نقوش فرش ایران و نگاره های تزیینی آن و از همه مهمتر مفاهیم بنیادی و شاید هم راز آمیز آنها ، از جمله مباحث تخصصی فرش ایران می باشد که در طی چند دهه ی اخیر بسیار مورد توجه فرار گرفته است .
در خصوص طبقه بندی صحیح و اصولی طر ح های فرش ایران و همچنین مبانی بنیادی آن تا چند سال اخیر کار چندانی صورت نگرفته بود ، امل به تدریج مطالعات انجام شذه به ویژه توسط کارشناسان و محققین ایرانی که متاسفانه هنوز از طرفداران زیادی برخوردار نیست ، می رود تا دنیای جدیدی را از طبقه بندی علمی – هنری – طر ح های فرش ایران را ارائه دهد . از برکت بسیاری از این مطالعات در برخی موارد رمز پردازی و نماد گرایی نقوش فرش ایران نیز آشکار گشته و نتایج حاصله افزون بر سایر دلایل ، بر ارزشهای هنری فرش ایرانی افزوده است ، قبل از پرداختن به مباحث جدیدی که در طی سالهای اخیر برای طبقه بندی فرشهای ایران مورد توجه قرار گرفته و همچنین مروری بر نظریات کارشناسان غربی در مورد نقشه های فرش ایران ، به معرفی یک طبقه بندی قدیمی از طرحهای فرش ایران می پردازیم که بیش از دو دهه از عمر آن می گذرد و می توان گفت امروزه مورد توجه و استفاده اغلب طراحان و تولید کنندگان فرش قرار گرفته و در ومدارس و دانشگاهها نیز به عنوان طبقه بندی اصلی طرحهای فرش ایران معرفی می گردد . در این طبقه بندی بدون توجه به دلایل شکل گیری و پیدایش طرحها و نقش ها و حتی ریز نقش های مورد استفاده در فرش ، فقط با توجه به نوع آرایه ها و تزیینات طرح و همچنین اشکال تقلیدی به کار رفته و حتی با توجه به نوع تقسیم بندی متن فرش و جای گیری اشکال و تصاویر در آنها به دسته بندی طرحهای فرش ایران پرداخته اند و سپس با قیاس کلیه ی طرحهای سایر فرشها و توجه به وجوح مشترک طرح در هر فرش با طبقه بندی مذکور ، به اصطلاح تمامی طرحهای فرش ایران را در این فهرست گنجانیده اند. در اینجا با این طبقه بندی آشنا می شویم .
فهرست مطالب :
فرش ایران و چگونگی طبقه بندی آن
گروه ۱ – طرحهای آثار باستانی و ابنیه اسلامی
گروه ۲ – طرحهای شاه عباسی
گروه ۳- طرحهای اسلیمی
گروه ۴- طرحهای اقتباسی
گروه ۵- طرحهای افشان
گروه ۶ – طرحهای واگیره ای (بندی)
گروه ۷ – طرحهای بته ای(بته جقه)
گروه ۸ – طرحهای درختی
گروه ۹ – طرحهای ترکمن
گروه ۱۰ – طرحهای شکار گاهی
گروه ۱۱- طرحهای گل فرنگ
گروه ۱۲- طرحهای قابی (خشتی)
گروه ۱۳- طرحهای گلدانی
گروه ۱۴- طرحهای ماهی در هم
گروه ۱۵- طرحهای محرابی
گروه ۱۶- طرحهای محرمات
گروه ۱۷- طرحهای هندسی
گروه ۱۸- طرحهای ایلی و عشایری
گروه ۱۹- طرحهای تلفیقی
نقوش گلستان
نقوش لچک و ترنج
نقوش شکار گاه (شکار گاهی)
نقوش هراتی ( ماهی درهم )
نقوش محرمات
نقوش بته ای ( بته جقه )
نقوش گل فرنگ ( گل رز ) و گل سرخ ایرانی در فرش ایرانی
نقوش اقتباسی
نقوش تصویری
نقوش محرابی (مهرآبی)
نقش دوست‌کامی
نقشمایه‌ی سه گوشهای پیوسته
نگاره‌ی مرغی / قوچکی یا طلسم باران خواهی
درخت سرو یا درخت زندگی
نقوش اسلیمی و ختایی
منبع
نقوش فرش ایران و چگونگی طبقه بندی آن