مدار کلید یک پل کار شماره 1
کلید یک پل:
این کلید در دو نوع توکار و روکار ساخته می شود همانطور که از نام آن پیداست این کلید دارای یک پل یا بعبارت دیگر یک دکمه برای قطع و وصل و یک مسیر برای جریان است.
دکمه قطع و وصل ممکن است بصورت فشاری بالا و پائین یا دوار باشد بوسیله این کلید فقط می توان یک مسیر جریان را قطع کرد.
محفظه و سایر قسمتهای عایق این کلید از جنس پلاستیک یا کائوچو مخصوص است که می تواند ولتاژ معینی را تحمل کند.
موارد استفاده از این کلید در اطاقهای کوچک، انباری، حمام، آشپزخانه و توالتها است.
مدار الکتریکی کلید یک پل یا جعبه تقسیم و پریز با کنتاکت
الف: نمای حقیقی مدار
ب: نمای فنی مدار
ج: نمای مسیر
تمرین
تعداد سیمهای هر قسمت از نماهای قسمتی بالا را با کشیدن خطوط کوتاه مایل مشخص کنید.
سوال
1- کلید چیست؟
2- کلید یک پل در کجا استفاده می شود؟
3- سیم فاز یا سیم نول را به کلید می آورند چرا؟
4- یا بوسیله کلید یک پل می توان دو لامپ را با نور کامل روشن کرد؟ چگونه؟
تمرین
1- نمای حقیقی مدار روشنائی یک اطاق که بوسیله دو کلید یک پل چهار لامپ را روشن کنند و دو پریز برق و یک جعبه تقسیم طرح کنند
2- مداری طرح کنید که بوسیله 3 کلید یک پل 3 لامپ را یکی بعد از دیگری روشن کنند مثلا اگر لامپ شماره یک خاموش باشد لامپهای شماره 2 و 3 روشن نشود
کار شماره 2
مدار کلید دو پل:
برای روشن و خاموش کردن دو دسته لامپ بکار می رود چون کلید عمل دو کلید یک پل را انجام می دهد از این جهت آنرا کلید دو پل می نامند و برای اتصالسر سیمها از سه عدد پیچ که یکی از آنها مشترک می باشد و با علامت مخصوصی مشخص گردیده است.
باید توجه داشت که سیم ورودی کلید (سیم فاز) به پیچ مشترک وصل می شود و هر یک از آن دو پیچ بوسیله یک سیم به لامپهای مربوط بخود وصل می شود.
کار شماره 2: مدار الکتریکی کلید دوپل با جعبه تقسیم و پریز با کنتاکت محافظ
تمرین
تعداد سیمهای هر قسمت از نماهای فنی بالا را با کشیدن خطوط کوتاه مایل مشخص کنید.
سوال
1- کلید دو پل یعنی چه؟
2- فاز ورودی به کلید دوبل بکدام کنتاکت وصل می شود؟
3- موارد استفاده از کلید دو پل در چه جاهای است؟
4- آیا با از کار افتادن یک پل از کلید دو پل پل دیگر آن قابل استفاده است؟
5- اگر کنتاکت مشترک کلید دو پل معیوب شود کلید قابل استفاده است؟
6- مزیت کلید دو پل بر یک پل چیست؟
7- آیا می توان از هر کنتاکت کلید دو پل بعنوان مشترک استفاده کرد؟
تمرین
مطلوبست سیم کشی یک اطاق پذیرائی با دو عدد لوستر(2 3) با کلیدهای دو پل و تک پل و همچنین با تعدادی چراغ دیواری بطوریکه دو چراغ دیواری از یک نقطه فرمان بگیرند لازم بتوضیح است که هر کلید یک عدد پریز نصب شود.
کار شماره 3
مدار کلید تبدیل:
کلید تبدیل دارای سه پیچ اتصال می باشد که یکی از آنها پیچ مشترک بوده که در هر صورت بیکی ازدو پیچ دیگر وصل می باشد و با فشار دادن دکمه روی آن به پیچ دیگر وصل شده و از پیچ قبلی آزاد می گردد.
این کلید برای روشن و خاموش کردن یک لامپ او دو محل مختلف بکار می رود مانند راهروها، راه پله ها و غیره و طبق شکل سیم فاز مشترک کلید اول و از پیچهای غیرمشترک کلید اول به دو پیچ غیر مشترک کلید دوم وصل و ازمشترک کلید دوم به یک سر لامپ و از سر دیگر لامپ به نول متصل می گردد.
کار شماره 3: مدار الکتریکی کلید تبدیل به جعبه تقسیم و پریز با کنتاکت محافظ
تمرین
تعداد سیمهای هر قسمت از نماهای فنی بالا را با کشیدن خطوط کوتاه مایل مشخص کنید.
سوال
1- کلید تبدیل چه کاری انجام می دهد؟
2- کلید تبدیل در کجا استفاده می شود؟
3- کلید تبدیل چه فرقی با کلید دو پل دارد؟
4- کلید تبدیل از چند نقطه می تواند لامپ را روشن و خاموش کند؟
5- آیا فاز نول را می توان به کلید تبدیل آورد؟ اگر بیاوریم صحیح است؟
6- فرق بین کلید تبدیل و یک پل چیست؟
7- مدار کلید یک پل و کلید تبدیل در کجا استفاده می شود؟
تمرین
1- مطلوبست سیم کشی یک راه پله که از دو نقطه تمام چراغهای آن روشن و خاموش شود بطوریکه راه پله دو طبقه بوده و در هر طبقه دو عدد چراغ روشن می شود و همچنین بالای سر درب هر آپارتمان یک چراغ مجزا روشن می شود و همچنین بالای سر درب هر آپارتمان یک چراغ مجزا روشن شود.
2- سیم کشی یک اطاق مطالعه در صورتیکه با خاموش کردن چراغ اصلی اطاق مطالعه چراغ مطالعه روشن شود و بالعکس و با خاموش کردن کلید اصلی کل چراغها خاموش شود چراغ اصلی لوستر با 3 عدد لامپ 100 واتی می باشد.
کار شماره 4
مدار کلید صلیبی:
می دانیم که برای قطع و وصل یک لامپ از دو محل از دو کلید استفاده می گردد و حال اگر بخواهیم لامپی را از سه محل مختلف روشن و خاموش کنیم احتیاج بیک کلید صلیبی می باشد که بین دو کلید تبدیل قرار می گیرند و نحوه اتصال آن طبق شکل می باشد.
کار شماره 4: مدار الکتریکی دو کلید تبدیل و یک کلید صلیبی همراه با جعبه تقسیم و پریز (کنترل یک لامپ از سه نقطه)
تمرین
تعداد سیمهای هر قسمت از نماهای فنی بالا را با کشیدن خطوط کوتاه مایل مشخص کنید.
سوال
1- کلید صلیبی چیست؟
2- کلید صلیبی از چند کنتاکت تشکیل شده؟
3- آیا کلید صلیبی به تنهائی می تواند لامپی را روشن و خاموش کند؟
4- آیا کلید صلیبی می تواند لامپ را از دو نقطه روشن و خاموش کند؟
5- کلید صلیبی چه فرقی با کلید تبدیل دارد؟
6- کلید صلیبی در کجا استفاده می شود؟
تمرین
1- مطلوبست سیم کشی یک راه پله چهارطبقه با کلیدهای مربوطه در صورتیکه در هر راه پله دو عدد چراغ با هم روشن شوند و همچنین در طبقات دوم و سوم یک عدد پریز نصب می شود
کولر آبی (کار شماره 9)
سیستمهای خنک کننده معمولا علاوه بر قسمت تهویه قسمت دیگری که تولید باد کرده و هوای مطبوع را به داخل محیط هداست می کند را نیز دارا می باشد.
کولرهای آبی یکی از سیسمتهای خنک کننده می باشد که توسط آب پوشالهای اطراف را مرطوب کرده و توسط قسمت حلزونی هوای مطبوع را جاری می سازد.
طریقه اتصال مدار تک فاز بدون خازن که در کولرهای مدل 3000 تا 4500 مورد استفاده قرار می گیرد در شکل نشان داده شده است.
قابل ذکر است که بعضی از کلیدها حالات 1 و 3 خود به هم وصل کرده اند. در غیر اینصورت باید این عمل را توسط یک سیم کوتاه انجام دهید.
سوال
1- هنگامیکه کولر باد گرم می دهد اشکال در چیست؟
2- آیا می توان سیم فاز را مستقیما به موتور کولر وصل کرد؟
3- آیا می توان یک کولر را از دو قسمت بواسطه دو کلید خاموش و روشن کرد (مانند حالت تبدیل) چرا؟
4- آیا می توان بجای کلد مخصوص کولر از سه عدد کلید یک پل استفاده کرد در صورت امکان طرح کلید را بکشید؟
تمرین
توسط یک کلید حرارتی (ترموستات) مدار کولری را بکشید تا هنگام تنظیم درجه حرارت دلخواه بر روی آن کولر بطور اتوماتیک هوای محیط را در همان درجه ثابت نگه دارد.
کار شماره 6
لامپ فلورسنت:
شکل زیر مدار یک لامپ فلورسنت را نشان می دهد که تشکیل شده است از:
1- لامپ با دو الکترود
2- استارت
3- سلف
4- کلید
حال به تشریح شماره 1 و 2 می پردازیم و کار سلف را بعدا توضیح خواهیم داد.
1- لامپ:
الف – داخل لوله لامپ توسط فنر نازکی از مواد فلورسنت که بر حسب نوع ماده فلورسنت رنگ نورهای مختلف می تواند تشعشع کند پوشیده است.
ب – جهت سهولت روشن شدن آن لوله فلورسنت از هوا تخلیه شده و گاز نادری تحت فشار 2 تا 3 میلیمتر جیوه درون آن است (گاز آرگون) در این لامپ قطره ای جیوه قرار داده شده است.
کار شماره 6: مدار الکتریکی لامپ فلورسنت همراه با کلید یک پل و جعبه تقسیم
2- استارت:
الف – ساختمان آن تشکیل شده از 1- الکترود ثابت 2- الکترود بیمتالی 3- گاز نادر آرگون یا نئون در شیشه استارت (شیشه دو الکترود و گاز نادر را در خود دارد) 4- خازن: که برای جلوگیری از اثر امواج رادیوئی و غیره است.
مکانیزم روشن شدن لامپ:
هنگامیکه کلید K را می بندیم ولتاپ که در دو سر الکترود ثابت و الکترود بی مثال استارت قرار می گیرد برای تخلیه الکتریکی داخل آن کافیست پس از تخلیه الکترود بی متالی استارت گرم شده و به الکترود ثابت آن می چسبد و به مدار الکترود های B,A لامپ اصلی گرم می شود و تولید الکترون می نماید، اما از طرفی چون بی متال استارت به الکترود ثابت استارت چسبیده است دیگر تخلیه الکتریکی بین بی متال و الکترود ثابت صورت نمی گیرد یعنی بی متال که در اثر تخلیه الکتریکی گرم شده بود حالا سرد می شود و مدار سری را قطع می کند قطع آنی جریان در دو سلف باعث ایجاد ولتاژ زیادی می نماید و چون این ولتاژ در دو سر الکترودهای B,A قرار می گیرد باعث تخلیه الکتریکی در لوله بین B,A می شود و لامپ روشن می گردد.
سیم پیچ سلف دو عمل انجام می دهد 1- ولتاژ را تا حد معین بالا برده تا تخلیه بین دو الکترود B,A بوجود آید 2- جهت محدود نمودن جریان بعد از روشن شدن لامپ، توضیح اینکه بعد از تخلیه ولتاژ زیاد در مدار باعث اتصال کوتاه شده و جریان اتصال کوتاه زیاد می گردد و می دانیم که سلف با تغییر مخالفت نموده و جریانرا محدود می نماید.
علت تشعشع نور:
بعضی از مواد دارای این خاصیت هستند که اگر اشعه ماورا بنفش بر آنها بتابد انرژی آنرا جذب کرده و قسمتی از آن را بصورت نور تشعشع می نماید این خاصیت را ظور سانس می نامند و در لامپ فلورسنت از آن استفاده می کند.
نتیجه اینکه باید اشعه ماورا بنفش در داخل لامپ بوجود آید تا نور مرئی تشعشع کند و اینکار بعهده بخار جیوه است بدینصورت: تخلیه الکتریکی در بخار جیوه در فشار کم تولید اشعه ماورا بنفش می کند (بخاطر برخورد اجتناب ناپذیر الکترونهای ساطع شده از الکترونهای B,A با ذرات غیرالکتریکی گاز که همان اتمهای خنثی هستند) و اگر جسم ظور سانس در معرض این اشعه قرار بگیرد نور تولید می کند.
نور جذب اشعه توسط ماده فلورسانس، اشعه ماورا بنفش در بخار جیوه، تخلیه الکتریکی داخل لامپ
سوال
1- چرا وقتی که کلید را خاموش می کنیم لامپ مهتابی با نور کمی روشن می شود و چشمک می زند علت چیست؟
2- وقتی لامپ روشن می کنیم صدای شبیه زنبور (وزوز) از لامپ شنیده می شود عیب در کجا است؟
3- در موقع روشن بودن لامپ اگر استارتر را از مدار خارج کنیم چه اتفاقی می افتد؟
4- اگر لامپ مهتابی روشن نشود عیب از کجاها می تواند باشد؟
5- اگر چوک (ترانس) سوخته باشد لامپ روشن می شود چرا؟
6- آیا می شود برای لامپ مهتابی 20 ولتی از چوک 40 واتی استفاده کنیم چگونه؟
7- در یک لامپ فلورسنت 40 واتی می شود بجای استارتر 40 واتی از دو استارتر 20 واتی استفاده کرد چگونه؟
تمرین
1- مدار زیر را طرح و روی تخته کار نصب کنند بطوریکه لامپهای 20 واتی در یک قاب قرار بگیرند و با کلید تبدیل روشن و خاموش شوند و لامپهای 40 واتی با کلید یک پل روشن و خاموش شوند وسایل لازم بشرح زیر می باشد.
1- لامپ 20 واتی 2 عدد
2- لامپ 40 واتی 2 عدد
3- استارتر 20 واتی 2 عدد
4- استارتر 40 واتی 2 عدد
5- چوک 40 واتی 30 عدد
مدار اف اف، کار شماره 8
اف اف از 3 قسمت اصلی تشکیل شده است:
1- درب باز کن 2- دستگاه مکالمه 3- دستگاه تغذیه.
1- درب باز کن برقی دستگاهی است که بوسیله زنجیری به قفل درب متصل می شود در این دستگاه از خاصیت مغناطیسی استفاده شده است بطوریکه با فشار دادن یک دکمه از داخل منزل زنجیر متصل می شود و درب باز می گردد.
2- دستگاه مکالمه:
همراه با درب باز کن دستگاه مکالمه نیز نصب می گردد که می توان بوسیله آن از داخل با خارج از منزل تماس گرفت بطوریکه گوشی و دهنی (میکروفن) در داخل و میکروفن و بلندگو در خارج منزل نصب می شود ضمنا زنگ اخبار در داخل و شاسی آن در خارج از ساختمان کار گذار می شود.
در شکل زیر یک میکروفن و یک گوشی که بوسیله باطری (جریان مستقیم) کار می کند نشان داده شده است که یک نفر می تواند صحبت و دیگری می تواند از جای دیگری گوش کند، در یک گوشی و میکروفن در یک طرف و یک گوشی و میکروفن در طرف دیگر بهم مربوط هستند با فشار کلید دو نفر می تواند از دو طرف با هم صحبت کنند.
3- دستگاه تغذیه:
چون برای دستگاه مکالمه برق مستقیم با ولتاژ کم و برای دستگاه درب بازکن برق متناوب احتیاج است بدین منظور از یک ترانسفورماتور یکسوکننده برای دستگاه مکالمه و از همان ترانس برای درباز کن استفاده می شود (ثانویه ترانس سه سر دارد) بطوریکه برق 220 ولت تبدیل به 12 ولت متناوب برای قفل بازکن و زنگ 6 ولت مستقیم برای دستگاه مکالمه بکار می رود.
سوال
1- در مدار مکالمه چرا از ولتاژ DC استفاده می شود؟
2- اگر درب بازکن 12 ولت را به ولتاژ 220 ولت وصل کنیم چه اتفاقی می افتد؟
3- چگونه می توان تشخیص داد سیم پیچ بویین درب بازکن سوخته یا سالم است؟
4- اگر هیچکدام از مدارهای اف اف، درب بازکن، مکالمه و زنگ کار نکنند عیب از کجا می تواند باشد؟
5- به چه طریق ولتاژ AC در ترانس را به DC تبدیل می کنند؟
6- ولتاژهای خروجی منبع تغذیه اف اف چقدر است؟
7- اگر مدار مکالمه کار کند و مدارهای زنگ و درب بازکن کار نکند عیب از کجاست؟
تمرین
مدار اف اف یک ساختمان سه طبقه را طراحی کنید بطوریکه در هر طبقه علاوه بر اینکه از جلوی درب حیاط زنگ اف اف بصدا درآید از درب ورودی طبقه ها نیز زنگ اف اف بصدا درآید.
کلیدها
متناسب با نوع کاری که کلید در مدار انجام می دهد انواع بسیاری دارد بطور کلی کار کلید در مدار قطع و وصل جریان الکتریکی است برای متوقف کردن جریان باید حداقل یکی از سیمهای حامل جریان در یک فاز و سه رشته در سه فاز قطع شود پس از قطع شدن سیم دیگر الکترون از مدار عبور نمی کند و دستگاه از کار میافتد برای بکار انداختن مجدد دستگاه باید مسیر جریان قطع شده بحالت اول برگردد بعضی مدار بسته شود با توجه به توضیح مختصر فوق اکنون بشرح نمونه هایی از انواع کلیدها می پردازیم.
1- کلید ساده
کلید ساده کلیدی است که برای استفاده از آنها فقط از نیروی مکانیکی استفاده می شود مانند کلید یک پل – دو پل – ستاره مثلث و چپ گرد – راست گرد – شاسی استارت استوب و غیره...
که این نوع کلیدها باز به دو دسته تقسیم می شوند یک دسته آنهایی که کارشان لحظه ای است که این نوع کلید برای انجام عمل آنها یک نیروی مکانیکی دائم می خواهند و هرگاه این نیرو قطع شود کلید هم قطع می شود یا مانند استارت (شاسی) که یک نوع دیگر از این کلیدها مانند شکل زیر است که عکس شاسی استارت عمل می کنند یعنی زمانی که نیرو به آنها وارد نمی شود کلید وصل است و زمانی که نیرو به آنها وارد می شود مدار را قطع می کنند مانند (شاسی استوب) این نوع کلیدهای لحظه ای که شرح کامل در قسمتهای بعدی داده شده اند.
12- کلید با برنامه
توسط این کلیدها، می توان برنامه های از قبیل تنظیم شده ای را در مدارهای فرمان پیاده نمود.
ساختمان این کلید از نوع زبانه ای بوده و با تنظیم محل زبانه ها و یا شیارها در روی کلید می توان در مراحل و زمانهای مختلف مداری را قطع و وصل نمود.
نیروی مکانیکی این کلید، معمولا توسط یک موتور یک فاز تامین می شود بطوریکه با گردش موتور، محور کلید با سرعت ثابتی می چرخد، مورد استفاده این نوع کلیدها در ماشین لباسشوئی اتومکانیک و دستگاههای صنعتی می باشد.
در شکل (2-16) عکس یک کلید با برنامه نشان داده شده است.
13- کلید محدود کننده (لیست سویچ یا میکرو سویچ)
از لیست سویچ در مدارهای فرمان برای کنترل و محدود کردن حرکت قسمتهای مکانیکی، تغییر جهت حرکت و در تایمرها و شناورها و... بعنوان کلید برای قطع یا وصل استفاده می شود، ساختمان این کلید مانند شستی بوده و توسط سیستم متحرک، به آن نیروی فشاری وارد شده و یا کشیده می شود، بهمین دلیل سر اهرم متحرک آن مانند شکل (2-17) بفرم های مختاف ساده – قرقره ای – گلوله ای و غیره می باشد، در میکرو سویچ، نیز مانند شستی، با برطرف شدن نیروی مکانیکی وارده به اهرم آن مجددا انرژی ذخیره شده در فنر میکروسویچ بحالت اول برمی گرداند.
ساختمان یک میکرو سویچ حساس، در شکل (2-18) نشان داده شده است.
در حالت عادی کنتاکت 1و2 – توسط نیروی کششی فنر بیکدیگر متصل می باشند، اما اگر نیروی کافی که مقدار آن نیز معمولا زیاد نمی باشد به اهرم وارد شود باعث خم شدن فنر شده و میله رابط بین کنتاکت 1 و 2 حول نقطه اتکا خود در محل یک چرخیده و به کنتاکت 3 وصل می شود، اگر نیروی وارده به اهرم 4 حذف شود، مجددا کنتاکت 1 و 2 توسط فنر بیکدیگر وصل می شوند.
14- تایمر با کلید زمانی
تایمر دستگاهی است که می تواند در یک زمان مشخص که بر روی آن تنظیم می شود، توسط یک میکروسویچ، مدارهائی را قطع یا وصل نماید.
تایمرها در انواع مختلفی ساخته می شوند مانند تایمر موتوری، تایمر حرارتی – تایمر مکانیکی – تایمر الکترونیکی و... در اینجا به بررسی ساختمان دو نوع آن، یعنی تایمر موتوری و تایمر الکترونیکی می پردازیم.
الف – تایمر موتوری:
در روی یک صفحه که حول محور خود با دور ثابت می تواند بچرخد مانند شکل 2-19 یک زائده قرار گرفته است و با رسیدن این زائده به یک میکروسویچ، باعث وارد شدن فشار به اهرم آن شده و کنتاکتهایی از میکروسویچ را وصل و بعضی دیگر را قطع می کند.
چرخش یکنواخت صفحه، توسط یک موتور الکتریکی یک فاز تامین شده و پس از وصل میکروسویچ (رسیدن زائده به انتهای مسیر)، محور موتور، ساکن خواهد ایستاد و بنابراین باید مدار تغذیه موتور تایمر را طوری طراحی نمود که پس از پایان زمان تنظیم شده روی آن و وصل میکروسویچ برق موتور تایمر نیز قطع شود تا موتور تایمر صدمه ای نبیند.
برای تنظیم زمان تایمر، (فاصله بین زمانی که برق به موتور تایمر وصل می شود تا زمان وصل میکروسویچ) می توان فاصله زائده روی صفحه چرخان را نسبت به میکروسویچ تغییر داده بطوریکه برای زمانهای زیادتر، فاصله زائده تا اهرم میکروسویچ را زیاد و برای زمانهای کم این فاصله را کمتر انتخاب نمود.
شروع بکار تایمر از زمانی خواهد بود که برق به موتور تایمر وصل می شود و پس از گذشت زمان تنظیم شده روی تایمر، میکروسویچ داخل آن وصل خواهد بود.
پس از قطع ولتاژ موتور تایمر مجددا صفحه زبانه دار، توسط یک نفر به محل تنظیم شده قبلی خود برمی گردد.
زمان لازم برای برگشت صفحه بمحل اولیه خود، بستگی به فاصله زبانه روی صفحه تا میکروسویچ دارد و در طراحی مدارهای فرمان لازم است تا تایمر بطور متوالی قطع و مصل شود باید زمان قطع بودن تایمر را از زمان برگشت صفحه زبانه دار به محل اولیه خود بیشتر انتخاب نمود.
15- تایمر الکترونیکی
از تایمرهای الکترونیکی برای تنظیم زمانهای کمتر از ثانیه تا چندین ثانیه استفاده می شود در ساختمان این تایمرها، از مدارات و اجزا الکترونیکی استفاده شده و با کار زیاد شارژ شدن یک خازن، بوبین یک رله کوچک تحریک می شود، در ساده ترین نوع تایمر الکترونیکی یعنی در تایمر نوع خازنی که بر اساس کار آن مانند شکل 2-20 الف می باشد رله هنگامی وصل می شود که خازن شارژ دهنده و ولتاژ دو سر آن برابر ولتاژ وصل رله بشود، پس از وصل رله بار ذخیره شده در خازن، روی مقاومتی که توسط کنتاکت بار رله بدو سر خازن وصل می شود، تخلیه می گردد، در این شکل با تغییر ظرفیت خازن، می توان زمان تایمر را تنظیم نمود، در شکل 2-30 ب نیز مدار کامل یک تایمر الکترونیکی نشان داده شده است.
16- کلیدهای تابع دور
ساده ترین روی است که برای وابسته کردن مدار فرمان با تعداد دور یک ماشین بکار می رود، استفاده از کلید گریز از مرکز می باشد، در شکل 2-21 اساس کار این کلید نشان داده شده است، با کم و زیاد شدن سرعت گردش محور، وزنه های دو طرف به محور نزدیک و یا دور می شوند و به این ترتیب طوقه روی محور، در مسیر حرکت کرده و باعث قطع و وصل یک کلید می شود.
17- کلیدهای تابع درجه حرارت
ساختمان کلیدهایی که وابسته به درجه حرارت هستند متفاوت می باشد در نوع میله ای آن میله شماره (1) مانند شکل 2-22 در داخل لوله شماره (2) قرار گرفته و یک طرف آن آزاد می باشد.
ضریب انبساط حرارتی میله و لوله با یکدیگر متفاوت بوده و در نتیجه تغییر درجه حرارت، باعث تغییر مکان سر آزاد میله (1) در مسیر s خواهد شد که این تغییر مکان، می تواند یک کلید را قطع و وصل نماید در نوع گازی این کلیدها، از تغییر حجم و تغییر فشار گاز در اثر تغییر درجه حرارت، برای قطع و وصل کلید استفاده می گردد، مطابق شکل (2-22) در اثر افزایش درجه حرارت نیز مخزن فانوسی شکل جمع می شود، حرکت سطح فوقانی شکل در جهت s، باعث قطع و وصل کلید می گردد، از این نوع کلید اتوماتیک، در محل های با درجه حرارت پائین مانند یخچال نیز استفاده می شود، شکل (2-23) حالت قطع و مصل کلید را در داخل یک گرم کن نشان می دهد.
در نوع بی متالی این کلیدها از دو تیغه فلزی غیر هم جنس که بر روی یکدیگر بوسیله نورد گرم پرس شده اند استفاده می شود، این دو فلز، دارای ضریب انبساط حرارتی یکسان نبوده و در نتیجه تغییر درجه حرارت باعث خم شدن آنها بسمت فلزی که ضریب انبساط کمتری دارد می گردد، این خمش می تواند باعث قطع و وصل یک کلید بشود.
مورد استفاده این کلید بسیار زیاد بوده از جمله در کلیدهای حفاظتی و گرم کن ها از آن استفاده فراوان می شود، در داخل سیم پیچ بعضی ماشینهای الکتریکی نیز از این نوع کلید استفاده می شود تا در بالا رفتن درجه حرارت، باعث قطع مدار گردد، برای این منظور کلید را پس از نصب در داخل شیار، یا بصورت سری با سیم پیچ قرار داده و یا دو سر آن را خارج نموده و با مدار فرمان بصورت سری قرار می دهند تا در اثر گرم شدن بیش از حد سیم پیچ، مدار قطع شود، در شکل (2-24) طرز کار این کلید نشان داده شده است، وصل مجدد این کلید، زمانی که بی متال سرد شده و بحالت اول خود برگشته باشد امکان پذیر می باشد.
18- کلیدهای تابع فشار
در مواردی که لازم باشد تا فشار یک مخزن در یک حد مشخص کنترل شود، می توان از دستگاه نشانداده شده در شکل (2-25) استفاده نمود.
گاز مایع تحت فشار، در جهت به صفحه مابران (دیافراگم) فشار وارد آورده و باعث فشرده شدن فنر و همچنین حرکت میله بسمت بالا در جهت و وصل با قطع کلید خواهد شد، با کم شدن فشار نیز صفحه مابران در اثر نیروی فنر بسمت پائین حرکت خواهد کرد، از موارد استفاده این کلید می توان در کمپرسورها و پمپ های تحت فشار را نام برد.
شستی دوبل
در مدارهای با کنتاکتور اغلب برای دادن فرمان لحظه ای شروع بکار و یا قطع و همچنین تغییر حالت مدار از شستی استفاده می شود شستی ها توسط دست فرمان می گیرند بعضی مواقع هم بوسیله پا و در صورتی که برای وصل بکار روند دارای دو کنتاکت جدا از هم هستند با فشار دادن به شستی کنتاکتهای باز بسته و بسته آن باز می شوند و در صورت قطع فشار از روی شاستی کنتاکتها به حالت او خود باز می گردند، که تنها تفاوت آن با کلیدهای معمولی در همین است.
شستی ها را در ساخت به سه رنگ می سازند:
1- قرمز جهت قطع مدار
2- سبز جهت اتصال مدار
3- مشکی جهت اتصال مدار
4- یکی از سه رنگ بالا این شستی ها دارای چند کنتاکت مختلف هستند و در هنگام فشار به آن چند مدار را قطع یا وصل می نمایند.
در شکل 2-2 چند نمونه شستی نشان داده شده است.
میکروسوئیچ (کلیدهای محدود کننده – لیمیت سوئیچ)
از میکروسوئیچ در مدار فرمان برای کنترل و محدود کردن حرکت قسمتهای مکانیکی تغییر جهت حرکت و در تایمرها و شناورها بعنوان کلید برای قطع و یا وصل استفاده می شود.
ساختمان این کلید مانند شستی بوده و توسط سیستم متحرک به آن نیروی فشاری وارد شد و یا کشیده می شود، بهمین دلیل سر اهرم متحرک آن مانند شکل 2-3 بفرم های مختلف ساده قرقره ای – گلوله ای و غیره می باشد در میکروسوئیچ مانند شستی با برطرف شدن نیروی مکانیکی وارده بر اهرم آن مجددا انرژی ذخیره شده در فنر میکروسوئیچ آن را بحالت اول بر می گرداند.
19- وسایل حفاظت
مدارهای طراحی شده را باید بطریقی حفاظت نمود تا چنانچه جریان مصرف کننده بعلل مختلف مانند اتصال کوتاه فازها، اتصال کوتاه سیم پیچ، یک فاز شدن مصرف کننده و... زیادتر از حد مجاز شود، قبل از اینکه گرمای ایجاد شده در مصرف کننده (موتور) باعث صدمه دیدن آن شود، وسیله حفاظتی موتور را از شبکه قطع نماید.
در حالت اتصال کوتاه، چون جریان عبوری خیلی زیاد می باشد، لذا باید بلافاصله پس از وقوع اتصال کوتاه، مدار قطع شود، برای حالتهای دیگر مانند اضافه بار شدن موتور باید از وسیله ای برای حفاظت استفاده نمود که بتوان متناسب با جریان موتور، آن را تنظیم نمود، این وسایل حفاظتی باید طوری انتخاب شوند که در هنگام راه اندازی موتورها، جریان راه اندازی که چند برابر جریان نامی موتور می باشد، باعث قطع مدار نشود، در مدارهای با تاکتور، معمولا برای حفاظت در برابر اتصال کوتاه از فیوز و برای حفاظت در برابر اضافه بار و یا قطع شدن یک فاز، از بی متال که حداقل در مسیر دوفاز قرار می گیرد، استفاده می شود.
20- فیوز
از فیوزها برای حفاظت هادیها، مصرف کنننده ها در برابر خطرات ناشی از حرارت و اثرات دینامیکی که از اتصال کوتاه حاصل می شوند، استفاده می شود.
فیوز یک وسیله حفاظتی ساده و ارزان قیمت برای حفاظت هادیها در برابر اضافه بار نیز می باشد.
برای حفاظت هادیها در برابر اضافه بار، می توان برای هر سطح مقطع یک فیوز مناسب را از جدول پیدا نمود (مراجعه به جدول ضمیمه شماره 1) جهت حفاظت هادیها در برابر اتصال کوتاه می توان مقدار جریان نامی را از روی جدول با سه شماره بالا نیز انتخاب کرد.
در صورتی که موتور آسنکرون رتور قفسی، بطور مستقیم به شبکه وصل شود، می توان برای حفاظت آن در برابر اتصال کوتاه، از فیوز کند کار استفاده نمود، جریان نامی فیوز انتخابی متناسب با زمان راه اندازی می تواند 5/1 و 2 یا 5/2 برابر جریان نامی موتور باشد.
این فیوز می تواند علاوه بر موتور، هادی های مدار را حفاظت نماید، در موتورهایی که با اتصال ستاره مثلث راه اندازی می شوند و همچنین در موتورهای رتور سیم پیچی شده از فیوز کند کار که جریان نامی آن یک تا 5/1 برابر جریان نامی موتور می باشد، جهت حفاظت در برابر اتصال کوتاه استفاده می شود.
چون جریان لحظه ای ترانسفورماتور در هنگام وصل، زیاد می باشد لذا در برای حفاظت آن در برابر اتصال کوتاه، می توان در اولیه از فیوزی که جریان نامی آن در حدود 2 برابر جریان نامی اولیه و در ثانویه از فیوزی که جریان نامی آن برابر با جریان نامی ثانویه باشد استفاده نمود، در خازنها نیز چون جریان لحظه ای زمان وصل زیاد می باشد، لذا برای حفاظت آنها از فیوزی با 5/1 برابر جریان نامی خازن استفاده می شود.
21- قطع کننده حرارتی
جهت حفاظت موتور در برابر اضافه بار از قطع کننده حرارتی استفاده می شود.
ساختمان این نوع وسیله حفاظتی (بی متال) ساده بودن و همانطور که قبلا توضیح داده شد، تشکیل شده است از دو فلز با آلیاژ مختلف که ضریب انبساط طولی آنها متفاوت بوده و بوسیله نورد گرم بر روی یکدیگر پرس شده اند و در اثر گرما، یک خمش در آن بوجود می آید.
گرم شدن بی متال می تواند توسط عبور مستقیم جریان از آن و یا توسط عبور جریان از یک سیم مقاومت دار که در روی بی متال پیچیده شده است، ایجاد شود.
اگر جریانی که از مصرف کننده عبور می کند از جریان نامی بیشتر باشد بطور مستقیم و یا توسط یک مبدل جریان، بی متال را گرم کرده و تغییر حالت بی متال، باعث قطع شدن مدار خواهد شد.
مدت زمانی که طول می کشد تا در اثر اضافه بار، قطع کننده حرارتی مدار را قطع کند، بستگی به مقدار اضافه بار و شرایط راه اندازی (نرمال یا سخت) دارد.
یک قطع کننده حرارتی مناسب باید مطابق استاندارد، دارای شرایط زیر باشد:
الف: در بار نامی نباید مدار را قطع کند.
ب: اگر جریان عبوری به اندازه 5% بیشتر از مقدار جریان تنظیم شده روی بی متال باشد، باید در مدت زمان بیشتر از دو ساعت مدار را قطع کند.
ج: اگر جریان عبوری به اندازه 20% بیشتر از مقدار جریان تنظیم شده باشد، باید در زمان کمتر از 2 ساعت مدار را قطع کند.
د: اضافه بار بیشتر از 50% باید کلید حفاظتی را در زمان کمتر از 2 دقیقه قطع کند.
و: اگر جریان عبوری از بی متال 6 برابر جریان تنظیم شده باشد (مثلا در راه اندازی موتور آسنکرون رتور قفسی) باید کلید حفاظتی در حالتی که سرد است، در راه اندازی سخت، در زمان بیشتر از 2 ثانیه و در راه اندازی های سخت، در زمان بیشتر از 5 ثانیه مدار را قطع کند.
در مدارهای با کنتاکتور، باید برای استفاده از بی متال بمنظور حفاظت موتور در برابر اضافه بار، جریان هر فاز را در مدار قدرت از یک عضو گرم کننده بی متال مانند شکل (2-26) عبور داد بطوریکه افزایش جریان هر یک از فازها، باعث گرم شدن بی متال مربوطه شده و خم شدن آنها به تنهائی، باعث قطع هم زمان سه فاز شود.
شکل (2-25) برای قطع هم زمان سه فاز، لازم است تا تغییر حالت هر یک از بی متالها، مدار بوبین کنتاکتور را قطع نماید، در قطع کننده های حرارتی که در مدارهای با کنتاکتور بکار برده می شوند، تغییر حالت بی متالها توسط یک اهرم باعث باز شدن یک کنتاکت بسته می گردد که با سری کردن این کنتاکت بسته در مدار فرمان با بوبین کنتاکتور و در نتیجه هر سه فاز را بطور هم زمان قطع نمود.
پس از قطع شدن مدار کنتاکتور، بی متالها مجددا سرد شده و به حالت اول خود برمی گردند، در اغلب قطع کننده های حرارتی کنتاکت باز شده آن پس از سرد شدن بی متال به همان حالت باز باقی می ماند و بسته نمی شود.
در این صورت پس از رفع عیب موتور، باید به دکمه ای که بر روی بی متال نصب شده است فشار وارد آورد تا کنتاکت باز شده آن مجددا بسته شود.
در شکل2-26 این اهرم با شماره (6) مشخص شده است.
بعضی از قطع کننده های حرارتی، دارای دو حالت قطع موقت و قطع دائم می باشند و می توان بی متال را توسط یک پیچ روی حالت دلخواه میزان نمود که در شکل 2-26 این پیچ با شماره (6) نشان داده شده است.
در حفاظت موتورهایی که در مدار فرمان آنها بجای شستی از کلیدهای شناور، کلیدهای با برنامه، کلیدهای تحت فشار و مانند اینها استفاده می شود، باید حتما از بی متالی که پس از قطع مدار، کنتاکت بسته آن مجددا وصل نمی شود، استفاده نمود که در این مورد بعدا توضیح داده خواهد شد.
معمولا بی متالها علاوه بر کنتاکت بسته، مجهز به یک کنتاکت باز نیز می باشند که می توان از آن در مدار فرمان برای خبر یا وصل مدارهای اضطراری دیگر استفاده کرد.
در صورت استفاده از یک بی متال سه فازه برای یک مصرف کننده یک فاز، باید قطع کننده یکی از فازها را با قطع کننده فاز دیگری سری نموده و از کنتاکت باقی مانده برای اتصال به مصرف کننده استفاده نمود.
در شکل 2-27 استفاده از بی متال در مدار سه فاز و در شکل 2-29 استفاده از همان بی متال در مدار یک فاز نشان داده شده است.
قطع کنندههای حرارتی برای محدوده جریان های مختلف ساخته می شوند و دارای یک پیچ تنظیم می باشند که توسط آن جریان قطع کننده حرارتی را با توجه به جریان نامی موتوری که باید در برابر اضافه بار حفاظت شود، تنظیم می نمایند.
در شکل 2-27 این پیچ با شماره (4) مشخص شده است برای حفاظت موتور در برابر اضافه بار، باید جریان قطع کننده حرارتی، برابر با جریان نامی موتور باشد.
جریان نامی موتور را می توان از روی پلاک آن بدست آورد.
بعنوان مثال اگر جریان نامی موتور 8 آمپر باشد باید بی متال 6 تا 10 آمپر انتخاب کرده و آن را روی 8 آمپر تنظیم نمود، اگر قطع کننده حرارتی در مسیر جریان فاز قرار گیرد، باید متال را نیز برای جریان فازی تنظیم نمود، مثلا در حفاظت موتور آسنکرون رتور قفسی که بطریق ستاره مثلث راه اندازی می شود، می توان بی متال را در مسیر جریان فازی قرار داد تا موتور در هر دو حالت ستاره و مثلث حفاظت شود.
بنابراین جریان تنظیمی بی متال باید برابر جریان نامی موتور باشد.
22- ترانسفورماتور مورد استفاده در مدار فرمان
در صورتیکه ولتاژ شبکه زیاد باشد (مثلا 500 ولت) لازم می شود که از ترانسفورماتور، برای کاهش ولتاژ مدار تغذیه کنتاکتورها استفاده می شود.
در شبکه 220/380 ولت نیز برای مدار فرمان، اغلب از ترانسفورماتور استفاده می شود.
مطابق استاندارد، درصورتی که تعداد کنتاکتورهای در حال کار از پنج عدد بیشتر باشد، باید جهت حفاظت بیشتر سیستم فرمان، از یک ترانسفورماتور فرمان برای تغذیه آنها استفاده نمود.
برای هماهنگی با سایر تجهیزات سیستم، بهتر است که اولیه این ترانسفورماتور را نیز به دو فاز متصل نمود شکل (2-30) طرف ثانویه این ترانسفورماتور و همچنین ترانسفورماتورهایی که برای ولتاژ کم استفاده می شوند را نباید به سیم حفاظتی زمین و یا بدنه ماشین اتصال داد، (چرا؟).
یک سر ثانویه ترانسفورماتور فرمان، باید مانند سیم MP مستقیما با یکی از ترمینالهای تمام کنتاکتورها اتصال یابد.
اینگونه ترانسفورماتورها باید طوری محاسبه شوند که در اتصال دائمی گرمای آنها زیادتر از حد مجاز نشود.
همچنین افت ولتاژ آنها نیز در بیشترین بار، نباید از پنج درصد بیشتر شود.
حروف شناسایی
هر دستگاهی که در مدار فرمان استفاده می شود، توسط یک حرف لاتین شناسایی شده و توسط همین حرف، در تمام نقشه ها و لیست وسایل، نشان داده می شود.
این حروف طبق جدول استاندارد شده اند، اگر در یک نقشه، تعداد دستگاههای مشابه از یکی بیشتر باشد، در اینصورت بدنبال حرف مشخص کننده دستگاه یک عدد نیز آورده می شود، مانند شکل c1,c2,c3,a1,a2,a3
کلید دائم و کار با آنها
کلید دائم کلیدی است که برای انجام عمل با آن یک بار برای وصل و یک بار برای قطع فقط نیروی مکانیکی لازم دارند که انواع آنها به شرح زیر است.
1- کلید تیغه ای (اهرمی):
کلیدی است که توسط یک تیغه یا چند تیغه عمل قطع و وصل را انجام می دهد، که کلید یک پل و تبدیل یک تیغه ای هستند و کلیدهایی که در مدار سه فاز بکار می رفته کلیدهای چند تیغه ای هستند مثل کلیدهای شکل 2-4
2- کلیدهای غلطکی:
که عمل آن بصورت این است که زمانی که نیروی مکانیکی به آن وارد می شود کنتاکتهای آن بصورت غلط بدن کنتاکتها انجام می شود که این کلید هم در انواع مختلف مثل کلید بالا دارد که یک نمونه آن در شکل 2-5 مشخص شده است.
1- وسایل کنترل
تحت عنوان وسایل کنترل می خواهیم دستگاههائی که در یک مدار الکتریکی اتوماتیک (با کنتاکتور) مورد استفاده قرار می گیرند را مورد بررسی قرار بدهیم.
بعلت تنوع زیادی که این وسایل در مدارهای کنترل دارند، معمولترین و مهمترین آنها در این فصل توضیح داده شده و سعی می شود تا نحوه انتخاب صحیح آن نیز شرح داده شود. (شکل 2-7)
1- کنتاکتورها
کنتاکتورها، کلیدهای الکترومغناطیسی می باشند که مهمترین جز مدارهای فرمان الکتریکی را تشکیل می دهند، موارد استفاده کنتاکتورها امروزه در ماشینهای صنعتی بسیار زیاد بوده و برای راه اندازی و کنترل اکثر این ماشینها، از کنتاکتور استفاده می نمایند.
مزایائی که باعث می شود تا در مدار ماشینهای صنعتی، از کنتاکتورها بجای کلیدهای دستی (اهرمی – غلطکی – زبانه ای) استفاده شود را می توان بصورت ذیل و فهرست وار بیان نمود:
الف) کنترل و فرمان از راه دور ماشین توسط کنتاکتور اقتصادی تر و ایمنی تر می باشد.
ب) از خطرات ناشی از راه افتادن مجدد ماشینهائی که در اثر قطع ناگهانی برق شبکه از کار افتاده اند، جلوگیری می شود.
ج) توسط کنتاکتور، امکان قطع و وصل مصرف کننده از چندین محل عملی می باشد.
د) عمر مکانیکی کنتاکتور نسبت به سایر کلیدها، خیلی بیشتر است.
ه) امکان مدار فرمان اتوماتیک، توسط کنتاکتورها مقدور می باشد.
و) با طراحی مدار مناسب، می توان سرعت قطع و وصل مدار را توسط کنتاکتور، خیلی بالا برد.
ز) حفاظت دستگاهها، توسط کنتاکتور، مناسب تر و مطمئن تر است.
موارد استفاده کنتاکتور بخاطر مزایای ذکر شده و سهولت اتصال و تغذیه، گسترده و زیاد می باشد.
یکی از موارد استفاده مهم کنتاکتورها را می توان برای اتصال موتورهای آسنکرون رتور قفسه ای نام برد علاوه بر آن می توان از کنتاکتورها برای قطع و وصل مصرف کننده های الکتریکی جریان متناوب یا جریان مستقیم دیگر مانند مغناطیسها، خازنها مدارات روشنائی، گرم کنهای الکتریکی و... استفاده نمود.
برای آشنائی با کنتاکتورها بشرح ساختمان و مشخصات آن می پردازیم.
2- ساختمان و اصول کار کنتاکتورها
کنتاکتور مانند شکل 2-8 تشکیل شده است از یک مغناطیسی الکتریکی که به یک قسمت از هسته آن متحرک بوده و توسط فنری از قسمت ثابت جدا نگهداشته می شود و یک سری کنتاکت عایق شده از یکدیگر، به آن متصل می باشند و با آن حرکت می کنند، در قسمت ثابت این مغناطیس الکتریکی نیز یک سری کنتاکت دیگر، محکم شده است.
تا هنگامی که از سیم پیچ مغناطیس الکتریکی، جریان معینی عبور می کند، کنتاکتهای متحرک توسط نیروی مغناطیس به کنتاکتهای ثابت فشرده می شوند و در همان حال یک یا چند فنر فشرده شده یا کشیده می شوند اما زمانیکه ولتاژ تغذیه قطع شده و یا از حد معینی کمتر شود، نیروی فنرها باعث می شود که این کنتاکتها، بطور اتوماتیک از یکدیگر جدا شوند.
عکس این حالت نیز صادق است یعنی در حالت بدون جریان بودن سیم پیچی کنتاکتها ثابت و متحرک بیکدیگر متصل کنتاکتهای بسته) بوده و در حالتی که از آن جریان عبور می کند، این کنتاکتها از یکدیگر باز شوند.
می دانیم که نیروی کششی یک مغناطیس الکترونیکی جریان متناوب متناسب با مجذور جریان عبوری از آن و در نتیجه متناب با مجذور اندکسیون مغناطیسی می باشد چون مقدار جریان لحظه ای با توجه به رابطه تغییر می کند لذا مقدار نیروی کششی مغناطیسی نیز برابر با خواهد شد و تعداد دفعاتی که این نیرو ماکزیمم و صفر می شود به اندازه دو برابر فرکانس شبکه می باشد شکل 2-9 در نتیجه در لحظاتی که مقدار نیروی کششی، بیشتر از نیروی مقاوم فنرهای کنتاکتور باشد، هسته کنتاکتور جذب شده و در لحظاتی که مقدار نیروی کمتر از نیروی فنرها شود، هسته کنتاکتور نیز آزاد شده و بعمل اول خود بر خواهد گشت و بدین ترتیب در هسته متحرک لرزش ایجاد شده و صدا خواهد داد.
این نوسانات را می توان توسط یک حلقه بسته که در سطح قطبها جاسازی شده است و حدود نصف تا سطح هر قطب را می پوشاند از بین برده و لرزش آنرا برطرف نمود، عمل این حلقه اینست که مانند سیم پیچ ثانویه ترانسفورماتوری که در حالت اتصال کوتاه قرار گرفته است، از آن جریان القائی عبور نموده و باعث ایجاد فوران مغناطیسی فرعی در مدار هسته می شود.
این فوران فرعی، با فوران اصلی اختلاف فاز داشته و در زمانیکه نیروی کششی حاصل از فوران اصلی صفری باشد نیروی کششی حاصل از فوران فرعی ماکزیمم بوده و در حالتیکه نیروی کششی حاصل از فوران ماکزیمم باشد این نیرو صفر خواهد بود و چون جمع این دو نیرو مانند شکل 2-9 به هسته متحرک اثر می نماید لذا نیروی کششی نتیجه در هر لحظه از نیروی مختلف بیشتر خواهد بود.
چون لازم است که از تمام کنتاکتهای کنتاکتور جریان یکسانی عبور کند کنتاکتورهای استاندارد شده معمولا دارای سه کنتاکت اصلی برای مدار تغذیه مصرف کننده و چند کنتاکت فرعی برای مدار فرمان می باشند در شکل 2-10 و در شکل 2-11 دو کنتاکتور باز شده نشان داده شده است.
چون در کنتاکتورها در هنگام قطع و وصل کنتاکتها بر روی هم سائیدگی مکانیکی ندارند لذا عمر مکانیکی آنها نسبت به سایر کلیدها زیاد می باشد.
3- مشخصات کنتاکتور شکل 2-10
1- حامل کنتاکتهای ثابت (این قسمت باید دارای درجه عایقی باشد)
2- ترمینال
3- صفحه فلزی انتهائی برای نصب قسمتهای ثابت روی آن
4- کنتاکتهای ثابت و متحرک (این کنتاکتها باید در یک خط قرار گرفته و از پوشش اکسیده نقره بمنظور بالا بردن ضریب اطمینان در مقابل کار زیاد، در روی آنها استفاده شود.
5- بوبین کنتاکتور (در این کنتاکتور این بوبین طوری ساخته شده که در مقابل عوامل جوی و نیروهای مکانیکی، مقاوم باشد.)
6- ترمینالهای ورودی و خروجی (این ترمینالها طوری طراحی می شوند که براحتی قابل دسترس نباشند)
7- سیستم هسته آهنی ثابت و متحرک
8- قسمت کنترل جرقه (این قسمت دارای مقاومت زیادی در برابر گرمای حاصل از جرقه ایجاد شده در هنگام قطع کنتاکتور باشد.)
9- حامل کنتاکتهای متحرک (این قسمت باید دارای درجه عایقی مناسبی باشد.)
4- مشخصات کنتاکتور شکل 2-11
1- کنتاکتهای متحرک با پوشش اکسید نقره
2- حامل کنتاکتهای متحرک (این قسمت باید دارای درجه عایقی مناسبی باشد)
3- بین مدار مغناطیس متحرک و حامل کنتاکتهای متحرک
4- پخش کننده جرقه
5- بوبین کنتاکتور (در این کنتاکتور، این بوبین طوری ساخته شده که در مقابل عوامل جوی و نیروهای مکانیکی، مقاوم باشد.)
6- کنتاکتهای ثابت با پوشش اکسید نقره
7- سیستم هسته آهنی ثابت و متحر
8- ضربه گیر
9- حامل کنتاکتهای ثابت (این قسمت باید دارای درجه عایقی مناسبی باشد.)
10- نگهدارنده
5- مقادیر نامی کنتاکتورها
برای تغذیه موتورها و سایر مصرف کننده های الکتریکی معمولی اغلب از شبکه فشار ضعیف (380 ولت) استفاده می شود برای اتصال مصرف کننده به این شبکه باید از کلید یا کنتاکتوری استفاده نمود که دارای مشخصات مناسبی بوده و کنتاکتهای آن تحمل جریان راه اندازی و جریان دائمی را داشته و همچنین در صورت اتصال کوتاه جریان لحظه ای زیادی که از مدار عبور می کند و یا در هنگام قطع مدار جرقه ایجاد شده صدمه ای به کلید نزند.
بدین منظور برای اینکه بتوانیم پس از طراحی مدار کنتاکتور مناسب را برای اتصال مصرف کننده به شبکه انتخاب کنیم باید مقادیر نامی مربوط به کنتاکتور آشنا شویم این مقادیر برای کلیدهای غیرمغناطیس مانند کلید اهرمی و غلطکی نیز وجود دارد در زیر با این مقادیر که معمولا مهمترین آنها بر روی بدنه کلید مانند شکل 2-12 نوشته شده و یا در کاتالوگ آنها مانند جدول 1 داده می شود، آشنا می شویم.
6- جریانهای نامی
چون کنتاکتهای متحرک با فشار بر روی کنتاکتهای ثابت اتصال پیدا می کنند و سطح کنتاکتها نیز کاملا صاف نیست لذا سطح تماس آنها یک نقطه کوچک خواهد بود بنابراین در محل تماس دو کنتاکت بعلت کم بودن سطح تماس مقاومت الکتریکی وجود داشته و عبور جریان باعث گرم شدن کنتاکتها خواهد شد واضح است که هرچه زمان عبور جریان از کنتاکتها بیشتر باشد کنتاکتهای آن بیشتر گرم می شود لذا با توجه به زمان لازم برای وصل بودن کنتاکتور جریانهای زیر تعریف می شوند.
الف – جریان دائمی ITh2
جریانی است که می تواند در شرایط کار نرمال و در زمان نامحدود بدون قطع شدن از کنتاکتهای کنتاکتور عبور کرده و به آن هیچ صدمه ای نزند و حرارت ایجاد شده در کنتاکتها، از حد مجاز تجاوز ننموده هیچگونه تعمیر و سرویس مانند تمیز کردن کنتاکتها و با تعویض آنها را باعث نشود، مقدار جریان دائمی در روی پلاک مشخصات اکثر کنتاکتورها نوشته می شود مثلا در پلاک نشان داده شده در شکل 2-12 جریان دائمی ITh2 می باشد و یا در جریان (1-1) جریان ITh برای چند کنتاکتور داده شده است.
ب – جریان هفتگی ITh1
جریانی است که در شرائط کار نرمال و با هفته ای یکبار اتصال می تواند از کنتاکتهای کنت
دانلود مقاله مدارات الکتریکی
