکنده شده، واقع بوده است و آنرا " ری برین" یا " ری علیا" می گفته اند و اندک اندک از سوی جنوب شرقی گسترش می یافته است .
بخش دوّم : ری قرون اسلامی ، آن قسمت است که در جنوب شرقی بخش نخستین ، و جنوب کوه بی بی شهربانو بنیاد یافته بوده است و آنرا " ری برین" یا " ری سفلی" می نامیدند. و برگرد آن خندقی وسیع حفر کرده بوده اند .) .
نام های ری :
پیش از اسلام : در کتاب توبیت (Tobit) از ضمائم غیررسمی منسوب به تورات نام ری بصورت "راکس" (راجس) و در ژویت (Tuditn) یکی دیگر از ضمائم تورات به نام "راگو" در اوستا "رغه" در کتیبه بیستون "رگا" آمده است.
به زمان ساسانیان آنجا را " ری، ری اردشیر، رام اردشیر، ریشهر و نیز رام فیروز" می نامیدند.
به زمان ساسانیان آنجا را " ری، ری اردشیر، رام اردشیر، ریشهر و نیز رام فیروز" می نامیدند.
به عهد اسلامی : در دوران منصور دوانیقی، توسط مهدی پسر منصور، نیمه شرقی شـهر ری، واقع در جـنوب کـوه بی بی شهربانو پی افکنده شد. برگرد آن خندقی حفر کرد، و مسجد جامعی بسال 158 هجری بنا نهاد و قلعه در شمال آن شهر احداث کرد و این مجموع را "محمّدیه" نامید.
مردم آن بخش از شهر را "مدینه" (شهرستان ، شارستان) و قلعه را "شهر بیرونی"(کهن دژ) خواندند.
مردم آن بخش از شهر را "مدینه" (شهرستان ، شارستان) و قلعه را "شهر بیرونی"(کهن دژ) خواندند.
آب و هوای ری :
هوای ری در بهار مطبوع و خوش، در تابستان گرم، در پائیز تبخیر و در زمستان برف بار بوده است .
نهرها و کاریزهای ری :
آب ری چنانکه اشاره شد فراوان بود. اما چون در داخل شهر، در جویها جریان داشت ناسالم و آلوده می شده است. شهر از سه راه مشروب می گردید: نهرها، کاریزها و چاهها .
مهمّترین نهرها و کاریزها بدین شرح بوده است :
نهر سورین یا روده (چشمه علی فعلی) این رود از بازار ری بنام " بازار روده" می گذشت .
نهر جیلانی یا گیلانی: در بازار ساربانان روان بوده است. این نهر به جیلاباد ری می رسد، که از بناهای " مرداویچ گیلی " در مشرق ری بوده است و با امین آباد فعلی قابل انطباق است .
قنوات مهّم ری عبارتند از : " قنات شهی یا شاهی، قنات نصرآباد، قنات عبدالوهاب و قنات قرشی."
هوای ری در بهار مطبوع و خوش، در تابستان گرم، در پائیز تبخیر و در زمستان برف بار بوده است .
نهرها و کاریزهای ری :
آب ری چنانکه اشاره شد فراوان بود. اما چون در داخل شهر، در جویها جریان داشت ناسالم و آلوده می شده است. شهر از سه راه مشروب می گردید: نهرها، کاریزها و چاهها .
مهمّترین نهرها و کاریزها بدین شرح بوده است :
نهر سورین یا روده (چشمه علی فعلی) این رود از بازار ری بنام " بازار روده" می گذشت .
نهر جیلانی یا گیلانی: در بازار ساربانان روان بوده است. این نهر به جیلاباد ری می رسد، که از بناهای " مرداویچ گیلی " در مشرق ری بوده است و با امین آباد فعلی قابل انطباق است .
قنوات مهّم ری عبارتند از : " قنات شهی یا شاهی، قنات نصرآباد، قنات عبدالوهاب و قنات قرشی."
تقسیمات شهر ری :
شهر بزرگ ری، هم از نظر تحوّل مکان در طول زمان، و هم از نظر توسعه به عهد اسلامی تقسیماتی دارد
تحوّل مکان در طول زمان : ری از نظر قدمت به دو بخش تقسیم می شود:
اماکن عمده ری :
شهر بزرگ ری، هم از نظر تحوّل مکان در طول زمان، و هم از نظر توسعه به عهد اسلامی تقسیماتی دارد
تحوّل مکان در طول زمان : ری از نظر قدمت به دو بخش تقسیم می شود:
اماکن عمده ری :
محله ها:
محلّه باطان، پالانگران، جیلاباد (یا گیلاباد)، دررشمان، درشهرستان، درعابس، درکنده، در مصلحگاه، دروازه جاروب بندان، دیرینه قبه، رویان، زامهران، زعفران جای، ساربانان، سرای ایالت سیزین، شافعیّه فخرآباد، فلیان (یا بلیان)، کلاهدوزان، کوی اصفهانیان، کوی فیروزه، مهدی آباد، ناهک(یا ناهق)، نصرآباد و مشهد امیرالمؤمنین.
محلّه باطان، پالانگران، جیلاباد (یا گیلاباد)، دررشمان، درشهرستان، درعابس، درکنده، در مصلحگاه، دروازه جاروب بندان، دیرینه قبه، رویان، زامهران، زعفران جای، ساربانان، سرای ایالت سیزین، شافعیّه فخرآباد، فلیان (یا بلیان)، کلاهدوزان، کوی اصفهانیان، کوی فیروزه، مهدی آباد، ناهک(یا ناهق)، نصرآباد و مشهد امیرالمؤمنین.
کوچه ها و خیابانها :
کوچه حنظله، دینار، ساسان، الموالی، صوفی، در بازار روده (حسن صباح در آنجا خانه داشت)، خیابان سرکه در قرن دوّم و سوّم هجری شهرت و عظمتی داشت، خیابان ساربان(یا ساربانان) و علاوه بر اینها خود بازارها در حکم شوارع بودند .
کوچه حنظله، دینار، ساسان، الموالی، صوفی، در بازار روده (حسن صباح در آنجا خانه داشت)، خیابان سرکه در قرن دوّم و سوّم هجری شهرت و عظمتی داشت، خیابان ساربان(یا ساربانان) و علاوه بر اینها خود بازارها در حکم شوارع بودند .
بازارها :
بازار باب الجبل، باب سین، باب هشام، بلیان، چهارسوق یا چهار بازار، بازار دهک نو، بازار روده، که این بازار از همه بازارها معمورتر و آبادتر بوده است. بازار ساربانان، بازار نرمه یا رسته نرمه، که منسوب به دیه نارمک است و بازار نصرآباد بازارها گویا بیشتر مکشوف و بدون سقف بوده است .
بازار باب الجبل، باب سین، باب هشام، بلیان، چهارسوق یا چهار بازار، بازار دهک نو، بازار روده، که این بازار از همه بازارها معمورتر و آبادتر بوده است. بازار ساربانان، بازار نرمه یا رسته نرمه، که منسوب به دیه نارمک است و بازار نصرآباد بازارها گویا بیشتر مکشوف و بدون سقف بوده است .
دروازه ها :
دروازه آهنین، باطان،که از آنجا به سوی عراق و بغداد می رفتند. دروازه بلیّان که این حدود جوانمرد قصاب فعلی واقع بوده که از آنجا به قزوین می رفتند، دروازه جاروب بندان، باب الحراب دروازه حنظله، دروازه خراسان، دروازه دولاب، در راس الروده، در رشقان یا رشکان، در زامهران باب سین یا باب الصّین، باب الصبرین، در عابس، درغناب، درکنده، دروازه کوهکین که از آنجا به طبرستان می رفتند، باب المدینه یا در شهرستان، در مصلحگاه و دروازه هشام که از آنجا به قومس و خراسان می رفتند .
دروازه آهنین، باطان،که از آنجا به سوی عراق و بغداد می رفتند. دروازه بلیّان که این حدود جوانمرد قصاب فعلی واقع بوده که از آنجا به قزوین می رفتند، دروازه جاروب بندان، باب الحراب دروازه حنظله، دروازه خراسان، دروازه دولاب، در راس الروده، در رشقان یا رشکان، در زامهران باب سین یا باب الصّین، باب الصبرین، در عابس، درغناب، درکنده، دروازه کوهکین که از آنجا به طبرستان می رفتند، باب المدینه یا در شهرستان، در مصلحگاه و دروازه هشام که از آنجا به قومس و خراسان می رفتند .
شامل 48 اسلاید powerpoint
دانلود پاورپوینت شاه عبدالعظیم(شهر ری)