یوگا شناختی مستقیم و بی واسطه از ژرفای هستی خویش و هماهنگی با قوانین طبیعت است. این معرفت شهودی در پی سلوکی پی گیر و عشقی صادقانه حاصل می شود. در پی این سلوک ، فرد تسلطی همه جانبه بر قوای تن ، احساسات و افکار خود پیدا می کند. و در نهایت می تواند خود را از حیطة تغیرات احساسی و نگرانیهای فکری فراتر برده ، در عمق قلب خود قرار یابد ، جایی که تلاطمات فکری و محیط خارجی قادر نیست تاثیری بر آن داشته باشد. در مورد واژة "یوگا" اختلافاتی دیده می شود ، و آن را به معانی : "اتحاد و وصال" ، "رؤیت و نظاره" و "کنترل و به زیر یوغ آوردن" به کار برده اند. نه تنها در مورد ریشة واژة یوگا اختلافاتی دیده می شود ، بلکه در تعاریف و توضیحات مشروحی که دربارة یوگا در متون گوناگون آمده نیز تفاوتهایی وجود دارد. این در حالی است که متون کهن و مختلف یوگا ، تعاریف متنوع یکدیگر را تأیید کرده اند. ولی در واقع هیچ تعریف مشترکی پیرامون این تجربة عمیق ارائه نشده است. ظاهراً در اکثر موارد ، زاویة دید اساتیدی که یوگا را تعریف کرده اند با یکدیگر متفاوت بوده است.
یوگا تعریفی از یک گروه محدودی از تمرینات یا حالت معینی نیست ، بلکه بیشتر اشاره به مجموعه ای از فنون ، از ساده تا بسیار پیشرفته ، و احوال باطنی مختلف و در واقع یک سیر و سلوک کامل دارد.
روشن بینان و دانایان بسیاری ، بویژه در هند ، در پس سالها تزکیه نفس و مراقبه های ژرف ، حالاتی متفاوت از آگاهی را کشف و تجربه کردند. مجموعة این حالات و فنون و تعالیمی که برای درک و وصول به این احوال توسط آن مردان خردمند طراحی و دریافت شد "یوگا" خوانده می شود.
هر کدام از این خردمندان ، جنبه هایی خاص از این معرفت گسترده را مورد توجه قرار داده ، براساس آن تعریفی ارائة کرده اند . البته این تعاریف از هم بیگانه نیستند. آنها تماماً در حول خودشناسی و بالا بردن توان فردی و توسعة آگاهی متمرکز می باشند. ولی برخی روش این علم و بعضی غرض از اجرای این فنون و گروهی نیز غایت این تعالیم را توصیف و تشریح کرده اند. بنابر این برای درک بهتر از این معرفت گسترده و نه چندان روشن ، مطلوبتر آن است که این تعابیر مختلف را در کنار هم گذاشته و از همة آنها بهره بریم.
حال مجدداً به معانی واژة یوگا باز می گردیم ، یوگا از طرفی به معنای " کنترل کردن" آمده است و در آن صورت یوگا را می توان علم کنترل امواج فکر و علم مهار قوای تن و ذهن به منظور تسلطی همه جانبه بر توان بالقوة خود دانست. در این صورت به "روش" این دانش که همانا کنترل قوای تن و فکر است تأکید می شود. با توجه به چنین درکی ، یوگا ، در کتاب شاندیلیوپانیشاد (Shandilyopanishad) ، این گونه تعریف شده است : " یوگا عبارت از کنترل امواج ذهنی است. " از طرف دیگر می توان یوگا را به معنای نظاره کردن و دیدن ، در نظر گرفت که در نتیجه یوگا علم نظارة خود و خودشناسی است. بدین ترتیب غایت این دانش آشکار می شود. یعنی واقع شدن در طبیعت اصیل خویش و شکافتن تمامی حجابهای نفسانی . بر همین اساس در باگاواد گیتا (Bhagavad gita) اوج یوگا ، رویت ذات درونی از طریق ذهن پاک و خالص شده توصیف شده است ، و سرانجام یوگا را به معنی " وصل و یکی شدن " نیز ترجمه کرده اند که در آن صورت غرض از انجام تمرینات یوگا آشکار و هویدا می شود. به این معنا ، یوگا عبارت است از عملکرد هماهنگ قوای فردی و اتحاد قوای ذهنی (Chitta shakti ) با قوای حیاتی تن و حواس (Prana shakti) که منجر به تلخیص انرژی ، توسعة آگاهی و در نهایت اتحاد با آگاهی متعال خواهد شد. بنابر این تصور ، در رودرایا مالاتانترا (Rudrayamatantra ) گفته شده : " یک یوگی ، فقط در اتحاد با آگاهی متعال ، به تجربة یوگا نایل می گردد. " بدین ترتیب هر کدام از معانی واژة یوگا ، قسمتی از این معرفت عمیق باطنی را آشکار می سازد و اختلاف ذاتی در میان آنها دیده نمی شود.
در گستره‌ای پنهاور ازتاریخ که آغاز آن بر کسی آشکار نیست ، گروهی از انسانها که روحی لطیف و فکری خلاق داشتند در جست و جوی خواسته های فطری و عمیق جان خود ، علمی را پی افکندند که هندیان آن را "یوگا" خواندند. آنها با راهنمایی و الهام نداهای آسمانی توانستند روشها و فنونی را برای برانگیختن نیرو و تواناییهای بالقوه و همچنین توسعة حوزة دید و رؤیت درونی خود طراحی و ابداع کنند. منظور از این فنون ، رسیدن و غرقه شدن در عمیق ترین خواسته های اصیل خویش یعنی سرور و آرامش ناب "آناندام" (Anandam) ، توسعة دید درونی و امکان رؤیت اشیاء در میدانهای مختلف آگاهی یا آگاهی ناب "چیتام" (Chittam) ، و سرانجام درک حقیقت خویش یا حقیقت ناب "ساتیام" (Satyam) ، بود.
مجموعة این احوال و تعالیم و دستورالعملهای لازم برای وصول به آن ( یوگا ) خوانده می شود. استادان و معلمان یوگا ، بسته به قدرت درک و نیاز مریدان و یارانشان ، و متناسب با مراحل آموزش خود ، به منظور روشن شدن ذهن نوآموزان تعریفهای متعددی را بیان کرده اند. به این دلیل ، ممکن است یک نوآموز یوگا در طی مراحل آموزشش نزد پیر و استاد خود ، تعاریف مختلفی را از او بشنود ، تعاریفی که اهداف و ساختار تمرینات او را شکل می دهد و پیش می برد. ولی در واقع این احوال و حالات عمیق آگاهی که به یوگا موسوم است با هیچ کلام و توضیحی قابل انتقال نیست. تنها پس از سالها مراقبه و اجرای "سادانا" (Sadhana) ، یک جویندة صادق قادر به برانگیختن انرژی های خفته و توسعة میدان دید درونی خود خواهد شد. همانطور که عارف بزرگ هند پاتانجلی (Patanjali) گفته است : " تمرین یوگا آن گاه ریشة استوار خواهد داشت که دیری به استواری و عشق نگاه داشته آید . " ( یوگاسوترا(Yoga sutra) ) و تا پیش از تجربة شخصی چنین احوالی ، تعاریف و توضیحات قادر نیستند آن کیفیات درونی را در ما برانگیزند. تعاریف صرفاً ذهن ما را روشن ، فکر ما را راحت و هدف از اجرای تمرینات را منطقاً بر ما عیان می سازد. ولی این توضیحات هیچ گاه قادر نیستند پرتویی اصیل از حقیقت را بر دل یوگی متجلی سازند ، که آن نیاز به سیر و سلوکی بس جدی و منظم دارد.
در اینجا به برخی تعابیر مختلف از حقیقت یوگا مبتنی بر متون کهن و اصیل یوگا می پردازیم :
شامل 11 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله یوگا