مقدمه:
1-3- اهمیت وارزش غذایی علوفه یونجه به حدی است که موجب شده به ملکه نباتات علوفه ای شهره گردد . خاستگاه و مرکز پیدایش یونجه به نام علمی Medicago satival ایران زمین است .
یونجه یکی ازمهم ترین گیاهان علوفه ای برای حیوانات اهلی است . زیرا دارای مقدار زیادی پروتئین ، ویتامین های مختلف ، انرژی و قابلیت هضم پذیری بالاست . همچنین در مخلوط علوفه یونجه برای حاصلخیزی خاک ، اصلاح ظرفیت نگهداری آب و خاک به صورت مالچ و استخراج مواد معدنی و نیتروژن در لایه پایینی استفاده می شود .
- کشت یونجه سابقه ای بسیار طولانی دارد به طوری که قدمت آن به ابتدای تاریخ تمدن می رسد . کشت یونجه در اکثر نقاط دنیا رایج بوده و روز به روز به سطح زیر کشت آن افزوده می شود . بهترین شرایط برای رشد ونمو یونجه در مناطق خشک ، آفتابی ، گرم و با آب فراوان انجام می گیرد .
- ترکیب صفات زیر به همراه سازگاری گسترده به محیط های متنوع یونجه را به عنوان یک محصول منحصر به فرد معرفی نموده است این صفات عبارتند از :
- ظرفیت رشد مجدد سریع
- توانایی تثبیت بیو لوژیکی نیتروژن
- مقاومت به سرما و گرما
- مقاومت به خشکی
- دارا بودن دورۀ خاک
- کیفیت مناسب علوفه
- هضم پذیری بالا
- مغذی بودن
- واکنش پذیر بودن به مدیریت خوب
- قابلیت ذخیره و انبار کردن
- قابلیت استفاده به صورت چرای مستقیم ، کود سبز
- قدرت رقابت با علف های هرز
- تکثیر به وسیله بذر ، ریزوم ، استولون
- پایا و چند ساله بودن
تولید یونجه با عملکرد بالا مستلزم خاکهای عمیق است که توان ذخیره فراوان آب جهت عرضه در مدت طولانی فصل رشد داشته باشد همچنین برای تولید یونجه با عملکرد بالا نیاز به مقادیر زیادی آب از طریق بارندگی، اب ذخیره ای و یا آبیاری است. یونجه به ازای تولید یک تن علوفه در 6/0 هکتار است در سال نیاز به تقریبا 15 سانتی متر آب در ناحیه ریشه دارد. علاوه بر این خاک هایی که در آن یونجه کشت می شود بایستی PH نزدیک خنثی (6/6-5/7 )داشته و به اندازه کافی حاصلخیز برای عرضه مقادیر زیاد مواد غذایی باشند. فواید داشتن PH مناسب عبارتند از :
- کاهش حلالیت عناصر محلول سمی
- افزایش دسترسی به مواد غذایی ضروری
- افزایش فعالیت میکروارگانیسم های خاک
- تثبیت بهتره نیتروژن
با برداشت حدود یازده تن علوفه در هکتار تقریبا 45 کیلوگرم فسفر (P) ، 90 کیلوگرم کلسیم و 198 کیلوگرم پتاسیم (k2O) از خاک هارج می گردد. از امداد خارج شده فوق بایستی با استفاده از کودهایی که بر اساس تجزیه خاک تعیین می شوند به خاک باز گردانده شود .
در تمام انواع خاک ( شنی ، لومی و رسی ) می توان یونجه را کشت نمود . با این حال بایستی خاک به خوبی زهکشی شود تا از ابتدا به بیماری های ریشه و جلوگیری و همچنین اجازه جریان اکسیژن که برای تثبیت نیتروژن به وسیله باکتری Rhizobiam لازم است ، داده شود . خاکهای با PH نزدیک خنثی به علت در دسترس قرار دادن مواد غذایی و فعالیت باکتری Rhizobiam برای تولید مطلوب یونجه مناسب هستند .
2-3- گیاهشناسی یونجه
1-2-3- بذر
بذر یونجه درون غلاف ، نیام یا پیله که مارپیچی یا حلزونی شکل است و دارای 2 تا 4 پیچش است تشکیل میگردد . در طول مدت رسیدن نیام یونجه ، بذور داخل آن به هم نزدیک شده و به علت رشد خارجی سه گوش به نظر میرسند . طول و عرض بذور رسیده، به ترتیب 5/2 و 5/1 میلی متر و ضخامتشان حدودا یک میلی متر است . نیام در گونه های مختلف یونجه به اشکال مختلف می باشد(شکل 1-3 )
بذررسیده یونجه زرد روشن یا سبز زیتونی تا قهوه ای است . به طور کلی بذر یونجه کوچک و ریز است و وزن هزار دانه آن از 5/2 تا 5/3 گرم متغیر است . در هر گرم وزن یونجه 300 تا 400 بذر وجود دارد .
بذر یونجه دارای دو لپه (Cotylidon) ، یک ریشه چه ، یک اپی کوتیل ، آندوسپرم و پوسته رنگی یا تستا و ناف است . در انتخاب بذرمرغوب و مناسب جهت کشت ، سنگینی و خوش فرمی آن از فاکتورهای مهم به شمار میرود . هر چه قدر پوسته بذر سفت ، سخت و سالم باشد قدرت انباری بیشتری خواهد داشت . مدت زمان انبارداری به طوری که خصوصیات بذر برای کشت حفظ شود 1-2 سال است . به طور کلی هر چه بذر نامناسب و مدت نگهداری در انبار زیاد باشد درصد جوانه زنی بذور یونجه کاهش می یابد . آزمایش ها نشان داده که بذور سالم ومرغوبی که در شرایط مناسب انبارشده اند بعد از چهارسال در صد جوانه زنی شان 10 درصد کاهش یافته است . لذا هنگام کاشت بذور یونجه مخصوصاً در صورت عدم اطمینان از طول عمر بذر و شرایط انبار داری بایستی تست جوانه زنی انجام گیرد . برای تعیین درصد جوانه زنی بذوریونجه را روی کاغذ صافی مرطوب در دمای 20 درجه سانتیگراد قرار داده و اولین شمارش بعد ازچهارروز و آخرین شمارش بعد از هفت روز انجام می گیرد ( شکل 1-3 بذور یونجه )
2-2-3- گیاهچه
با قرار گرفتن بذریونجه در خاک وجذب رطوبت ریشه راست و مستقیم وبدون انشعاب ازریشه چه بوجود می آید ( شکل 2-3 ). به موازات پیدایش ریشه اولیه ، محور زیر لپه (هیپوکوتیل ) طویل شده و باعث خارج شدن ازخاک می شود . در این زمان گیاه به زیادی وکمبودرطوبت ، شوری خاک وسله بستن خیلی حساس است . زمانی که هیپوکوتیل از خاک خارج می شود فقط دارای دو لپه بصورت برگ های متورم است . بعد از مدتی این لپه ها از بین رفته و از مرکز آن اولین برگ با دمبرگ بلند خارج می شود . برگ اولیه ساده و قلبی شکل بوده و شباهتی به برگچه های اصلی یونجه ندارد . باگذشت زمان نخستین برگ مرکب یونجه با سه برگچه به وجود آمده و با ادامه رشد ونمو به تدریج سایر برگ های مرکب ظاهر می شوند .
3-2-3- ریشه
یونجه علاوه بر ریشه اصلی که راست ومستقیم است ریشه های جانبی نیز دارد که سیستم ریشه ای قوی برای یونجه ایجاد کرده و خود عامل مهمی برای مقاومت گیاه در برابر عوامل نامساعد ونیزجذب مواد غذایی از لایه های پایینی خاک به شمار میرود . همچنین ریشه گیاه اجازه جذب آب از اعماق زمین را داده ( تاعمق حدود 5 متر یا بیشتر) که باعث مقاومت گیاه در برابر خشکی های طولانی مدت می شود . علاوه بر این به علت همزیستی ریشه یونجه با نژادهای باکتری Rhizobium در گرۀ تثبیت کننده نیتروژن ( شکل 3-3 ) در حاصلخیزی خاک نیز بسیارموثراست ، به طوری که بعد از مدتی نیازی به کاربرد نیتروژن در مزارع یونجه نخواهد بود . در مزارع یونجه با گذشت زمان بتدریج ساقه های خزنده روی زمین ( استولون ) و نیز ساقه های خزنده زیر زمین ( ریزوم ) بوجود می آید .
4-2-3- ساقه
ساقه اصلی یونجه تو پر و از سلول پارانشیمی نسبتاً بلند و فشرده ای پرشده و تقریباً چهار گوش است . ساقه اصلی یونجه انشعابات زیاد و نسبتاً ظریفی دارد . ساقه یونجه در نزدیک سطح خاک ، انشعابات زیادی تولید می کند که به مرور زمان ضخیم وچوبی شده و طوقه را به وجود می آورد . باگذشت زمان از طوقه ساقه های کوتاه و منشعب و ضخیم بوجود می آید .که ساقه های اصلی و بلند یونجه را بوجود می آورد . بعد از چیدن یا رسیدن یونجه ساقه دیگری از ساقه قبلی از محل طوقه خارج می شود . تعداد ساقه های یونجه از 5 تا40 عدد متغیر است . ارتفاع ساقه یونجه در ارقام مختلف در هر یک از این چین ها ، مناطق گوناگون و خاک های مختلف متفاوت بوده و از 60-100 سانتی متر متغیر است . ساقه هایی که دائماً تولید می شوند راست ، نرم و کرک دار بوده و در محل خروج برگ ها انشعابات کوتاهی پیدا می کند .
5-2-3- برگ
برگ یونجه مرکب بوده ودرمحل انشعابات ظریف ساقه بوجود می آیند . برگچه ها کشیده ، طویل ودر یک سوم انتهایی دندانه دار هستند . برگچه ها دارای یک رگبرگ اصلی هستند که تا انتهای برگچه کشیده میشود و از این رگبرگ اصلی برگچه ( رگبرگچه ) رگبرگچه های فرعی منشعب می شوند ( شکل 4-3 ).
برگ مرکب به وسیله دمبرگ به ساقه وصل شده ودرمحل اتصال دمبرگ به ساقه دو گوشوارک (stipule ) باریک وجود دارد که به دمبرگ متصلند . هر کدام از گوشوارک ها ، زائده باریک و بلند در انتها و دندانه های ظریف و کوچک در قاعده دارند .
برگچه های یونجه تخم مرغی شکل بوده و در سطح زیری از کرک های فراوانی پوشیده شده است . تراکم کرک ها دردر سطح رویی برگ کمتر است . برگچه ها سبز تیره هستند . برگچه میانی دارای دمبرگ کوتاهی است در حالی که برگچه های کناری فاقد دمبرگچه بوده و مستقیماً به دمبرگ وصل می شوند .
6-2-3- گل
تغییر حالت گیاه ازرشد ونمورویشی به زایشی با تولید گل های یونجه آغاز می شود . تولید شاخه های گل دربهاراز دهمین تا چهاردهمین گره از طوقه یونجه و در فصل تابستان از ششمین تا دهمین گره صورت می گیرد . ( شکل 5-3 ) . بعضی از یونجه هایی که در بهار به گل می نشینند ارتفاع ساقه بیشتری دارند و بر عکس در تابستان ارتفاع ساقه کوتاه تری دارا هستند . هنگام تشکیل گل ، برآمدگی بافت مریستم درمحوربرگ بوجود می آید و از هر برآمدگی یک گل آذین بوجود می آید . هر گل یونجه ، دارای یک کاسه ( با پنج کاسبرگ هم اندازه ) و یک جام ( با پنج گلبرگ به نام های درفش یک عدد و بال و ناو هر کدام دو عدد ) ، ده پرچم و یک مادگی است (شکل 5-3 ) . رنگ گل ارقام مختلف و گونه های جنس Medicago ممکن است بنفش ، سفید ، زرد ، و یا رنگارنگ باشد . گل یونجه دارای خصوصیات خاصی است از این رو تعداد محدودی از حشرات در گرده افشانی یونجه مؤثر هستند به خاطر این ویژگی و نیز پلی پلوئیدی بودن یونجه عوامل موثر در گرده افشانی یونجه کمتر اثر دارند .
در هنگام آزاد شدن اندام های جنسی ، کیسه بساک ترکیده و دانه های گرده بفراوانی در روی کلاله مادگی قرارمیگیرند . بااین حال مشکل عمده در گرده افشانی یونجه غشاء کوتیکولی موجود در روی کلاله است که مانع از ترشح مواد توسط کلاله می شود . این غشاء بعد از آزاد شدن اندام های جنسی از بین میرود وازاین طریق امکان باروری ناشی ازگرده افشانی فراهم می گردد . عمل آزاد شدن اندامهای جنسی از درون ناو را می توان به عواملی مانند فشار وارده از طرف سلولهای مربوط به اندامهای جنسی ، فشار مکانیکی وارده توسط حشرات و عوامل محیطی مانند باران ، باد ودرجه حرارت مربوط دانست .
در گرده افشانی غیر مستقیم یونجه ، تعداد گل های تشکیل شده زیادتر و تعداد بذر در هر نیام بیشتر است علت این پدیده به عواملی مانند 1) خود ناسازگاری نسبی بیشتر بوته های یونجه 2) اختلاف ادامه حیات تخمک های بارور شده که دارای جنین و آندوسپرم خود گشن شده و هیبرید شده هستند مربوط می شود . گل آذین یونجه بصورت خوشه مرکب است که از محل محور برگ خارج می گردد که دمگلی به اندازه دمبرگ برگ مرکب یا طویل تر از آن دارا می باشد . میوه یونجه نیامی باشکل خاص است . در اثر رشد سریع طرف داخلی نیام ، پیچشی در نیام تولید می گردد . نیام دارای چند بذر است . بذور شکل کم وبیش قلوه مانند داشته و برنگ زرد یا قهوه ای روشن دیده می شوند .
پیوست
ارقام یونجه :
ارقام یونجه موجود در ایران از ارقام خارجی و یا محلی است . ارقام یونجه محلی در مقایسه با ارقام اصلاح شده خارجی در دوسال اول کشت عملکرد متوسطی دارند ولی برای سالهای بعد میزان محصول این ارقام بیشتر و مطمئن تری است جهت انتخاب ارقام یونجه محلی یونجه بایستی به وضع جغرافیایی محل رشد گیاه توجه نمود بعنوان مثال چنانچه ارقام یونجه مقاوم به سرما مورد نظر باشد بایستی از یونجه های بومی مناطق سردسیر ( مانند یونجه همدانی) که به احتمال قوی دارای عوامل وراثتی مقاوم به سرما هستند استفاده نمود .
ارقام یونجه موجود در بازارهای دنیا را بر حسب منطقه جغرافیایی آنها نامگذاری می کنند لذا ارقام مختلف یونجه خارجی به نام های یونجه آرژانتین، جنوب افریقا ، یونجه پرواس (مبدأ جنوب شرقی فرانسه ) ، یونجه بوفالو(مبدأ کانزاس ایالت متحده ، آمریکا ، یونجه ویلیامس بورگ ( مبدأ کانزاس ) ، یونجه تالنت ( مبدا فرانسه ) ، یونجه ترکستان ، یونجه (مبدا ترکمنستان ) ، یونجه هارایسان ( مبدا ترکستان ) ، یونجه اورستان ( مبدا ترکستان ) ، یونجه گریم ( مبدا آلمان ) ، یونجه کوزاک ( مبدا روسیه ) یونجه کانادایی ، یونجه رولاک (مبدا هندوستان) ، یونجه بالتیک ، یونجه هاردیگان ( رقم اصلاح شده مخصوص مناطق مرطوب و نسبتاً مرطوب ) ، یونجه رنجر ( رقم اصلاح شده از یونجه های کوزاک 45% ، ترکستان 45% ، لاداک 10% ) ، یونجه آتلانتیک ، یونجه ناراگامنت ( یونجه اصلاح شده ) .
ارقام مختلف یونجه ایرانی :
رقم های یونجه موجود در ایران بر اساس نام ناحیه ای که در آنجا کشت می شود نامگذاری شده اند .
1) یونجه همدانی :
مشخصه بارز این رقم رشد و نمو در مناطق سرد و مقاومت زیاد به سرمای زمستان است . یونجه همدانی نسبت به یونجه رنجر که در گذشته برای کشت در مناطق سرد سیر توصیه می شد مزایای زیادی دارد . یونجه همدانی رشد نسبی داشته و سالیانه بیش از 5-4 چین بیشتر تولید نمی نماید .
یونجه همدانی دارای ساقه های بلند خشبی با شاخ و برگ نسبتاً کم و ارتفاع بوته ها به طور متوسط تا 85 سانتی متر یونجه همدانی به آب نیاز فراوانی دارد . هر 10-8 روز بایستی آبیاری شود . حداکثر عملکرد این رقم در زمان ظاهر شدن حدود گل ها است .
2- یونجه یزدی :
مشخصه بارز یونجه یزدی کیفیت و عملکرد بالاست . این رقم خاص مناطق معتدله است که البته می توان در مناطق نسبتاً گرم و خشک نیز کشت نمود . ارتفاع بوته 60-50 سانتی متر ولی دارای شاخ وبرگ نسبتاً زیاد و برگ های بزرگتر است .
یونجه یزدی سالیانه تا هفت جین تولید مینماید به همین خاطر به یونجه هفت چینی نیز معروف است .
3- یونجه بغدادی :
یونجه بغدادی مخصوص مناطق گرمسیری است به همین خاطر در نواحی جنوبی ایران و استان خوزستان کشت می شود . از مشخصات بارز مقاومت به گرماست بطوریکه در شرایطی مانند استان خوزستان با گرمای سوزان بدون رکود در سرتاسر سال رشد می کند . یونجه بغدادی ارتفاع بلندی داشته که بیش از 1 متر نیز می رسد بطور متوسط سالیانه 10 چین تولید می نمایند .
4- یونجه بمی : یونجه بمی مانند یونجه بغدادی مخصوص مناطق حاره ای یا گرم است . ارتفاع متوسطی 65-60 cm داشته وبرگ های نسبتاً بزرگی دارد . این رقم نیز سالیانه می تواند تا بیش از 10 چین تولید نماید . این رقم نیز مانند رقم یزدی به یونجه هفت چین معروف است .
1- درجه حرارت مورد نیاز یونجه :
یونجه در مقابل تغییرات دمای محیط حساس نیست و طبق آزمایش های انجام شده ثابت گردیده که گیاه می تواند دمای 60-50 درجه سانتی گراد زیر صفر تا 50 درجه سانتیگراد بالای صفر را بدون صدمه دیدن تحمل نماید . یونجه با ریشه های عمیق اش در مناطق نسبتاً خشک وکم آب مقاومت می کند و حتی بعد از چند سال که از رشد آن گذشت توانایی آن را دارد که از آب تحت الارضی واقع در عمق چند متری سطح زمین نیز استفاده کنند . کشت یونجه درمناطق کوهستانی وسردسیر نیز رایج است ولی سالیانه بیش از 4-2
جین بیشتر محصول تولید نمی کند بر عکس در مناطق گرم مانند جلگه خوزستان که ارتفاع زیادی از سطح دریا ندارد با کشت و کار مناسب تا 10 چین در سال می توان یونجه برداشت نمود .
2- رطوبت مورد نیاز یونجه :
در مناطقی که بارندگی بیش از اندازه است و یا زمین مرطوب است یونجه محصول خوبی تولید نمی نماید . در خاکهایی که بیش از حد مرطوب است و یا در خاکهای اسیدی که کمبود آهک دارند عملکرد یونجه رضایت بخش نیست
اصولاً یونجه را نبایستی در خاکهایی که زهکشی نشده اند و یا عمل تصفیه در آنها به خوبی انجام نگرفته است کشت نمود .
ریشه یونجه نیاز به اکسیژن زیادی دارد لذا در خاکهای مرطوب و رسی که فاقد اکسیژن هستند مناسب برای ریشه یونجه نیست . توصیه می شود در مناطق با بارندگی زیاد یونجه را بصورت مخلوط با سایر گیاهان علوفه ای کشت نمود .
3-3- عملیات زارعی کاشت یونجه
یکی از عوامل بسیار مهم در تولید محصول بهینه یونجه انتخاب زمین و تهیه بسته مناسب است . با اجرای عملیات صحیح کاشت ، انتخاب بذر مرغوب و نیز تهیه مناسب بستر و عوامل دیگر می توان زراعت مطلوبی را ایجاد کرد .
در انتخاب زمین برای زراعت یونجه بایستی دقت فراوانی نمود زمین برای کشت یونجه بایستی خاکی حاصلخیز شنی رسی یا رسی شنی و عاری از علف های هرز باشد ( به همین منظور کشت یونجه بعد از نباتات وجینی می شود ) همچنین زمین کشت یونجه بایستی مسطح بوده و در اراضی مکانیزه ، شیب بایستی یک تا 2 در هزار در نظر گرفته شود . از طرف دیگر خاک بایستی دارای ساختمانی باشد که در آن به آسانی تهویه انجام گیرد .
ایران یکی از مناطق مناسب برای کشت یونجه است . در این میان علاوه بر بومی بودن و سازگاری گیاه با شرایط آب وهوایی ، خاک نیز در این موقعیت نقش بسزائی داشته است . از عوامل مهمی که در تولید بهینه این محصول نقش داشته آهک است . به طور کلی اغلب خاکهای ایران آهکی بوده و به همین دلیل برای زراعت یونجه مناسب اند . چونکه چنین خاکهایی کلسیم و منیزیم مورد نیاز یونجه را تأمین کرده و نیز باعث حفظ تعادل PH مناسب برای کشت یونجه می شوند .
PH مطلوب برای کشت یونجه حدود هفت (خنثی ) است . PH های بالاتر از هفت برای کشت یونجه مناسب ولی PH های کمتر از هفت نامناسب اند.
به همین خاطر در هاشیه دریای خزر یا یونجه به عمل نمی آید و یا در صورت پاگرفتن زراعت ، محصول ناچیز و با طول عمر کوتاه تولید می نماید . لذا در صورت نیاز به کشت یونجه در خاکهای اسیدی اضافه نمودن آهک یکی از برنامه های مهم مدیریت مواد غذائی و PH خاک است که حتماً بایستی لحاظ گردد . برای این کنظور بایستی آهک را حدوداً شش ماه قبل از کشت و یا نصف آن را قبل از کشت و بقیه را به صورت سرک ( فرم هیدراته ) بعد از کشت می توان اضافه نمود .
1-3-3 تهیه زمین
به طور کلی کشت یونجه در بهار و پائیز امکان پذیر است و هر کدام محاسن و معایبی دارد . برای تهیه زمین در کشت های بهاره ابتدا بسته به ساختمان خاک شخم عمیق یا خیلی عمیق (25 تا 30 سانتی متر ) در پائیز و قبل از بارندگی زده می شود . شخم در پائیزباعث ذخیره آب باران و از بین رفتن نسبی علف های هرز می گردد . بعد از مساعد شدن شرایط در بهار در صورت نیاز ، شخم دیگری در جهت عمود بر شخم پائیز ، زده می شود که سبب خرد شدن کلوخه ها و علف های هرز باقیمانده می گردد .
بعد از شخم زدن دیسک زده می شود و بلافاصله بقایای گیاهی و ریشه های علف های هرز با استفاده از دندانه یا هرس جمع آوری می گردد . بعد از هرس بایستی زمین تسطیح شود که این عمل برای آبیاری مناسب ونیز برداشت راحت تر مخصوصاً در اراضی مکانیزه بسیار مهم است . عمل تسطیح به وسیله ماله (Leveler ) دو بار و عمود بر هم انجام می گیرد . سپس بذر پاشی با دست یا با ماشین بذر کار انجام می گیرد . با توجه به نیاز خاک که با تست آن قبل از کشت انجام میگیرد ممکن است کود نیز مورد نیاز باشد که می توان همراه کاشت بذر به خاک داد .
2-3-3 کشت بذر
1- بذر به دو طریق در مزرعه کشت می شود : 1 ) بذر پاشی با دست و یا دستگاه قابل حمل به وسیله انسان . 2 ) بذر پاشی به وسیله ماشین های بذر افشان .
مسئله مهم در بذر پاشی ، پاشیدن یکنواخت بذر است . به همین خاطر در مناطق مختلف معمولاً بذر پاشی به وسیله دست توسط افراد با تجربه انجام می گیرد .
روش دیگر بذر پاشی استفاده از ماشین های بذر افشان است . بذر پاش Cultipacker مانند بذر پاشی Brillian بذر را روی سطح خاک پاشیده و سپس به وسیله ماله آن را به داخل خاک فشار می دهد .
این بذر پاشها بذور را در عمق ثابت و در تماس خوب با خاک قرار می دهند . بذر پاشهای نواری بذور را به صورت ردیفی ، معمولاً با فاصله 5/17 تا5/22 سانتی متر کاشته و می تواند کود را در زیر بذر ها قرار دهد . برای اصلاح استقرار بوته های یونجه ، از چرخ های فشردن که به بذر پاش یا سایر وسایل فشرده کرده مانند یک Cultichker وصل می شود استفاده شده و پشت سر بذر پاش کشیده شده یا به طور جداگانه استفاده می گردد . عمومی ترین بذر پاش نواری ، Grain drills هستند که می تواند بذر یونجه و محصول مخلوط را (Companion ) به طور همزمان بکارد . Grain drill کنترل عمق کاشت ضعیفی دارند . بذر پاشهای نواری که برای کشت علوفه ها درست شده برای غلبه بر این مشکل نوارهای عمیقی دارند .
بذر یونجه و محصول همراه می بایستی به طور جداگانه در جعبه های بذر ریخته شود . محصولات همراه می بایستی 2/5 تا5 سانتی متر عمیق تر از بذور یونجه کشت شوند . این می تواند با یک کشت با قرار دادن لوله ای که بذر محصول همراه را کشت می کند . بین Coulter و یونجه پشت Coulters قرار گیرد .
بسیاری از شرکت های سازنده بذر پاشها ، بذر پاشهای اختصاصی No-till برای یونجه و سایر محصولات تولید می نمایند . طراحی این بذر پاشها بین شرکتهای مختلف متفاوت است . با این حال برای موفقیت بایستی خصوصیات زیر را دارا باشد .
1- فشار پائین انداختن بذر
2- دیسک دو طرفه Oponers
3- چرخهای فشرده
4- جعبه بذر کوچک و مکانیسم کنترل عمق
یکی از موارد مهم در کشت یونجه کالیبره کردن دستگاه است ، چونکه اندازه دانه بین واریته های مختلف و نیز بین محموله های مختلف یک واریته متفاوت است . لذا کالیبره کردن بذر پاش هر وقت که واریته جدیدی و محموله بذر جدید استفاده می شود و یا اگر بذور پوشش دار کشت شود ضروری است . تنظیم کالیبراسیون می تواند از کشت بیش از حد و یا کمتر بذر جلوگیری نماید .
چون خاکهای به هم فشرده سبب سبز شدن درصد بیشتری از بذور کشت شده می گردد به همین خاطر بهتر است بعد از بذر پاشی بستر یونجه را غلتک تا بذرتماس بیشتری با خاک داشته باشد . برای آبیاری یونجه ، بعد از بذر پاشی و کود پاشی به کمک ردیف کار ، ردیف هایی را در یونجه ایجاد نمود . فاصله ردیف های کشت یونجه 30 تا50 سانتی متر و ارتفاع ردیف ها بایستی حدوداً 10 سانتی متر باشد . بدین منظور ممکن است از ادوات بخصوصی استفاده گردد .
در زراعت های مکانیزه فاصله مرزهای یونجه از یکدیگر با توجه به ساختمان خاک ، مقدار آب آبیاری و نیز عرض ماشین آلات برداشت متفاوت است . طول کرت ها نیز با توجه به شیب خاک و نیز ساختمان خاک متغیر است . در خاکهای شنی رسی ، طول هر کرت را کمتر از خاکهای رسی شنی می گیرند . به طور کلی کرت ها را 50 و حداکثر 100 متر در نظر می گیرند . بعد از کاشت نهرهای مخصوص آبیاری احداث خواهد شد .
2- عمق بذر کاری
با توجه به اینکه یونجه محصولی دانه ریز است لذا عمق صحیح کشت بسیار مهم است بهمین خاطر بایستی با مقدار کافی خاک پوشانده شود یا رطوبت کافی برای جوانه زنی را فراهم آورد در عین حال بایستی عمق خاک به حدی باشد که اجازه رسیدن ساقه کوچک به سطح خاک را بدهد. عمق مناسب کاشت با توجه به نوع خاک متفاوت است . در خاک های با بافت سنگین عمق کاشت بایستی 6/0 تا 25/1 سانتی متر و در خاک های شنی 25/1 تا 5/2 سانتی متر باشد . زمانی که خاک رطوبت کافی داشته باشد ممکن است بذور یونجه سطحی تر نیز کشت شود . برعکس در خاک های خشک می بایستی عمق کاشت را بیشتر گرفت.
3- مقدار بذر مصرفی
میزان بذر مورد نیاز 12 تا 15 کیلوگرم د رهکتار در خاک های با شرایط خوب و نیز دستگاه مناسب می باشد . بذر بیشتر محصول بیشتری را تولید نخواهد کرد مگر اینکه شرایط کشت نا مساعد باشد به طور عادی میزان بذر کمتری در نواحی خشک استفاده شده است در حالی که در شرایط مطلوب کشت ممکن است میزان بذر بیشتری نیز مورد نیاز باشد . البته شرایط منطقه د رمیزان بذر مورد نیاز برای کشت موثر است . طولانی شدن دوره سرما ، آب و هوای مرطوب می تواند سبب از بین رفتن مقدار بیشتری از گیاهچه های یونجه شود. آب و هوای مرطوب می تواند سبب از بین رفتن مقدار بیشتری از گیاهچه های یونجه شود. اب و هوای خشک و گرم در زمان کاشت نیز می تواند جوانه زنی و استقرار بوته های یونجه را کاهش دهد. تحت شرایط عادی، فقط حدود 60 درصد بذور جوانه و تقریبا 60 تا 80 گیاهچه ها در سال از بین خواهند رفت.
4-3- داشت یونجه
1-4-3- آبیاری یونجه
یونجه گیاهی است که در برابر خشکی مقاومت نسبی دارد. با این حال محصول خوب در اراضی با خاک های مناسب و عمیق و اب فراوان تولید می شود . یعنی با توجه به میزان آبی که دریافت می کند محصول تولید می نماید. چنانچه در قسمت گیاه شناسی یونجه اشاره شد، یونجه دارای ریشه های عمیقی است به طوری که در شرایط مطلوب خاک و رطوبت ریشه هایش تا بیش از ده متر نفوذ می کند. بایستی توجه داشت که ریشه های فعال یونجه تا عمق یک تا سه متر نفوذ می کند. با این همه یونجه توان جذب رطوبت از منابع سطحی و عمیق خاک را دارد.
آب مورد نیاز یونجه بستگی به عوامل مختلفی مانند میزان تبخیر و تعریق ، ارقام مختلف یونجه ، حاصلخیزی خاک قابل دسترس بودن آب و اثرات متقابل این عوامل عمده دارد.
به طور کلی برای تولید یک تن ماده خشک ، یونجه نمیاز به 15 سانتی متر آب دارد. از این رو حداقل بارش پنج سانتی متر در هفته تا زمان برداشت برای تولید یونجه مورد نیاز است در جدول 1-3 میزان ای قابل جذب عادی و ظرفیت ذخیره ای برای خاک های مختلف نشان داده شده است .
برای تخمین ، کل ظرفیت ذخیره ای آب در دسترس یک خاک فرضی، حد وظرفیت آب ذخیره ای (ستون سمت راست) در عمق ناحیه ریشه ضرب می شود.
بسیاری از خاک های یونجه کاری ظرفیت نگهداری آب بیش از4/16 سانتی متر درمتر عمق دارند. خاک با ناحیه ریشه ای 8/1متر عمق می تواند 30 سانتی متر آب ذخیره نماید . اگرمحصول میزان آب در دسترس را خالی کند تحت استرس قرار گرفته و تا حدودی رشدش متوقف می شود . به طور کلی، زمانی که بیش از 60 درصد آب در دسترس خاک از ناحیه موثر ریشه خالی نشده بایستی مزرعه آبیاری شود. این بدان معناست که می بایستی محصول را بعد از این که 5/12 تا 15 سانتی متر آب استفاده شد، آبیاری گردد . مقدار خالص آب جایگزین شده در هر بار آبیاری می بایستی برابر مقدار آب استفاده شده باشد و دوره زمانی سپری شده قبل از این مقدار اب استفاده شده با توجه به فصل و شرایط اب و هوایی متغیر است .
الف ) کیفیت آب آبیاری
مانند اکثر محصولات ، افزایش عملکرد یونجه می تواند به طور معنی داری با کیفیت آب آبیاری تحت تاثیر قرار گیرد. وجود نمک های معدنی قابل حل در آب می تواند میزان انرژی لازم برای گیاه را با برداشت آب از خلل و فرج خاک افزایش دهد. بعضی از محصولات تحت تاثیر شوری آب قرار می گیرند . در این میان یونجه حساسیت متوسطی به شوری دارد .
زمانی که خاک های اشباع شده هدایت الکتریکی شان 2 میلی موس بر سانتی متر باشد کاهش محصول بروز خواهد کرد. با توجه به این ارقام ، عملکرد نسبی تقریباً به ازاء هر میلی موس بر سانتی متر افزایش در هدایت الکتریکی کاهش خواهد یافت و زمانی که هدایت الکتریکی به 16 برسد، میزان عملکرد به صفر خواهد رسید. بعضی از عناصر معدنی اثرات سمی بر روی یونجه به اثرات سمی سدیم در خاک و آب متحمل است. در شرایط غیر شوری ، یونجه اثرات سوئی از سدیم دریافت نمی کند. سدیم قابل تبادل بیش از 15 درصد سبب خراب شدن شرایط فیزیکی خاک می شود. همچنین یونجه به میزان عنصر بر B در آب آبیاری متحمل است. هیچ اثر سمی قابل مشاهده با سه میلی گرم در لیتر بر در آب آبیاری تا کنون مشاهده نشده است.
به طور کلی آب با کمی شوری بدون اینکه اثرات مضری روی یونجه داشته باشد می تواند برای آبیاری یونجه استفاده شود زیرا مقادیر زیاد آب استفاده شده سبب شسته شدن نمک به لایه های پائینی خاک می شود. کیفیت آب آبیاری نقش مهمی در تثبیت و استقرار محصول دارد. اگر به یونجه تازه کشت شده آب شور داده شود مشکلات جدی را ایجاد می نماید. طی جوانه زنی و سبز شدن، دانه ها حجم زیادی آب جذب خواهند کرد، با استفاده مکرر آب شور که بعدا تبخیر خواهد شد غلظت بالایی از نمک به بذر جوانه زده نفوذ کرده و در اطراف آنها باقی خواهد گذاشت. وجود غلظت بالای نمک در ناحیه جوانه زده بذر سبب می شود که انرژی بیشتری برای جذب آب به وسیله دانه ها مصرف شود و همچنین ممکن است نمک ها برای ریشه های جدید سمی باشد.
قبل از اینکه تولید یک سیستم آبیاری لحاظ شود یا آب آبیاری با شوری نامعلوم استفاده شود، توصیه می شود آب مورد استفاده برای تعیین مناسب بودن آن برای آبیاری یونجه آزمایش گردد. آب آبیاری را می توان با آزمایش خاک، آب و علوفه برداشت شده در آزمایشگاه های خاکشناسی بررسی نمود.
ب) روش های مختلف آبیاری یونجه
روش های متعدد و مختلفی برای آبیاری مزارع یونجه وجود دارد که مهم ترین آنها عبارتند از : آبیاری غرقابی ، آبیاری ردیفی، آبیاری بارانی و آبیاری زیر زمینی. لازم به ذکر است که هیچ کدام از این روش ها را نمی توان برای تمام شرایط کشت به کار برد.
نوع خاک روش آبیاری مورد استفاده را تحت تاثیر قرار می دهد. نفوذ پذیری خاک مقدار آب مورد استفاده را تعیین می کند که تا حد زیادی با بافت خاک مشخص می شود. در جدول 1-3 میزان نفوذ پذیری برای خاکهای با بافت های مختلف نشان داده شده است.
جدول 1-3 خصوصیات آبیاری برای بافت های مختلف خاک
بافت خاک میزان جذب (ساعت) آب قابل دسترس /ذخیره آن (به cmخاک)
رسی 1/0 96/60
لوم رسی سیلتی 3/0 056/67
لوم سیلتی 5/0 2/76
لوم 7/0 96/60
لوم شنی ریز 1 72/45
لومی ریزشن 5/1 528/33
شنی ریز 3 3/24
1- آبیاری غرقابی
روش متداولی است که کشاورزان به خوبی با آن اشنا هستند. بعد از تثبیت بوته های یونجه آبیاری غرقابی یکی از بهترین روش های آبیاری یونجه است و کشاورزان از آن استقبال می کنند. علت پذیرش آن از طرف زارعین وجود شیب های غیریکنواخت و کم و بیش زیاد در اراضی کشاورزی است که در چنین شرایطی با کرت بندی یونجه آب از کرتی به کرت دیگر هدایت می شود. نکته مهم در این نوع آبیاری این است که نبایستی آب به مدت طولانی راکد بماند زیرا سبب خفگی بوته های یونجه می شود. عیب عمده آبیاری غرقابی در اوایل کشت یونجه است به خاطر اینکه در این زمان به علت سله بستن، بذور جوانه زده نمی توانند از سطح خاک بیرون آیند . باید توجه داشت در چنین شرایطی بعد از گاو رو شدن زمین حتما آبیاری دوم انجام شود تا سله بستن مشکلی را برای یونجه بوجود نیاورد. (شکل 15-3)
شکل 15-3 آبیاری غرقابی یونجه
2- آبیاری ردیفی
به منظور جلوگیری از سله بستن هنگام جوانه زدن و سبز شدن دانه های یونجه امروزه این روش آبیاری انجام می شود. (شکل 16-3 ) برای این منظور آب در ردیف های ایجاد شده جریان یافته به طوری که روی پشته ها سوار نمی شود. در این روش بتدریج آب از ردیف ها به پشته ها نشت کرده و سبب خیس شدن کامل پشته می شود که اصطلاحا سیاه شدن می گویند.
شکل 16-3 آبیاری ردیفی یونجه
آبیاری ردیفی یا نشتی در مزارعی انجام می گیرد که زمین تخت و مسطح باشد . در این حالت به علت مسطح بودن زمین و نیز شیب مناسب آبیاری، دیگر نیازی به کرت بندی نیست در این حالت قطعات کشت شده ردیفی است و انتخاب طول ان بستگی به ساختمان خاک دارد. به طور کلی طول آن از پنجاه تا 150 متر متغیر است. این روش آبیاری در سبز شدن یکنواخت و صرفه جویی آب بسیار موثر بوده و با توجه به اینکه یونجه، زراعتی چند ساله است بعداً به علت حرکت ماشین آلات برداشت، ردیف ها پر شده و به آبیاری غرقابی تبدیل میشود.
3- آبیاری بارانی
این روش در اراضی شیب دار که امکان آبیاری غرقابی یا ردیفی نیست روش کارآمدی است و تنها روش آبیاری می تواند باشد. آبیاری بارانی با حفظ رطوبت خاک در سبز شدن بذور یونجه بیش از دو روش قبلی موثر است. از طرف دیگر در این روش آب بیشتر صرفه جویی شده و با توجه به اینکه ایران در منطقه خشکی از دنیا وقاع شده است لذا صرفه جویی بیشتر جز اولویت های بخش آب کشور به شمار می رود . به طور کلی آبیاری بارانی در اراضی شیب دار ونیز در خاک های سبک که ضریب نفوذ پذیری خاک بالاست کارایی زیادی می تواند داشته باشد . اما عیب عمده آبیاری بارانی عدم نفوذ به اعماق خاک است که در نهایت باعث به عمل آمدن بوته های ضعیف می شود. چنین بوته هایی در برابر عوامل زیان آور مانند علف های هرز، آفات و بیماری ها کمترین مقاومت را خواهند داشت. لذا توصیه می شود این روش در تلفیق با روش های دیگر با فراهم آوردن شرایط آبیاری انجام گیرد.
4- آبیاری زیر زمینی
در بعضی از کشورهای جهان با ایجاد کانال زیرزمینی و نصب لوله های در عمق 30- 5/37 سانتی متر زیر خاک ، سطح خاک مرطوب نمی شود و در نتیجه به طور قابل توجهی تبخیر آب کاهش و کارآیی آبیاری بهبود می یابد فاصله لوله ها بستگی به بافت خاک داشته ولی معمولا 150 تا 240 سانتی متر است. تهویه کافی و استفاده از جریان تند آب برای جلوگیری از گرفتگی لوله ها ضروری است. ضد عفونی دوره ای با اسید برای جلوگیری از رسوب گرفتگی و نیز ضد عفونی با کلر (برای حذف گرفتگی به علت رشد مواد بیولوژیک مانند باکتریهای لزج و جلبک ها ) لازم است. با نگهدار مناسب لوله ها ، چنین لوله هایی می تواند با کارایی بالا به مدت ده تا بیست سال استفاده شود.
در این روش کنترل دقیق زمان و مقدار آبیاری، کارایی استفاده آب را بهبود بخشیده و به علت نیاز به کارگر کم به رغم هزینه اولیه بالا آبیاری یونجه مورد توجه قرار گرفته است.کارایی بالای این سیستم ها آن را مخصوصا در نواحی که آب آبیاری محدود است یا جاهایی که آب و انرژی جهت پمپ نمودن خیلی گران است. قابل استفاده نموده است.
2-4-3- کوددهی یونجه
آزمایش خاک تنها روش تعیین وضعیت حاصلخیزی و PH خاک است برای تولید یونجه وجود حداقل 65 کیلوگرم در هکتار فسفر 350 کیلوگرم در هکتار پتاسیم و PH خاک نزدیک 7 ضروری است. اگر این مواد غذایی ضروری ناکافی باشد و یا PH خاک کمتر از 5/6 باشد عملکرد و طول عمر یونجه به طور معنی داری کاهش می یابد . بایستی PH نزدیک خنثی (7= PH) باشد. به طوری که باکتری Rhizobium بتواند نیتروژن مورد نیاز یونجه در این حد را تثبیت نماید در صورتی که آزماش خاک نشان داد که PH اسیدی است بایستی آهک استفاده نمود و در صورت نیاز به مواد غذایی قبل از کاشت فسفر و پتاسیم به خاک داده شود. در صورت نیاز به آهک و کود بایستی در 15 سانتی متری سطح خاک داده شود. عملکرد بالای یونجه ، مقادیر زیادی مواد غذایی را از خاک خارج می کند (جدول 2-3).
جدول 2-3 میزان مواد غذایی تقریبی و برداشت آن بوسیله بوته های یونجه با عملکرد 5 تن در هکتار
ماده غذایی میانگین ترکیب کیلوگرم در 5 تن علوفه خشک
نیتروژن (N) 0/3 136
فسفر (P2O5) 55/0 5/24
پتاسیم (K2O) 5/2 4/113
کلسیم (Ca) 2/1 4/54
منیزیم (Mg) 4/0 19
گوگرد (S) 28/0 7/12
یونجه مانند گندم و سایر محصولات نمی تواند خاک های اسیدی را تحمل کند. PH خاک می بایستی بالاتر از 2/6 باشد تا شرایط مناسب با باکتری تثبیت کننده نیتروژن را فراهم کند. گندم به خوبی در خاک های با 5/5 =PH نشو و نما می کند در حالی که تولید یونجه در 5/5 = PH ، 50درصد کاهش می یابد و همچنین یونجه در خاک های با 5=PH نمی تواند مستقر شود. به طور کلی عملکرد و کیفیت یونجه در خاک اسیدی کاهش می یابد.
زمانیکه PH خاک کمتر از 2/6 است بایستی حداقل یک تن ECCE (کربنات کلسیم موثر معادل) در عمق 10-15 سانتی متر خاک قبل از کشت داده شود. با توجه به میزان اسیدی بودن خاک خاک های نوع لومی ورسی ممکن است چندین تن آهک در هکتار لازم داشته باشند. از آنجای که چندین ماه طول می کشد آهک با خاک واکنش نشان دهد لذا بهتر است حداقل یکسال قبل از کشت یونجه به خاک داده شود . برای اینکه به مدت سال یونجه با عملکرد حدود 11 تن در هکتار داشته باشید 6/6 تا 1/11 تن آهک لازم است که در این حالت PH خاک کاهش زیادی پیدا نمی کند .
حتی اگر خاک تحتانی اسیدی نباشد نمی توان آن را جایگزین خاک سطحی نمود چونکه غالب فعالیت باکتری ها تثبیت کننده نیتروژن در 15 سانتی متر سطح خاک است. اگریونجه توان جذب ترکیبات ضروری (پتاسیم ، کلسیم و منیزیم) در خاک را داشته باشد. استفاده مناسب از آهک قبل از کاشت برای تنظیم PH تا 7 برای عرضه کافی عناصر برای طول عمر یونجه ضروری است.
1-2-4-3- کودها
1) نیتروژن (N)
مقدار نیتروژن برای استقرار گیاهچه یونجه 20 تا 30 کیلوگرم در هکتار است. این مقدار نیتروژن غالبا در شهریور مخصوصا در اراضی که بعد از گندم در طول تابستان در آیش بوده در دسترس قرار می گیرد . به محض اینکه گیاهچه های یونجه گره های تثبیت نیتروژن را در ریشه ها تشکیل داد، آنها می توانند نیتروژن مورد نیاز خودشان را از اتمسفر جذب نمایند به طوری که نیتروژن بیشتری برای استقرار یونجه لازم نمی شود . تثبیت نیتروژن در نتیجه فعالیت همزیستی یونجه و باکتری Rhizobiumاست برای اینکه همزیستی اتفاق بیافتد ، تلقیح مناسب بذر با باکتری مهم است تا اینکه باکتری تثبیت کننده نیتروژن فعال بشود . واکنش یونجه به کود ازته بعد از استقرار علامتی است که نشان می دهد که یا خاک می توان تعیین کرد که مشکل خاک اسیدی بودن است یا عدم فعالیت باکتریها .
پیوست
تثبیت ازت در یونجه :
چنانچه اشاره شد یونجه توانایی قابل توجهی در تولید محصول فراوان دارد و در عین حال غذایی خوشخوراک و مغذی است و نیز در محدوده وسیعی از شرایط اقلیمی و در خاکهای مختلف رشد و نمو می نماید. بدون شک عوامل بسیار زیادی در کسب این خصوصیات موثر هستند که در این میان موجودات ذره بینی همزیست و باکتریهای غده ای شکل که ازت آزاد موجود در جو زمین را تثبیت می کنند قابل ذکر است .
مطالعات اولیه نشان داد که تعداد زیادی از باکتریهای تثبیت کننده ازت وجود دارد و تعداد زیادی از گیاهان خانواده لگومینوز نیز وجود دارند که هر کدام باکتریهای منحصر بفرد خود را دارند. لذا مشخص گردید که باکتریهای تثبیت کننده ازت نژاد بخصوص دارند که هر نژاد توانایی آغشته کردن یک یا چند گیاه لگومینوز را دارند.
باکتریهای تثبیت کننده ازت در ریشه یونجه Rhizobium meliloti است این باکتری به خانواده Rhizobiaceae تعلق دارد. باکتری میله ای شکل، باریک و هوازی گرم منفی، متحرک و هاگ تولید نمی کند این باکتری پوشش یکنواختی از تاژک دارد. در روی خمیر مایه یا مالت بیشترین رشد را داشته و ازآن می توان بعنوان محیط کشت استفاده نمود کلیه نژادهای باکتری Rhizobium در محیطهای قلیایی مقاومت یکسانی دارند ولی به محیط اسیدی بسیار حساس هستند.
تشکیل گرده :
توانایی نژادهای باکتری Rhizobium در تولید و تشکیل غده خاصیت اکودن یا آغشته کردن می نامند . بعد از آغشته کردن بذر با باکتری و جوانه زدن بذر باکتری از طریق تارهای ریشه وارد آن می شود. با این عمل بتدریج ریشه تغییر شکل داده و موجدار می گردد بعد از آلودگی به باکتری غده شروع به تشکیل شدن می دهد که در این فرآیند عوامل بسیاری دخالت دارند و لازم به ذکر است که تعداد کمی از تارهای آلوده شده ریشه تبدیل به گره یا غده می شود (حدود 1 تا 5 درصد) بعد از آلودگی ریشه به باکتری تا مغز آن نفوذ کرده و سریعا سبب تقسیم سلولی می گردد و باکتری آزاد می شود با آزاد شدن باکتری سلولهای بیشتری آلوده شده لذا غدد جدید تشکیل می شوند . غده های تشکیل شده قدرت تثبیت ازت خیلی کمی دارند یا اصلا چنین توانایی ندارند که عواملی در میزبان وخود باکتری چنین خصوصیتی را تعیین می نماید .
غده های تثبیت کننده ازت یونجه بصورت خوشه ای در روی ریشه های اولیه قرار می گیرند (شکل ....) وقتی از غده ها برش عرضی تهیه شود مرکز آنها برنگ صورتی و قرمز دیده می شود که رنگ قرمز بعلت لگ هموگلوبینی است که پروتئین حاوی آهن است چنین حالتی در غده های تثبیت کننده، ازت دیده می شود چون که تغییر رنگ به سبز نشان از تغییر هموگلوبین به کوگلوبین است که هنگام توقف تثبیت ازت یافساد و غده ها بوجود می آید با توجه به اینکه یونجه گیاهی است که در سال چندین بار برداشت می شود سهواً گره های تثبیت کننده ازت بعد ازهر چینی ریخته و گره های تازه با رشد گیاه تشکیل می شوند.
آغشته کردن بذر یونجه به باکتری :
با توجه به نقش و اهمیتی که باکتری های تثبیت کننده ازت در رشد و نمو یونجه دارند عملا هنگام برداشت یونجه با کتری با بذر یونجه با خاک آغشته می شود که این عمل را تلقیح نیز می گویند . در گذشته تلقیح از طریق خاک انجام می گرفت ولی امروزه با توجه به اینکه آغشته کردن بذر هم آسانتر و هم موثرتر است انجام می گیرد. برای این کار باکتری آماده که بصورت های مختلف پودر، مایع بیرنگ و یا آلوده به روغن در بازار وجود دارد را بصور مختلف مورد استفاده قرار می دهند. یکی از معمول ترین آنها روش تعلیق باکتری است که در این حالت باکتری بصورت پودر را درحدود 1300 میلی متر آب (برای حدود 50 کیلوگرم بذر) حل کرده و سپس درست قبل از کاشت ، با کتری را با بذر مخلوط می کنند .
برای افزایش کارایی و جلوگیری از مرگ و میر باکتری ها ، بذور یونجه را با برخی مواد قندی مانند سوکوروز و مالتوز مخلوط می کنند تا اثر عوامل نامساعد موجود در روی بذر و نیز خاک کاهش یابد .
چنانچه قبلا بیان شد یونجه محصولی است که بازدهی خوبی در خاکهای آهکی داشته و در خاکهای اسیدی غالبا محصول قابل قبولی تولید نمی نماید . برای افزایش تولید یونجه در خاکهای اسیدی یکی از روشهای موثر استفاده از باکتری های تثبیت کننده ازت است با توجه به اینکه R=meliloti نژادی حساس در برابر محیط های اسیدی است.
برای استفاده بایستی میزان آغشته شدن به باکتری را حداقل 1000 بار افزایش داد (یعنی اگر در شرایط عادی 4000 تا 5000 باکتری در روی هر بذر قرار می گیرد این میزان بایستی به 4000000 تا 5000000 برسد).
از طرف دیگر بذور یونجه را با محلول های مخصوص غذایی آغشته کرده و سپس آن ها را روی پودر کربنات کلسیم یا سنگ آهک می غلتانند تا پوششی از آهک بطور کامل در سطح بذور تشکیل شود. این عمل باعث خنثی شدن حالت اسیدی در محیط بذر می شود.
2) فسفر و پتاسیم (K,P)
برداشت 5 تن یونجه در ایکر بیش از 50 پوند در ایکر فسفات و 250 پوند در ایکر پتاس (k2O) را هر ساله از خاک خارج می کند. معمولا خاک توان عرضه مقداری از این مواد غذایی را دارد و در غالب موارد فسفر پتاسیم (یا هر دو ) قبل از استقرار و هنگام مستقر شدن یونجه لازم است.
میزان حاصلخیزی K,P و نیاز به آهک د رخاکهای شنای در مزارع یونجه نسبت به سایر محصولات زودتر تغییر می کند . بهترین روش برا ی تعیین مقدار فسفات (P2O5) و پتاس (K2O) مورد نیاز آزمایش خاک است . مقدار فسفر و پتاسیم مورد نیاز در ایالات متحده بر اساس جدول کالیبراسیون تعیین و مطابق جدول (3-3) می توان از آن به عنوان مدل استفاده کرد.
جدول 3-3 کالیبراسیون تست خاک برای فسفر (P2O5) و پتاسیم (K2O)
کمبود
هکتار / کیلوگرم پتاسیم شاخص تست خاک کمبود P2O5
هکتار / کیلوگرم فسفر (P2O5)
شاخص تست خاک
7/211 0 2/151 0
75/158 75 4/113 10
9/105 125 6/75 20
5/60 200 4/45 40
9/18 300 ندارد 65
ندارد 350 ___ ـــــ
چنانکه در این
طرح توجیهی تولید پودر و پلت یونجه ف با فرمت ورد 62 صفحه ، دارای تصاویر دستگاه ها و ماشین الات
مقدمه و عناوین :
1- معرفی محصول
یونجه(lucern)
یونجه نباتی علوفه‌ای است که امروزه کشت آن بسرعت توسعه یافته و سطح کشت زیادتری را بتدریج اشغال خواهد نمود. این نبات دارای سابقه تاریخی بسیار قدیمی میباشد که قدمت آن به ابتدای تاریخ تمدن می‌رسد.مبداء یونجه منطقه خاور نزدیک و آسیای مرکزی است. بنا به نظر وافیلوف روسی مبداء یونجه مرکز خاور نزدیک، آسیای صغیر، قفقاز، ایران و مناطق کوهستانی ترکمنستان است. به علت اهمیت آن زودتر از هر گیاه علوفه‌ای دیگر اهلی شده است. یونجه در مناطق دارای آب و هوای قاره‌ای مشخص سرد و تابستان‌های گرم و خشک رشد و تکامل یافته است. یک بهار دیررس و تابستان کوتاه از مشخصات آب و هوای قاره‌ای است. این خصوصیات آب و هوایی یا منطقه سازش یونجه در کشور ایران شامل نواحی سردسیر یا مناطق غربی کشور است. احتمالا موفقیت اصلی این گیاه را میتوان در داشتن سیستم ریشه آن دانست. در نتیجه تکامل رابطه همزیستی بین گیاه و باکتری ریزوبیوم، گیاه یونجه به یک منبع ازت دسترسی می‌یابد که بعد از گذشت چند هفته این گیاه دیگر به ازت خاک بستگی نخواهد داشت. به علاوه یونجه به دلیل داشتن ریشه عمیق و راست توانایی کسب رطوبت قابل جذب را از اعماق زمین ( تا حدود 5 متر و بیشتر)دارد. این امتیاز امکان نجات گیاه را از خطر طولانی بودن خشکی فراهم می‌سازد. همچنین یونجه می‌تواند در شرایط خشکی وسرما به رشد و نمو خود ادامه دهد. ساقه‌های خزنده روی زمین یا استولون، ریشه‌های خزنده زیر زمینی یا ریزوم و طوقه به خاک نشسته یونجه مقاومت این گیاه را در مقابل سرمای سخت، زمستان و یخبندان افزایش میدهد و ادامه حیات یونجه را در برابر عوامل فوق تضمین می‌کند.
مبدا اولیه یونجه در ایران:
گیاه شناسی یونجه:
نامهای غربی یونجه
کشت یونجه:
طرق کشت:
آبیاری یونجه:
ارقام مختلف یونجه‌های ایرانی
پودر و پلت یونجه 15331132
کنترل‌های انجام گرفته در مبادی ورودی
هزینه‌های اخذ شده از طرف سازمان های ذیربط
مصرف پودر یونجه در طیور
علوفه یونجه به علت کیفیت بالا به عنوان ملکه گیاهان علوفه‌ای مشهور است با این وجود در صورت عدم دسترسی ویا کمبود یونجه میتوان برخی دیگر از علوفه را جایگزین آن نمود. علوفه‌های جایگزین یونجه بشرح زیر می‌باشند:
اسپرس
شبدر قرمز
شبدر سفید
شبدر ایرانی
شبدر مصری
شبدر لاکی
سایر گیاهان علوفه‌ای جایگزین یونجه
نکته: کلیه علوفه جایگزین یونجه قابلیت تبدیل به پودر و پلت را داشته و مراحل و ماشین آلات مورد نیاز در این خصوص کاملا مشابه یونجه میباشد.
ب- وضعیت عرضه و تقاضا
2-1و 2-2- بررسی واحدهای فعال در زمینه تولید پودر و پلیت یونجه :
1-2و 2-2- بررسی وضعیت طرح‌های جدید و طرح‌های توسعه و در دست اجرا:
بررسی روند واردات محصول از آغاز برنامه سوم
بررسی روند صادرات محصول از آغاز برنامه سوم
2-6- بررسی نیاز به محصول یا اولویت صادرات تا پایان برنامه چهارم
1- بررسی اجمالی تکنولوژی و روشهای تولید و عرضه محصول در کشور و مقایسه آن با دیگر کشورها
مواد اولیه مورد نیاز برای ساخت پلت یونجه:
طرح خط تولید پودر و پلت یونجه
روش تولید پودر و پلت یونجه:
عملیات پلت کردن موفقیت آمیز بستگی به چند عامل دارد که شامل:
3-1- محوطه سازی:
3-2- ساختمان:
3-3- ماشین آلات :
لیست دستگاه‌های مورد استفاده و قیمت آنها(هزار ریال)
3-4- تاسیسات:
میزان هزینه ای تاسیسات مورد نیاز طرح به شرح زیر برآورد میگردد.
3-5- وسائط نقلیه:
3-6- تجهیزات و وسایل اداری و خدماتی:
3-7 - هزینه‌های متفرقه و پیش بینی نشده:
3-8- هزینه‌های قبل از بهره‌برداری
3-9- برآورد حقوق و دستمزد:
3-10- برآورد آب، برق، سوخت و ارتباطات
3-11- هزینه‌های تعمیر و نگهداری و استهلاک
3-12- هزینه‌های ثابت و متغیر تولید
6- وضعیت تامین نیروی انسانی و تعداد اشتغال
این طرح کارآفرینی به توجیه فنی ، مالی و اقتصادی کشت یونجه و تولید علوفه در مساحت 100 هکتار و با ظرفیت تولید 800 تن در سال میپردازد.
فایل PDF